Nâng cao khả năng cạnh tranh của ngành chăn nuôi

Lợi thế và cơ hội

Trong những năm gần đây, ngành chăn nuôi nước ta luôn duy trì được mức tăng trưởng tương đối cao. Giá trị sản xuất chăn nuôi chiếm từ 23 đến 25% GDP nông nghiệp, nhiều địa phương đã đạt hơn 30-40%. Sự tăng trưởng liên tục sản phẩm chăn nuôi đã thể hiện tiềm năng còn lớn của ngành kinh tế quan trọng này. Nhu cầu ngày càng tăng về tiêu dùng trong nước các sản phẩm chăn nuôi là tác nhân quan trọng  thúc đẩy sản xuất phát triển.

Theo đánh giá của các chuyên gia, ngành chăn nuôi Việt Nam có cả lợi thế so sánh (chi phí nguồn lực DRC) và lợi thế cạnh tranh (hệ số chi phí nguồn lực DRC/OER), thể hiện ở một số mặt sau: là ngành sản xuất truyền thống trong nông nghiệp, từ đó đã tạo nhiều công ăn việc làm cũng như mang lại nguồn thu quan trọng cho nhiều hộ gia đình nông dân. Lực lượng lao động phong phú ở nông thôn và chi phí lao động thấp là một lợi thế quan trọng đối với ngành chăn nuôi. Công lao động trong trang trại chăn nuôi ở nước ta bình quân 1,5 USD/ngày, trong khi đó ở các nước trong khu vực 2,5 - 3,0 USD/ngày, còn ở các nước châu Âu và Bắc Mỹ 18 - 20 USD/ngày. Ngoài lợi thế về lao động, nước ta còn có một số giống vật nuôi bản địa với chất lượng sản phẩm ngon, mang tính đặc thù, mà không sản phẩm nhập khẩu nào có thể thay thế được như: gà ri, vịt bầu quỳ, lợn mán, lợn rừng lai... Những cơ hội của ngành chăn nuôi còn thể hiện ở các khía cạnh như Việt Nam sẽ được hưởng quy chế đãi ngộ tối huệ quốc từ các nước thành viên của WTO. Ðiều này rất có lợi cho doanh nghiệp khi tham gia xuất khẩu các sản phẩm thịt, trứng.

Từ nhiều năm nay, ngành chăn nuôi đã tiếp cận một số công nghệ mới về giống, thức ăn và chuồng trại của thế giới. Hầu hết các giống vật nuôi có năng suất cao từ các nước tiên tiến đã được nhập khẩu vào nước ta trong thời gian gần đây... Cùng với việc nuôi các giống cao sản, một số trang trại đã sử dụng có hiệu quả thức ăn công nghiệp, công nghệ chuồng trại, thiết bị chăn nuôi tiên tiến. Ðây là tiền đề hết sức quan trọng đối với ngành chăn nuôi khi gia nhập WTO.

 Khó khăn và thách thức

Bên cạnh một số lợi thế và cơ hội nêu trên, ngành chăn nuôi Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức to lớn. Trong đó, đáng chú ý là chi phí thức ăn cao cho một đơn vị sản phẩm, năng suất giống chưa được khai thác hết tiềm năng, dịch bệnh thường xuyên xảy ra, vệ sinh an toàn thực phẩm và phát triển thị trường kém. Do giá thức ăn cao, năng suất chăn nuôi đạt mức trung bình, khiến giá thành sản phẩm chăn nuôi nước ta đều cao hơn không những so với các nước tiên tiến mà cả với các nước trong khu vực.

Các sản phẩm có giá thành cao ở trong nước sẽ phải cạnh tranh gay gắt trên sân nhà với hàng nhập khẩu từ các nước thành viên WTO không những về giá mà cả chất lượng. Trên thực tế gần một năm nay, mặt hàng thịt gà và thịt bò của nước ngoài đang từng bước lấn lướt thị trường trong nước. Ðiểm lo ngại nhất hiện nay của người tiêu dùng là chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm của các sản phẩm chăn nuôi chưa được kiểm soát và vì vậy, khó đáp ứng được yêu cầu của các thị trường quốc tế. Cùng với sự quan ngại về chất lượng sản phẩm là sự bùng nổ của dịch bệnh cũng làm suy yếu năng lực cạnh tranh của các mặt hàng như thịt lợn, trứng vịt, đây là những mặt hàng đã có quan hệ thương mại với một số nước từ nhiều năm qua. Sự phát triển chăn nuôi thiếu quy hoạch, phân tán đang gây ô nhiễm môi trường cũng là một trong những cản trở đối với sự phát triển bền vững của ngành này.  

