Tương lai thế hệ nhà nghiên cứu AI tại Việt Nam đủ năng lực cạnh tranh quốc tế

Giáo sư Tan Yap Peng - Hiệu trưởng Trường đại học VinUni đã có những chia sẻ bên lề Tuần lễ Khoa học-Công nghệ VinFuture 2025 với phóng viên về tương lai của ngành AI tại Việt Nam và chiến lược mà VinUni đang đào tạo.

AI và robot là chiến lược tập trung phát triển của VinUni

Phóng viên: Lĩnh vực nghiên cứu của Giáo sư bao gồm máy học, AI, thị giác máy tính... Với vai trò là hiệu trưởng của VinUni, định hướng mới về nghiên cứu và thậm chí cả hoạt động giảng dạy mà Giáo sư sẽ dẫn dắt VinUni trong những năm tới là gì?

Giáo sư Tan Yap Peng: VinUni có một số lĩnh vực chiến lược sẽ tập trung phát triển. AI và robot là hai trong số đó. Bên cạnh AI, chúng tôi cũng sẽ đẩy mạnh nghiên cứu ở các mảng như công nghệ xanh, khoa học sức khỏe, chuyển đổi số, kỹ thuật y sinh và di sản văn hóa. Đây là những lĩnh vực mà chúng tôi tin rằng Việt Nam có một “môi trường đặc thù” để triển khai nghiên cứu đem lại lợi ích cho đất nước và cho thế giới.

AI chắc chắn sẽ tiếp tục thay đổi đất nước và xã hội. Vì vậy, với VinUni, AI là lĩnh vực mà chúng tôi sẽ tiếp tục tăng cường năng lực cho sinh viên - từ kiến thức, kỹ năng đến khả năng ứng dụng AI trong học tập và nghiên cứu.

Ngoài ra, như đã đề cập, hệ sinh thái của Vingroup mang đến nhiều cơ hội để giảng viên và sinh viên cùng giải quyết các bài toán nghiên cứu thực tiễn. Các đơn vị như VinFast, VinMotion, VinRobotics… đều là những công ty hoạt động rất mạnh trong nghiên cứu, sản xuất, tạo ra môi trường công nghiệp để thầy và trò VinUni hợp tác, từ đó hình thành các giải pháp gắn chặt với nhu cầu thực tế của xã hội.

Phóng viên: VinUni đặt mục tiêu gia nhập nhóm đại học tinh hoa đẳng cấp thế giới. Trong vai trò là hiệu trưởng của Đại học VinUni, Giáo sư có thể chia sẻ những trụ cột nào sẽ quyết định khả năng bứt phá của trường trong thập kỷ tới?

Giáo sư Tan Yap Peng: Sự phát triển của VinUni sẽ dựa trên ba trụ cột cốt lõi.

Thứ nhất, trường tiếp tục thu hút những sinh viên và giảng viên xuất sắc - những người cùng chia sẻ sứ mệnh giải quyết các vấn đề và thách thức của xã hội. Đây là nền tảng quan trọng nhất.

Thứ hai, VinUni sẽ mở rộng hợp tác quốc tế. Thông qua việc phối hợp với các đại học và viện nghiên cứu uy tín trên thế giới, nhà trường có thể cùng họ giải quyết những bài toán khó và đặc thù của Việt Nam.

Thứ ba, VinUni ưu tiên đẩy mạnh nghiên cứu liên ngành, xoay quanh ba trục lớn - 3 chữ P: People (Con người), Planet (Hành tinh) và Prosperity (Thịnh vượng). Khi làm việc chung trên các nhóm vấn đề này, trường có thể khai thác “phòng thí nghiệm sống” và các bộ dữ liệu độc đáo mà Vingroup đang sở hữu - những nguồn lực giúp VinUni giải quyết các bài toán mà nhiều nơi khác khó có thể làm được.

