Chiêng là một loại nhạc cụ, được trình diễn dưới dạng nghệ thuật dân gian đặc sắc, là sản phẩm văn hóa vật thể và phi vật thể có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học được trình diễn và gắn kết trong không gian văn hóa dân tộc Mường thông qua phong tục, tập quán, tín ngưỡng, lễ hội mang tính tập thể, cộng đồng và có sự lan tỏa rộng lớn…
Từ bao đời nay, tiếng chiêng ngân lên vang vọng vào vách núi, len lỏi vào từng bờ cây, ngọn cỏ như một sự hòa quyện cùng thiên nhiên không thể thiếu đối với bà con dân tộc Mường Hòa Bình. Bởi thế, trong những đêm giao thừa, sáng mồng một Tết, hoặc những ngày lễ rửa lá lúa, lễ mừng cơm mới, mừng nhà mới đều có tiếng Chiêng Mường… Tiếng chiêng đi theo cả cuộc đời của một người, cất tiếng vui tươi, lảnh lót khi có trẻ mới sinh, rồi lại trầm đục, ngân vang tiễn đưa những người về với Mường trời.
Anh Bạch Đức Nghĩa, xã Tú Sơn, huyện Kim Bôi chia sẻ: "Từ khi tôi sinh ra đã được nghe tiếng Chiêng Mường và tiếng chiêng theo tôi từ thuở nhỏ. Mỗi khi đi xa quê hương, vào những ngày lễ, tiếng chiêng lại khơi gợi trong tôi nỗi nhớ quê hương, nhớ nhà và mong được trở về để đoàn tụ".
Theo các nhà nghiên cứu, Chiêng Mường ra đời cùng với niên đại của trống đồng Đông Sơn, cách ngày nay khoảng 2.000 năm, từ thời người Việt Mường cổ. Từ trong quá trình lao động sản xuất và đời sống văn hóa, người Mường đã xây dựng nên một nền nghệ thuật chiêng đặc sắc với những phương thức trình tấu, trình diễn độc đáo. Người Mường đã tinh tế và thành tâm đặt giá trị của giàn chiêng và âm nhạc chiêng vào những vị trí quan trọng của hầu hết các sinh hoạt đời sống như: trong lao động, sản xuất, chiến đấu, trong phong tục tập quán, tín ngưỡng, lễ hội... Chiêng và âm nhạc chiêng thấm sâu vào vòng đời của mỗi con người và cả cộng đồng dân tộc.
Theo ông Bùi Thanh Bình, Nhà nghiên cứu văn hóa Mường, Giám đốc Bảo tàng tư nhân văn hóa Mường Hòa Bình, Chiêng Mường là một loại hình văn hóa độc đáo, chứa đựng trong đó những linh thiêng, huyền diệu trong văn hóa dân gian và trong đời sống của người Mường. Trong quá trình tồn tại hàng nghìn năm thì chính Chiêng Mường đã làm nên bản sắc văn hóa, bản sắc riêng độc đáo của người Mường. Do vậy, Chiêng Mường được xem là vật báu, là hồn thiêng của dân tộc Mường. Chiêng Mường có mặt ở tất cả các gia đình người Mường, trong đời sống tinh thần, đời sống sinh hoạt hằng ngày từ hàng nghìn năm nay.
Bà Bùi Thị Niềm, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Hòa Bình cho biết: Chiêng Mường đã trở thành một giá trị văn hóa, một sinh hoạt văn hóa nghệ thuật dân gian mang tính phổ biến toàn dân, được cả cộng đồng người Mường quý trọng, bảo vệ, gìn giữ và phát huy thông qua những cuộc trình tấu, trình diễn âm nhạc chiêng.
Chiêng có ý nghĩa như một phương tiện tinh thần hữu hiệu, sức mạnh thần quyền để bảo vệ đất đai, kết nối con người với tổ tiên và trời đất. Chiêng Mường và cách thức sử dụng chiêng của người Mường mang ý nghĩa về giá trị âm nhạc rất lớn. Ngoài ý nghĩa âm nhạc, Chiêng Mường mang ý nghĩa lớn lao không thể thiếu được trong vòng đời của mỗi người và cả cộng đồng dân tộc Mường, góp phần tạo nên nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
