Hầu hết các cửa hàng xăng, dầu khó đạt quy chuẩn an toàn
Trong những ngày giữa tháng 3 vừa qua, chúng tôi có dịp khảo sát hệ thống các cửa hàng bán lẻ xăng, dầu trên địa bàn TP Hà Nội. Một đặc điểm chung dễ nhận thấy là, hầu hết các cửa hàng xăng, dầu đều nằm ven các tuyến đường huyết mạch, nơi có lượng người và phương tiện qua lại đông đúc.
Có mặt tại cửa hàng xăng, dầu số 50, địa chỉ số 1, phố Lương Yên (Hai Bà Trưng, Hà Nội) hồi 16 giờ ngày 19-3 vừa qua, tuy chưa đến giờ cao điểm, nhưng chúng tôi đã thấy có bốn chiếc xe ô-tô và hơn mười xe máy chen chúc xếp hàng chờ đến lượt bơm xăng. Ở cửa hàng có tới sáu cột bơm cùng lúc hoạt động mà khách vẫn phải chờ. Chị Phan Thị Hoa, một người bán hàng ở cách cây xăng không xa, cho chúng tôi biết: Khu vực cây xăng này, ngày nào mà chẳng xảy ra ùn tắc giao thông. Dòng xe chạy theo các ngả đường Nguyễn Khoái, Lương Yên, Vân Ðồn, Lê Quý Ðôn đều qua đây, lại vướng ngay các phương tiện rẽ vào chờ mua xăng, thế là đường phố rối như mớ bòng bong. Những người hằng ngày phải qua lại địa điểm này vất vả lắm!
Quan sát quang cảnh chung quanh cây xăng ở số 1 phố Lương Yên này, chúng tôi còn thấy bên cạnh là một cửa hàng rửa xe, cách vài chục mét là một bến xe tấp nập khách ra vào, một tòa nhà cao sừng sững hàng chục tầng và kề sát tường cửa hàng xăng là dãy nhà cấp bốn lụp xụp, mái lợp tạm bợ phủ bên trên là những tấm vải bạt, ni-lông, đều là những vật liệu dễ bắt lửa.
Không phải chỉ cửa hàng xăng, dầu nêu trên tiềm ẩn nhiều nguy cơ xảy ra cháy, nổ mà phần lớn các cây xăng chúng tôi có dịp ghé qua đều ít nhiều ẩn chứa các nguyên nhân dễ gây hỏa hoạn. Cửa hàng xăng, dầu ở số 9, phố Trần Hưng Ðạo (Hoàn Kiếm, Hà Nội), nằm tại vị trí nút giao thông ngã sáu đông đúc, bên cạnh có máy rút tiền tự động ATM, một quán bia và quầy bán giải khát, khách ra vào tấp nập. Cửa hàng xăng, dầu ở số 2B phố Trần Hưng Ðạo, một bên là cửa hàng cơm phở, một bên là phòng khám bệnh tư nhân; cửa hàng này còn nằm đối diện Bệnh viện T.Ư Quân đội 108, người và phương tiện nhốn nháo, lộn xộn. Cửa hàng xăng, dầu ở số 259 đường Giải Phóng, ngay dưới khu vực gầm cầu vượt ngã tư Vọng. Cửa hàng xăng, dầu Việt Cường, ở Thúy Lĩnh (quận Hoàng Mai) nằm dưới hành lang bảo vệ cầu Thanh Trì, gần đó là bãi đỗ xe ô-tô tràn lan. Cửa hàng xăng dầu ở số 49 phố Ðức Giang (quận Long Biên) lòng đường bị chiếm dụng làm nơi khách đỗ xe chờ bơm xăng. Quầy bán xăng, dầu lưu động thuộc xã Lý Nhân (huyện Phú Xuyên) mọi thao tác mua bán diễn ra ở sà-lan trôi nổi trên sông, lỡ xảy ra sự cố thì rất khó xử lý...
Làm việc với Sở Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy Công an TP Hà Nội, Ðại tá Nguyễn Văn Sơn, Trưởng phòng Hướng dẫn phòng cháy, chữa cháy, cho chúng tôi biết: Hầu hết các cây xăng ở khu vực nội thành Hà Nội đều được hình thành từ những năm trước. Khi được cấp giấy phép cho hoạt động, các cây xăng bảo đảm tiêu chuẩn an toàn. Tuy nhiên, trải qua thời gian, do tốc độ đô thị hóa, các công trình xây dựng, rồi đường sá được mở rộng cứ tiến sát dần tới khu vực cây xăng, khiến cho hiện nay, nhiều cây xăng nằm lọt thỏm giữa khu phố đông đúc hoặc quá gần đường giao thông lộn xộn. Nếu đối chiếu với quy chuẩn mới đặt ra là các cây xăng phải bố trí cách đường giao thông ít nhất 50m và diện tích khuôn viên mấy trăm mét vuông thì e rằng hầu hết các cây xăng hiện có đều không đạt yêu cầu.