Một số giải pháp

Hiệu quả kinh tế là cơ sở để xác định năng lực cạnh tranh của ngành chăn nuôi. Có ba đặc điểm chính của một sản phẩm chăn nuôi có tính cạnh tranh khi tham gia thị trường đó là chất lượng sản phẩm, giá và đặc tính thị trường. Ðể nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành chăn nuôi, cần tập trung giải quyết những vấn đề cơ bản sau: Xây dựng chiến lược phát triển ngành với các kế hoạch trung hạn và dài hạn, trong đó có những lựa chọn ưu tiên đối với từng ngành hàng, mà trước mắt là những ngành hàng mũi nhọn như chăn nuôi lợn và gia cầm. Ðây là những ngành hàng có thể cạnh tranh trong tương lai.

Tuy nhiên, để hai mặt hàng này trụ vững ngay tại thị trường trong nước, cần đổi mới phương thức chăn nuôi theo hướng trang trại, hàng hóa vừa và lớn. Theo đó, các trang trại tiếp tục đầu tư cải tiến phương thức chăn nuôi và vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP); mỗi doanh nghiệp hoặc trang trại lớn cần quan tâm và nỗ lực xây dựng được thương hiệu riêng. Ðối với chăn nuôi gà, đồng thời với việc đổi mới phương thức chăn nuôi mà kèm theo đó là sử dụng các giống và công nghệ chăn nuôi tiên tiến, cần coi trọng phát triển chăn nuôi những giống gà đặc sản có chất lượng thịt ngon để phục vụ thị trường nội địa. Những sản phẩm này có đặc tính thị trường cao (phù hợp thị hiếu và sở thích của người tiêu dùng) sẽ dễ dàng cạnh tranh với sản phẩm thịt gà nhập khẩu.

Giá thành là yếu tố rất quan trọng để nâng cao tính cạnh tranh của sản phẩm, vì vậy, cùng với nâng cao chất lượng giống, đổi mới công nghệ, ngành chăn nuôi cần tập trung giải quyết trở ngại về chi phí thức ăn chăn nuôi còn quá cao. Ðể thực hiện được điều đó, theo ý kiến nhiều chuyên gia kinh tế thì, ngoài việc chủ động tạo nguồn nguyên liệu thức ăn, cần áp dụng các giải pháp đồng bộ khác, trước hết là thúc đẩy sản xuất ngô, đỗ tương, các chất bổ sung... Tăng cường đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, đường giao thông ở các vùng sản xuất ngô, đậu tương trọng điểm của cả nước; sử dụng các giống mới, chuyển giao tiến bộ kỹ thuật cho nông dân về kỹ thuật canh tác; giải quyết tốt vốn vay cho các hộ nông dân tại các vùng quy hoạch trồng ngô, đậu tương; giảm dần các loại chi phí lưu thông về vật tư phân bón phục vụ sản xuất; cải tiến và ứng dụng nhanh công nghệ sau thu hoạch; củng cố hiệu quả mạng lưới tiêu thụ sản phẩm, gắn kết chặt chẽ hơn giữa nhà máy chế biến thức ăn chăn nuôi với người trồng ngô, đậu tương.

Ðể sớm kiểm soát được VSATTP, cần tập trung mọi nỗ lực từ người sản xuất, cơ quan quản lý và người tiêu dùng. Trước mắt cần đẩy mạnh tuyên truyền và tăng cường kiểm tra, thanh tra VSATTP ở tất cả các công đoạn từ khâu sản xuất thức ăn, chăn nuôi, giết mổ, chế biến đến tiêu thụ sản phẩm; xử nghiêm các trường hợp vi phạm.

Dù còn nhiều khó khăn, thách thức, song, chúng ta tin tưởng với những lợi thế nhất định và với sự cần cù chịu khó của người nông dân, sự năng động của các doanh nghiệp, ngành chăn nuôi tiếp tục phát triển và đóng vai trò quan trọng trong ngành nông nghiệp nước ta.

NGUYỄN THANH SƠN
Phó Cục trưởng Cục chăn nuôi