Nâng cao năng lực cạnh tranh mía đường Việt Nam

Theo kết quả tổng hợp của Hiệp hội Mía đường Việt Nam (2023) tổng diện tích trồng mía vụ 2022/23 là 141.906 ha, tăng 17.151 ha (13,75%) so với vụ 2021/22 là 124.753 ha. Ngành đường Việt Nam đã hoàn thành vụ ép mía 2022/23 trong tháng 6/2023. Sản lượng kết thúc vụ đã ép được 9.645.456 tấn mía, sản xuất được 935.104 tấn đường các loại. So sánh với vụ ép mía 2021/22 sản lượng mía ép đạt 128% và sản lượng đường đạt 125%. So sánh với vụ ép mía 2020/21 sản lượng mía ép đạt 143% và sản lượng đường đạt 136%.

Nguồn gốc của sự tăng trưởng sản xuất trong hai vụ liên tiếp là giá mua mía đã được ngành đường Việt Nam liên tục nâng lên, hiện nay đã đến mức 1,1-1,3 triệu đồng/tấn mía là mức tương đương so với các nước sản xuất mía đường trong khu vực, dẫn đến diện tích mía gia tăng, đồng thời cho thấy ngành mía đường Việt Nam đã có sự phục hồi đáng kể dưới tác dụng của các biện pháp phòng vệ thương mại mà nhà nước Việt Nam đã áp dụng từ năm 2021.

Tại Hội thảo nâng cao năng lực cạnh tranh mía đường Việt Nam, các đại biểu đã tập trung làm rõ quan điểm mía đường là một trong những ngành sản xuất chủ lực của nền nông nghiệp nước ta, là mặt hàng quan trọng đối với an ninh lương thực, an ninh dinh dưỡng. Những năm qua, ngành mía đường Việt Nam tuy có những cơ hội phát triển nhưng thách thức, khó khăn cũng nhiều. Để nâng cao năng lực mía đường Việt Nam, vấn đề về giống, canh tác, công nghệ chế biến… cần được đẩy mạnh theo đúng định hướng phát triển của ngành.

Phát biểu chào mừng tại hội thảo, đại diện chính quyền địa phương ông Lê Tấn Hổ, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Phú Yên cho biết, ngành mía đường Việt Nam nói chung và tỉnh Phú Yên nói riêng đang đứng trước nhiều thách thức, sức cạnh tranh thấp, giá mía nguyên liệu còn cao, chiếm tới 70-80% giá thành sản xuất đường.

Các đại biểu dự Hội thảo nâng cao năng lực cạnh tranh mía đường Việt Nam.

Hiện người trồng mía và ngành mía đường nước ta đang gặp thách thức lớn trước tình trạng đường nhập khẩu, đường nhập lậu, nhất là từ khi Việt Nam thực hiện xóa bỏ hạn ngạch thuế quan lĩnh vực mía đường đối với các nước trong khu vực theo Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN vào năm 2020.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lê Tấn Hổ mong muốn các cơ quan quản lý Nhà nước, các nhà khoa học, chuyên gia tích cực đề xuất những giải pháp hiệu quả để cùng tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc nhằm phát huy năng lực cạnh tranh, góp phần phát triển bền vững ngành mía đường cả nước nói chung và Phú Yên nói riêng.

Đánh giá về hiện trạng năng lực cạnh tranh và định hướng phát triển ngành mía đường trong thời gian tới, ông Nguyễn Văn Lộc, Chủ tịch Hiệp hội mía đường Việt Nam thông tin, trong khối Asean, Việt Nam là 1 trong 4 quốc gia chính sản xuất đường từ mía. Năng suất trồng mía của Việt Nam thuộc loại khá so với các nước, giá mía cũng liên tục tăng trong các niên vụ gần đây. Tuy nhiên, giá đường Việt Nam ở mức thấp nhất so với các quốc gia trồng mía. Những giải pháp cần thiết để ngành mía đường trong nước phát triển bền vững là, củng cố phát triển chuỗi liên kết trong sản xuất mía đường, sản xuất thích ứng trong điều kiện biến đổi khí hậu, áp dụng công nghệ mới trong phát triển sản xuất mía đường.

Tại hội thảo, các chuyên gia, doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất mía đường đã giới thiệu những giống mía mới, giải pháp công nghệ mới, mô hình sản xuất mía hiệu quả tại các doanh nghiệp, địa phương; trong đó có mô hình sản xuất giống mía sạch bệnh 3 cấp, công nghệ drone trên cánh đồng mía, hệ thống bốc hơi falling phim tự động để nâng cao năng suất, hiệu quả tại các nhà máy đường, giải pháp dinh dưỡng cho cây mía…

Trong bối cảnh giá đường thế giới liên tục tăng trong niên vụ 2022-2023, diễn biến giá đường Việt Nam so với các nước lân cận cho thấy giá đường Việt Nam luôn ở mức thấp nhất. Giá bình quân trong niên vụ của Philippines là 193%, Indonesia là 106% và Trung quốc là 107% so với Việt Nam.

Một số nhiệm vụ ngành mía đường cần tập trung thực hiện trong niên vụ tới và các năm tiếp theo:Trên cơ sở Thực hiện Chỉ thị 28/CT-TTg của Thủ Tướng Chính phủ ngày 14/07/2020 về triển khai các giải pháp phát triển ngành mía đường Việt Nam trong tình hình mới trong đó ngành mía đường cần chủ động nâng cao năng lực cạnh tranh để hội nhập kinh tế quốc tế một cách bình đẳng với tinh thần độc lập, tự cường; hình thành vùng nguyên liệu mía gắn với nhà máy sản xuất đường đảm bảo hoạt động hiệu quả, đủ sức cạnh tranh và phát triển bền vững. Với chủ trương mới của ngành nông nghiệp, tư duy “kinh tế nông nghiệp” phải là cách thức tiếp cận chủ đạo, thay cho tư duy “sản xuất nông nghiệp” và nền tảng là số hóa trong nông nghiệp để thay đổi phương thức quản lý, sản xuất, kinh doanh nông sản, kết nối thông suốt chuỗi cung cầu….

Ngành mía đường cần tập trung củng cố phát triển chuỗi liên kết trong sản xuất mía đường. Để bảo đảm phát triển bền vững, ngành mía đường Việt Nam cần có các biện pháp phù hợp để củng cố và phát triển chuỗi liên kết trong sản xuất mía đường, đặc biệt trong điều kiện cạnh tranh cây trồng ngày càng gia tăng tại các địa phương.

Ổn định giá đường ở mức hài hòa hợp lý đối với người tiêu dùng và không để giá đường vượt quá mức giá của các quốc gia lân cận. Theo dõi và kiểm soát và đối phó với hiện tượng phá giá đường khiến đầu ra của cây mía bị thu hẹp, cắt đứt chuỗi liên kết mía đường hoặc hành vi ghìm hàng tăng giá khiến giá đường bị đẩy cao bất thường; Phòng, chống các hành vi gian lận thương mại đường;

Ổn định vùng nguyên liệu mía trong điều kiện biến đổi khí hậu. Niên vụ 2023/24, hiện tượng biến đổi khí hậu có tác động lớn nhất đối với ngành mía đường chính là hiện tượng El Nino. Muốn phát triển và phục hồi vùng nguyên liệu mía, ngành đường Việt Nam cần có các giải pháp đối phó nhằm ổn định vùng nguyên liệu mía trong điều kiện biến đổi khí hậu không thể tránh được…