Cũng theo Ðại tá Nguyễn Văn Sơn, việc cấp giấy chứng nhận cho phép hoạt động của các cây xăng này phần lớn chỉ có thể được xem xét trong thời gian ngắn hạn từng năm một. Sở Cảnh sát Phòng cháy, chữa cháy TP Hà Nội thường xuyên tiến hành các đợt kiểm tra tình hình chấp hành các quy định về an toàn cháy, nổ tại các cây xăng. Có đợt cao điểm, qua kiểm tra phát hiện, xử lý tới 53 trường hợp vi phạm về nội quy, biển báo, thiết bị chữa cháy. Ðã từng xảy ra sự cố về điện tại một cây xăng trên đường Nguyễn Phong Sắc (quận Cầu Giấy), may mà kịp thời khắc phục. Ðại tá Sơn nêu dẫn chứng về một loạt các cửa hàng xăng, dầu nằm trong phương án hoạt động ngắn hạn, thuộc diện di dời, giải tỏa: cửa hàng xăng, dầu ở số 1 phố Láng Hạ; cửa hàng ở số 280 phố Ðội Cấn; cửa hàng số 625 đường La Thành; cửa hàng số 408 đường Ngô Gia Tự; cửa hàng số 53, km 6, đường Giải Phóng...
Thấp thỏm chờ thực hiện quy hoạch
Qua tìm hiểu và trao đổi ý kiến với những người có trách nhiệm của các cơ quan chức năng, chúng tôi nhận thấy mạng lưới cửa hàng bán lẻ xăng, dầu ở Hà Nội hiện còn nhiều bất cập. Về quy mô, nhiều cửa hàng còn nhỏ lẻ, manh mún, có cửa hàng chỉ hai, ba cột bơm, nằm lọt thỏm giữa các công trình xây dựng đồ sộ khác. Mật độ phân bổ các cửa hàng không đều. Quận Hoàn Kiếm chỉ có ít ỏi hai cửa hàng, quận Hoàng Mai có tới 20 cửa hàng (gấp mười lần). Trên phố Trần Hưng Ðạo, từ số nhà 2 đến số nhà 9 cách nhau khoảng 200m có hai cửa hàng xăng, dầu; trên đường Giải Phóng có ba cửa hàng; đường Ngọc Hồi có năm cửa hàng. Thế nhưng, có khu vực rộng lớn lại không có hoặc có quá ít cửa hàng xăng, dầu. Ðồng chí Vương Anh Tiến, Phó Chủ tịch UBND phường Bạch Ðằng (Hai Bà Trưng, Hà Nội) phàn nàn: Trên địa bàn phường chúng tôi có tới 260 nghìn dân, hàng nghìn chiếc xe máy, xe ô-tô mà chỉ có duy nhất một cây xăng nhỏ bé. Cây xăng này mà di dời, dân chúng tôi phải vất vả đi xa vài km mới mua được xăng, dầu.
Trước thực trạng bất cập trong hoạt động của hệ thống cửa hàng bán lẻ xăng, dầu, chính quyền TP Hà Nội đã có định hướng về quy hoạch lại mạng lưới các cửa hàng này. Ngày 5-11-2012, UBND thành phố Hà Nội ra Quyết định số 5059 phê duyệt quy hoạch hệ thống cửa hàng xăng, dầu trên địa bàn thành phố đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. Theo đó, số lượng cửa hàng xăng, dầu phải xóa bỏ, giải tỏa, di dời là 56; số lượng cửa hàng cần xây mới là từ 312 đến 347. Riêng giai đoạn từ năm 2010 đến 2015, xây mới 200 cửa hàng. Kế hoạch là như vậy, thế nhưng, đến nay, hơn nửa chặng đường của giai đoạn một đã đi qua, mà các phương án nêu trên gần như vẫn còn nằm "trên giấy". Trách nhiệm về sự chậm trễ, nhùng nhằng này thuộc về cơ quan chức năng chính là Sở Công thương TP Hà Nội chưa thật sự sốt sắng trong việc đẩy nhanh tiến độ thực hiện quy hoạch đã đề ra.
