Bà Trương Thị Thanh Huyền, đại diện đơn vị quản lý nhiệm vụ của Cơ quan điều hành Quỹ NAFOSTED cho biết: Năm 2024, để phù hợp với tiến độ và kinh phí Quỹ được cấp cũng như các quy định về định mức giao kinh phí thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ, việc xét chọn tài trợ nghiên cứu cơ bản trong hai lĩnh vực khoa học tự nhiên và kỹ thuật, khoa học xã hội và nhân văn phải tổ chức đồng thời và muộn hơn so với những năm trước.
Lĩnh vực khoa học tự nhiên và kỹ thuật chỉ tiếp nhận hồ sơ do nhóm nghiên cứu mạnh đề xuất, do đó, đại diện Cơ quan điều hành Quỹ đã có kiến nghị các Hội đồng khoa học xem xét, ưu tiên các đề tài do nhà khoa học trẻ xuất sắc làm chủ nhiệm, các đề tài kết hợp đào tạo nghiên cứu sinh.
Giai đoạn 2008-2023, Quỹ NAFOSTED đã tài trợ hơn 4.000 đề tài cho các nhà khoa học ở 350 viện nghiên cứu, trường đại học, các tổ chức nghiên cứu và triển khai (R&D), góp phần tạo dựng và thúc đẩy môi trường nghiên cứu khoa học chuyên nghiệp theo thông lệ quốc tế. Tài trợ này là động lực quan trọng thu hút nhiều nhà khoa học trẻ Việt Nam được đào tạo bài bản ở nước ngoài về nước làm việc, góp phần tạo dựng mạng lưới hợp tác quốc tế giữa các chuyên gia, nhà khoa học của Việt Nam với các đồng nghiệp trên thế giới.
Trong đợt tiếp nhận hồ sơ năm 2024, Quỹ đã tiếp nhận 247 hồ sơ đề tài của các nhóm nghiên cứu mạnh trong lĩnh vực khoa học tự nhiên và kỹ thuật; 116 hồ sơ đề tài trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn.
Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy, Chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ cho biết, Quỹ thường xuyên tổ chức xin ý kiến các nhà khoa học là thành viên các Hội đồng khoa học nghiên cứu cơ bản cùng lãnh đạo Bộ Khoa học và Công nghệ, đại diện cơ quan quản lý điều hành Quỹ về hoạt động tài trợ, hỗ trợ nghiên cứu khoa học và công nghệ.
Việc tài trợ nghiên cứu cơ bản do Quỹ thực hiện đã đạt được những kết quả quan trọng trong 15 năm vừa qua, như: Về xét chọn tài trợ, đã đưa ra các tiêu chuẩn mới, phù hợp thông lệ quốc tế về yêu cầu kết quả đề tài, về lựa chọn thành viên các hội đồng khoa học đánh giá đề tài, xét chọn có so sánh, cạnh tranh nhằm tạo điều kiện thuận lợi để các nhà khoa học, nhất là các nhà khoa học trẻ, trên cả nước tham gia.
Về kết quả tài trợ, Quỹ tạo ra xu thế công bố khoa học trên các tạp chí khoa học quốc tế uy tín, nâng cao chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu của Việt Nam (GII) gắn với công bố khoa học quốc tế, tạo chuyển biến đột phá về chất lượng nghiên cứu cơ bản của Việt Nam; thúc đẩy hoạt động đào tạo đại học, sau đại học gắn liền với nghiên cứu khoa học và công nghệ, nâng cao chất lượng đào tạo và xếp hạng đại học; phát triển mạnh nguồn nhân lực nghiên cứu khoa học và công nghệ trình độ cao trên cả nước. Từ đó, tạo động lực, cảm hứng để các tổ chức, doanh nghiệp tư nhân hình thành và triển khai các Quỹ tài trợ nghiên cứu khoa học và công nghệ ngoài ngân sách nhà nước.
Thứ trưởng Bùi Thế Duy cũng nêu một số vấn đề Bộ Khoa học và Công nghệ cũng như nhiều nhà khoa học quan tâm, đó là: Chưa có sự gắn kết chặt chẽ giữa nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu ứng dụng triển khai, nghiên cứu cơ bản tạo nền tảng hoặc tham gia vào các nhiệm vụ lớn, giải quyết các vấn đề quan trọng của đất nước còn ít.
Đáng chú ý, cần thúc đẩy hình thành nhiều tổ chức, nhóm nghiên cứu mạnh, có tiềm lực; vẫn bảo đảm triển khai các nhiệm vụ được tài trợ một cách nghiêm túc, quản lý chặt chẽ, hiệu quả, nhưng sẵn sàng chấp nhận độ trễ, thất bại, rủi ro là các yếu tố đặc thù trong hoạt động nghiên cứu khoa học và công nghệ để hướng đến các kết quả đột phá, xuất sắc...
Bước đột phá trong tư duy phát triển khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số
Đánh giá về việc năm 2024 Quỹ chỉ tài trợ các nhóm nghiên cứu mạnh trong lĩnh vực khoa học tự nhiên và kỹ thuật, một số nhà khoa học cho rằng, phương án này trong bối cảnh kinh phí được cấp là phù hợp, tuy nhiên mong muốn Quỹ những năm tiếp theo bên cạnh việc thúc đẩy phát triển các nhiệm vụ nghiên cứu lớn, xuất sắc, cần tiếp tục duy trì việc bồi dưỡng nguồn lực nghiên cứu, nhất là các nhà nghiên cứu trẻ, xuất sắc, các tiến sĩ trẻ từ nước ngoài về nước làm việc.
Các nhà khoa học đề nghị Bộ Khoa học và Công nghệ quan tâm, đề xuất các chính sách tháo gỡ các vướng mắc về cơ chế, quy định để tiếp tục phát huy và nâng cao hiệu quả hoạt động của Quỹ NAFOSTED; tăng kinh phí quản lý cho cơ quan quản lý khoa học và công nghệ và tổ chức nghiên cứu triển khai phù hợp thông lệ quốc tế để thúc đẩy các tổ chức phát triển.
Để gia tăng nghiên cứu ứng dụng, đổi mới sáng tạo, đẩy mạnh đóng góp từ khoa học và công nghệ cho kinh tế-xã hội, quốc phòng-an ninh của đất nước, các nhà khoa học cho rằng cần tăng tài trợ và giải ngân cho nghiên cứu cơ bản, tăng đầu tư từ ngân sách nhà nước với tỷ lệ hợp lý theo thông lệ quốc tế và đặt ra mục tiêu cụ thể để phấn đấu. Để có một số ít kết quả nghiên cứu khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đưa vào cuộc sống, cần rất nhiều các nghiên cứu cơ bản triển khai trước đó.
Thứ trưởng Bùi Thế Duy khẳng định, Bộ Khoa học và Công nghệ luôn quan tâm, thúc đẩy tạo môi trường thuận lợi để các nhà khoa học phát huy năng lực, triển khai các hoạt động khoa học và công nghệ chất lượng. Với vai trò Chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ, đồng chí mong muốn các hội đồng khoa học đánh giá xét chọn đề tài nghiên cứu cơ bản chất lượng để Quỹ tài trợ, thúc đẩy các nghiên cứu xuất sắc, đột phá và bảo đảm duy trì sự hỗ trợ, nuôi dưỡng đối với các nhà khoa học trẻ xuất sắc.
