Sự thiếu hụt văn hóa dân gian của trẻ em đô thị

Trẻ em đang bị số hóa từng ngày

Trẻ em ngày nay, đặc biệt là trẻ em sống ở các đô thị lớn như TP Hồ Chí Minh hầu như không còn thích những trò chơi dân gian. Ðây là một thực tế không thể phủ nhận, bởi ngoài yếu tố khách quan là môi trường sống thì sự xuất hiện của nhiều loại hình giải trí hiện đại như phim ảnh, in-tơ-nét, game... đã và đang tác động khá mạnh mẽ đến sự thay đổi này. Ngoài sự thiếu hụt về các kỹ năng thực hành và trải nghiệm như trẻ em nông thôn, các em ở thành phố cũng không có nhiều không gian sinh hoạt chung với nhau, sân chơi trường học thì bị thu hẹp do đô thị hóa. Bên cạnh đó, thời gian của học sinh đô thị hiện hay phần nhiều được cha mẹ định hướng hay thậm chí là áp đặt tại các lớp học thêm, học hè... khiến các em không mấy có điều kiện để tìm tòi và chơi các trò chơi mang tính dân gian như: kéo co, nhảy dây, bịt mắt bắt dê, nhảy sạp, ô ăn quan,...

Không gian, thời gian vui chơi gần như không có, nên việc học sinh sống tại các đô thị lớn chỉ biết giải trí bằng những trò chơi công nghệ số (nhanh, tiện và hấp dẫn) cũng là điều dễ hiểu. Môi trường giáo dục đã thế, không gian vui chơi chung, mang tính cộng đồng lại càng hiếm hoi các trò chơi mang tính dân gian, giáo dục cho học sinh. Những nhà văn hóa, nhà thiếu nhi tại các quận, huyện một năm tổ chức đôi ba lần liên hoan, họp mặt, vài trò chơi như kéo co, đập niêu... cũng chưa đủ sức làm sống lại nét văn hóa cổ truyền này. Chị Nguyễn Ái Phương, phụ huynh học sinh Trường THCS Tản Ðà cho biết: "Tôi rất muốn cho con đến nhà văn hóa, nhà thiếu nhi chơi các trò chơi dân gian, nhưng các sân chơi gần như vắng bóng. Ngoài các lớp học đàn, vẽ, học hát... học sinh chẳng có gì để tham gia khi rảnh rỗi". Thực tế trên khiến chị không thể cấm con khi cháu muốn được giải trí bằng trò chơi điện tử hay in-tơ-nét.

Trò chơi dân gian ở nước ta có đặc điểm là dễ chơi, giàu tính trí tuệ và không tốn kém. Nhiều trò chơi có khả năng phát triển tư duy, rèn luyện khéo tay, nhanh mắt như: đập niêu, ô ăn quan, cờ nhảy... nhưng vì nó không được phổ biến một cách tích cực, thường xuyên nên chưa thu hút được sự đam mê của các em nhỏ. Do đó, chẳng có gì khó hiểu khi cùng với các trò chơi dân gian, những món đồ chơi như: tò he, diều giấy, cào cào lá tre, lồng đèn nan tre đang mất dần đi trong đời sống của trẻ em đô thị ngày nay.

Cần có sự quan tâm đúng mức

Ðây là một thực tế đòi hỏi ở môi trường giáo dục hiện nay, khi phần nhiều các trò vui chơi giải trí của các em học sinh quanh đi quẩn lại vẫn chỉ là những trò chơi mang tính giải trí đơn thuần. Một giáo viên THCS Hoa Lư (quận 9) chia sẻ: Thật khó để những học sinh suốt ngày dán mắt vào màn hình vi tính chơi game có được những kỹ năng sống như các em học sinh thường xuyên chơi những trò chơi dân gian như: đánh cờ, chơi ô ăn quan hay vẽ tranh. Bởi các em không có điều kiện để thể hiện tư duy và cách ứng xử với tình huống thật. Chính vì thế, để hạn chế những tác dụng và hệ lụy của các trò chơi công nghệ, mang lại tính giáo dục sâu sắc đối với học sinh thì các trường học nên cố gắng tổ chức lại các trò chơi dân gian trong nhà trường nhiều hơn nữa. Từ đó sẽ tạo sự sảng khoái cho học sinh và giúp các em hiểu hơn về nét văn hóa của dân tộc.

Nhận thức được tầm quan trọng của trò chơi dân gian trong việc xây dựng và hình thành nhân cách, lối sống cho trẻ, ngành giáo dục đã và đang thực hiện việc đưa các trò chơi mang tính dân gian vào học đường thông qua phong trào thi đua "Trường học thân thiện - học sinh tích cực". Tuy nhiên, do các trường chưa xây dựng được "kho" tư liệu các trò chơi hấp dẫn, nên việc thực hiện vẫn còn khá nhạt nhòa, chưa mang lại sự chuyển biến đậm nét.

Theo nghiên cứu và đánh giá của các nhà văn hóa học, các trò chơi dân gian có vai trò vô cùng quan trọng trong sinh hoạt, góp phần giáo dục con người về tính tập thể, tinh thần kỷ luật, ý chí vươn lên giành chiến thắng, rèn luyện thể chất, sức mạnh, sự khôn khéo và sức chịu đựng của con người. Vì vậy, để có thể bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống thì gia đình, nhà trường và các tổ chức xã hội nên tổ chức, phổ biến để các em được tiếp cận, vui chơi những trò chơi dân gian nhiều hơn. Bởi đây không chỉ là phương thức giải trí lành mạnh cho trẻ em mà còn là một phần của bản sắc văn hóa dân tộc.