Trong khi các cơ quan chức năng của TP Hà Nội còn đang loay hoay chưa tìm được hướng đi hiệu quả triển khai thực hiện quy hoạch mạng lưới cửa hàng xăng, dầu trên địa bàn thì các đơn vị kinh doanh trong lĩnh vực này tiếp tục hoạt động cầm chừng và thấp thỏm chờ đợi. Công ty cổ phần Xăng, dầu khu vực I, đơn vị dẫn đầu về số lượng cửa hàng bán lẻ trên địa bàn thành phố (70 cửa hàng), nhưng có hàng chục cửa hàng nằm trong diện hoạt động ngắn hạn; vì những lý do khác nhau, nhiều cửa hàng của công ty này có mức độ an toàn không cao chỉ được cấp phép tạm, lắt nhắt theo từng năm. Làm việc với Công ty cổ phần Chất đốt Hà Nội, chúng tôi được Giám đốc Nguyễn Trọng Hậu chia sẻ: Trước đây, công ty có 15 cửa hàng bán lẻ xăng, dầu. Hiện nay, do quy hoạch chung, có ba cửa hàng của công ty phải đóng cửa là cửa hàng ở phố Nam Ðồng, gần phố Hồ Ðắc Di; cửa hàng ở phố Thi Sách; cửa hàng ở phố Hàng Vôi. Các cửa hàng còn lại nằm ở nơi phố phường đông đúc, chúng tôi phải đầu tư nhiều công sức, tiền bạc mới bảo đảm an toàn.
Cần khẩn trương thực hiện các giải pháp đồng bộ
Mặc dù hoạt động của hệ thống các cửa hàng bán lẻ xăng, dầu trên địa bàn TP Hà Nội đến nay chưa xảy ra sự cố gì nghiêm trọng. Tuy nhiên, không vì thế mà chúng ta có thể yên tâm để từ đó chủ quan, lơ là. Bởi lẽ hoạt động kinh doanh xăng, dầu vốn dĩ đã ẩn chứa nhiều nguy cơ mà thực tế lại quá nhiều tác nhân gây hỏa hoạn đang từng ngày, từng giờ bủa vây các cửa hàng xăng, dầu trên địa bàn Hà Nội. Mặt khác, các cây xăng, dầu ở khu vực nội thành hầu hết đều có mặt bằng chật hẹp, hệ thống nhà xưởng cũ kỹ ít nhiều ảnh hưởng tới môi trường và các công trình kết cấu xây dựng chung quanh. Không ít cửa hàng xăng, dầu có vị trí ở gần nơi trường học, bệnh viện, chợ, siêu thị, khu vui chơi công cộng, hệ thống cầu đường quan trọng.
Trước thực trạng còn nhiều bất ổn trong hoạt động kinh doanh xăng, dầu trên địa bàn TP Hà Nội như nêu trên, chúng tôi kiến nghị thành phố cần quyết liệt, chủ động hơn nữa trong việc triển khai thực hiện quy hoạch mạng lưới cửa hàng xăng, dầu theo hướng an toàn, hiện đại đã được phê duyệt. Mạng lưới này cần bảo đảm tính ổn định, lâu dài với tầm nhìn chiến lược trong vòng từ 50 đến 70 năm tới vẫn duy trì tốt, chứ không thể tạm bợ "ăn sổi, ở thì" như thực trạng hiện nay. Các ban, ngành chức năng của thành phố cần phối hợp chặt chẽ với chính quyền cơ sở trong việc kiểm tra, rà soát hệ thống bán lẻ xăng, dầu; kiên quyết xử lý những cửa hàng không bảo đảm đầy đủ các tiêu chuẩn hoặc vi phạm quy chế hoạt động, thậm chí đóng cửa vĩnh viễn. Với các cửa hàng nằm trong diện giải tỏa, cần sớm hoàn thiện phương án di dời.
Trước mắt, để bảo đảm an toàn trong hoạt động kinh doanh, vận hành hệ thống các cửa hàng bán lẻ xăng, dầu, cần yêu cầu các cửa hàng thực hiện nghiêm các nội quy, quy chế về kinh doanh mặt hàng ẩn chứa nhiều nguy cơ cháy, nổ này. Toàn bộ các cửa hàng phải niêm yết nội quy, hiệu lệnh phòng cháy, chữa cháy ở vị trí dễ nhìn; trang bị đầy đủ các thiết bị phòng cháy, chữa cháy; nhân viên tuyệt đối tuân thủ các quy trình nghiêm ngặt về xuất, nhập xăng vào bể chứa và trong lúc bơm xăng cho khách hàng. Thường xuyên nhắc nhở khách vào mua xăng thực hiện các quy định về phòng cháy như khi vào bơm xăng không được nghe điện thoại, hút thuốc lá hoặc cầm các dụng cụ dễ phát ra tia lửa. Các cửa hàng xăng, dầu cần phối hợp chính quyền cơ sở giải tỏa hàng quán, bến bãi đỗ xe vi phạm hành lang an toàn giao thông và an toàn phòng, chống cháy, nổ.
Chúng tôi cho rằng "phòng cháy hơn chữa cháy", để bảo đảm an toàn tuyệt đối cho mạng lưới cửa hàng bán lẻ xăng, dầu trên địa bàn TP Hà Nội, chính quyền thành phố và các cơ quan chức năng cần khẩn trương thực hiện quy hoạch đã phê duyệt. Cần tích cực, chủ động ngăn ngừa hậu quả từ xa, không để xảy ra sự cố rồi mới khắc phục thì đã quá muộn.