Đây sẽ là ba trụ cột chiến lược mà VinUni tập trung trong 5-10 năm tới.

Phóng viên: Những gì Giáo sư chia sẻ có thể thấy triết lý giáo dục và hướng đi của VinUni có sự khác biệt so với các trường đại học ở trong khu vực. Giáo sư có thể chia sẻ sâu hơn về triết lý quản trị đại học của VinUni hiện nay?

Giáo sư Tan Yap Peng: Ban lãnh đạo VinUni tin rằng sự xuất sắc phải đi kèm với trách nhiệm giải trình. Trong 5 năm tới, Vingroup cam kết tài trợ hơn 350 triệu USD (9.300 tỷ đồng) cho trường. Với khoản tài trợ này, Hội đồng VinUni được trao toàn quyền tự chủ trong việc sử dụng. Các trưởng khoa và giám đốc các trung tâm nghiên cứu cũng có trách nhiệm sử dụng nguồn kinh phí một cách hiệu quả và đúng mục đích cho nghiên cứu, giảng dạy và học thuật.

VinUni vận hành theo mô hình quản trị dựa trên các hệ thống nội bộ vững chắc. Trường cũng đặt ra các mục tiêu rõ ràng, được đối chiếu với các chuẩn mực quốc tế và đánh giá định kỳ.

Nhờ tính minh bạch và hệ thống chính sách rõ ràng này, các giáo sư của VinUni có điều kiện tốt nhất để phát huy năng lực trong cả nghiên cứu lẫn giảng dạy.

Phóng viên: Trong bối cảnh công nghệ, AI đang ngày càng phát triển mạnh mẽ như hiện nay, theo Giáo sư, chúng ta cần làm gì để liên kết giữa VinUni và các trường đại học khác một cách hiệu quả hơn trong giảng dạy và nghiên cứu?

Giáo sư Tan Yap Peng: Tôi cho rằng mọi hợp tác đều phải dựa trên lợi ích song phương và sự đóng góp thực chất từ cả hai phía. Vì vậy, để VinUni tiếp tục hợp tác với các đối tác quốc tế, chúng tôi cũng phải mang lại những giá trị mà đối tác cần.

Tôi tin rằng VinUni và Việt Nam sở hữu đội ngũ tài năng hàng đầu, sinh viên xuất sắc và những vấn đề mang tính thách thức - không chỉ của riêng Việt Nam mà còn thu hút sự quan tâm của nhiều quốc gia khác. Chúng tôi có dữ liệu, có lợi thế dẫn dắt, có nguồn lực và con người để cùng các đối tác giải quyết các bài toán đó. Đây chính là những yếu tố mà các giáo sư và nhà nghiên cứu quốc tế đánh giá cao, vì chúng giúp họ thúc đẩy tiến bộ trong nghiên cứu.

Tuy nhiên, bản thân chúng tôi cũng phải thận trọng trong việc xác định điều mình thực sự cần. Như tôi đã nói, hợp tác phải đôi bên cùng có lợi. Vì vậy, VinUni cần hiểu rõ sứ mệnh của từng trường đại học đối tác: họ muốn trở thành trường tinh hoa, đại học định hướng nghiên cứu hay cơ sở chú trọng giảng dạy? Chỉ khi nắm rõ sứ mệnh đó, chúng tôi mới có thể lựa chọn những đối tác phù hợp nhất.

Với cách tiếp cận hợp tác hai bên cùng thắng như vậy, tôi tin rằng VinUni có thể tiến nhanh hơn và đạt được những kết quả tốt hơn trong hợp tác quốc tế.

"Tôi kỳ vọng rất lớn các nhà khoa học Việt sẽ dẫn dắt nhiều lĩnh vực trong tương lai gần"

Phóng viên: Tại sự kiện Tuần lễ Khoa học-Công nghệ VinFuture năm 2025, chúng ta có thể thấy rất nhiều bài trình bày đến từ các giáo sư và nhà nghiên cứu Việt Nam. Ông đánh giá như thế nào về chất lượng các bài trình bày cũng như chất lượng các công trình và dự án nghiên cứu của họ?

Giáo sư Tan Yap Peng: Tôi thực sự ấn tượng với chất lượng và cách trình bày của các nhà khoa học Việt Nam tham gia Tuần lễ VinFuture 2025. Điều đó cho thấy các nhà nghiên cứu Việt Nam hiện nay đã sánh ngang với các nhà nghiên cứu quốc tế. Những vấn đề họ đang giải quyết không chỉ mang tính quốc gia, mà đều là các bài toán thách thức mang tầm quốc tế.

Vì vậy, với những tiến bộ và nỗ lực mà đất nước cũng như các trường đại học đã đầu tư, tôi kỳ vọng rất lớn rằng các nhà khoa học Việt sẽ dẫn dắt nhiều lĩnh vực trong tương lai rất gần.

Phóng viên: Cuộc tọa đàm gần đây xoay quanh robot và tự động hóa - và như Giáo sư biết, ở Việt Nam đã có một số công ty, tổ chức tiến hành nghiên cứu, phát triển robot hình người, điển hình như VinMotion. Tuy nhiên, nếu so sánh với Hoa Kỳ hay Trung Quốc, chúng ta vẫn đi sau. Vậy theo Giáo sư, Việt Nam cần những khuyến nghị gì và cần triển khai những nỗ lực hay bước đi mạnh mẽ nào để rút ngắn khoảng cách với các nước khác trong lĩnh vực AI và robot?

Giáo sư Tan Yap Peng: Tôi cho rằng AI đã làm thay đổi nhiều lĩnh vực và mở ra khả năng cho hàng loạt công nghệ tương lai, bao gồm cả robot. Dù các quốc gia khác có thể đã đầu tư vào lĩnh vực này từ rất sớm, nhưng AI hiện nay mang tính mở - rất nhiều công nghệ và tri thức đã trở nên dễ tiếp cận và sẵn có để Việt Nam có thể nghiên cứu.

Tôi nghĩ chính việc “đi sau” lại mang đến lợi thế cho Việt Nam. Chúng ta không phải phụ thuộc vào những hệ thống cũ, những mô hình đã trở nên cứng nhắc ở các quốc gia khác. Tất nhiên, không nước nào có thể giải quyết mọi bài toán. Nhưng theo dự báo, đến năm 2030, gần 50% thị trường robot sẽ nằm ở châu Á. Nếu nhìn vào Trung Quốc hay Nhật Bản, họ đang có nhiều bước tiến.

Vì vậy, Việt Nam cần lựa chọn những lĩnh vực mà chúng ta có thể tạo ra giá trị khác biệt và thực sự quan trọng với đất nước. Cơ hội rất nhiều, bởi robot vẫn là một ngành phát triển nhanh, chưa quốc gia nào có thể tuyên bố đã giải quyết xong mọi vấn đề.

Như robot hình người chẳng hạn - dù một số robot hiện nay có ngoại hình rất giống con người, đó mới chỉ là phần “phần cứng”. Còn về phần mềm, thuật toán AI, ứng dụng robot trong sản xuất, y tế, giáo dục, chuyển đổi xanh… vẫn còn vô số khoảng trống để Việt Nam phát triển các robot chuyên biệt, giải quyết những bài toán mang tính đặc thù của Việt Nam.

Tôi nhìn thấy rất nhiều tiềm năng. VinMotion, các nhà nghiên cứu robot ở đây, đang ở tầm thế giới khi liên tục có công bố tại các hội nghị và tạp chí uy tín. Điều quan trọng là chúng ta cần chọn đúng lĩnh vực trọng tâm, nơi Việt Nam có thể tạo dấu ấn. Khi đó, cơ hội để bứt phá và tạo khác biệt là hoàn toàn công bằng và khả thi.

Phóng viên: Giáo sư sẽ làm gì để đào tạo một nhóm nhân lực xuất sắc cho nghiên cứu AI tại trường?

Giáo sư Tan Yap Peng: Tại VinUni, chúng tôi có các khóa học giúp sinh viên trang bị kiến thức và kỹ năng cơ bản về AI, và đây chỉ là bước khởi đầu. AI đang thay đổi giáo dục rất nhanh. VinUni có ưu thế là một trường trẻ, có khả năng thích ứng và phát triển chương trình học, cũng như phương pháp tiếp cận và giảng dạy sinh viên.

Chúng tôi có lợi thế của “người đến sau”. Những chương trình cũ, cứng nhắc với thời khóa biểu, cách giảng dạy và phương thức triển khai cố định khó có thể đạt hiệu quả. Trong khi đó, những phương pháp linh hoạt, dựa trên năng lực, cho phép VinUni điều chỉnh về thời gian, không gian, đánh giá và cách giảng dạy, từ đó mang lại hiệu quả tốt hơn.

Tôi tin rằng tại VinUni, cũng như ở nhiều trường đại học khác tại Việt Nam, việc cập nhật chương trình học tích hợp AI thực sự mở ra rất nhiều cơ hội. Thực tế, thế hệ trẻ ngày nay thường thạo công nghệ hơn thế hệ trước, nên việc là một trường trẻ, năng động mang lại lợi thế lớn cho VinUni trong việc tiếp nhận công nghệ mới. Chúng ta chỉ cần bảo đảm rằng trong lớp học, chương trình học và toàn bộ hệ thống giáo dục, có những điều kiện để sinh viên được khuyến khích sử dụng công nghệ mới, đồng thời vẫn có những quy định hợp lý để kiểm soát và hướng dẫn.

Tôi tin rằng Việt Nam, với nguồn lực và sự quan tâm hiện có, sẽ tìm thấy những lĩnh vực mà chúng ta có thể đóng góp hiệu quả. Đó có thể là tự động hóa xe điện, điều khiển AI, môi trường sản xuất, robot, và còn rất nhiều lĩnh vực khác.

Tuy nhiên, nhiều công nghệ chỉ thực sự thành công khi được ứng dụng vào thực tiễn. Hãy nghĩ đến AI thế hệ mới (Gene AI). Tại sao AI lại trở nên phổ biến hiện nay? Bởi vì mọi người thấy ChatGPT rất hữu ích, chứ không phải những công nghệ mà họ không thể sử dụng được.

Tôi tin rằng khi chúng ta phát triển robot hay công nghệ AI thực sự đáp ứng nhu cầu và sở thích của người dùng, những công nghệ này sẽ tự trở thành lực lượng thúc đẩy, đồng thời tạo ra nhu cầu thực sự. Đây chính là cách chúng ta có thể xây dựng năng lực nghiên cứu, phát triển công nghệ và đào tạo nhân tài trong các lĩnh vực này.

Các đơn vị thuộc Vingroup, như VinMotion hay VinFast, đang làm điều đó - cố gắng xác định những thách thức quan trọng đối với Việt Nam để tập trung nghiên cứu và phát triển các giải pháp phù hợp.

Nếu suy nghĩ kỹ, ngay cả đối với các đối tác quốc tế, nhiều người trong số họ cũng bị thu hút đến Việt Nam vì những thách thức đặc thù này. Họ đều muốn giải quyết những vấn đề khó mà không thể tìm thấy ở nơi khác. Với nguồn lực và hệ sinh thái mà chúng ta đang có tại Việt Nam, tôi tin rằng việc hợp tác cùng họ sẽ giúp chúng ta đào tạo một thế hệ nhà nghiên cứu AI tại Việt Nam, đủ năng lực để cạnh tranh trên trường quốc tế.

Xin cảm ơn Giáo sư Tan Yap Peng!