Những nẻo đường lậu...
Những ngày đầu năm dương lịch, tiết trời Lạng Sơn thường xuyên rét đậm, rét hại, kèm theo mưa phùn kéo dài. Vậy mà, trên các tuyến đường từ biên giới đổ về TP Lạng Sơn, hằng ngày vẫn có từng tốp người gò lưng đạp những chiếc xe đạp chở hàng và từng đoàn xe máy MiK rú ga, phóng như bay về thành phố. Tâm điểm của buôn lậu trên tuyến biên giới vẫn là những địa danh nổi tiếng về buôn lậu như: Hang Dơi, Thác Mén, Khơ Ða, thuộc thôn Cốc Nam (Văn Lãng); Bãi Danh, Kéo Kham, gần cửa khẩu Hữu Nghị (Ðồng Ðăng, Cao Lộc)...
Tại Bãi Danh, nơi có dốc núi cao Kéo Kham sừng sững, chỉ có một con đường mòn, men theo sườn núi dựng đứng, vào những ngày này, không lúc nào vắng bóng người. Ðứng ở con đường 1A nhìn ra cửa khẩu Hữu Nghị, bằng mắt thường cũng thấy từng tốp "cửu vạn", lặc lè cõng trên lưng những bao hàng nặng trĩu. Vào lúc 15 giờ ngày 11-1, chúng tôi được chứng kiến một cuộc truy bắt hàng lậu ngay trên con đường mòn này, giữa một bên là đội chống buôn lậu, một bên là lực lượng "cửu vạn" cùng đội quân xe máy chờ sẵn ở khu Bãi Danh. Khi thấy chiếc xe ô-tô tiến vào bãi, thì hơn 20 chiếc xe máy rú ga, tản ra chung quanh, cùng lúc hơn 40 người cả "cửu vạn" vác hàng cùng các chiến sĩ vây chặn, giằng giật từng bao hàng. Nhiều "cửu vạn" bỏ của chạy lấy người, để lại đằng sau những tiếng van xin, chửi rủa. Tôi không thể phân biệt nổi đâu là những người thi hành công vụ, đâu là những người vận chuyển hàng lậu, cuộc tranh giành chỉ diễn ra trong năm phút là kết thúc. Chúng tôi đành bám theo chiếc xe ô-tô để tìm hiểu tình hình, được biết, đây là đội chống buôn lậu cơ động của Trạm kiểm soát liên hợp Dốc Quýt, trong đội bao gồm: công an, hải quan, thuế, quản lý thị trường, tất cả đều mặc quần áo bộ đội. Anh Vi Kỳ, đội trưởng cho biết: đội luôn phải cơ động, tuần tra khu vực này 24/24 giờ, nhưng cũng chỉ bắt giữ được 30% số vụ vận chuyển hàng lậu. Hàng được "cửu vạn" mang vác qua lối mòn, rồi được đội xe máy chờ sẵn gần đường, chỉ cần một phút là hàng lậu tẩu tán, giấu trong nhà dân hoặc chở bằng xe máy chạy thục mạng trên đường. Hình thức vận chuyển hàng rất tinh vi, các chủ hàng trang bị cả máy bộ đàm cho "chim lợn" (người luôn theo dõi các đội chống buôn lậu), di động trên từng đoạn đường, trên đỉnh núi. Khi phát hiện có lực lượng kiểm tra thì báo cho từng nhóm vận chuyển hàng ẩn náu. Ði theo xe của đội, các máy bộ đàm thường xuyên vang lên tiếng gọi của các chủ hàng, của "chim lợn" thông báo cho nhau biết xe của đội đang ở vị trí nào. Những tiếng nói lóng, tiếng văng tục, chửi thề vang lên trong máy. Chúng tôi cứ mường tựa như đang sống giữa cảnh thời chiến. Ðược biết, hầu hết các vụ bắt hàng đều không có chủ hàng nhận.
Ở khu vực Cốc Nam (Văn Lãng), nơi có những con đường mòn: Hang Dơi, Thác Mén, mốc 05... vào buổi tối chúng tôi vẫn thấy những chiếc xe máy ém sẵn bên lề đường, ngay lối mòn chân núi. Khi thấy xe của đội chống buôn lậu đi qua, đội quân này vội vã lảng tránh. Ông Hoàng Văn Trang, cư dân ở thôn Cốc Nam phân bua: dạo này hàng đi qua khu vực này ít hơn, vì làm mạnh quá, không như những ngày trước vào ban đêm, ánh đèn pin lấp loáng như một dòng sông chảy trên núi, chặt lối này thì bà con lại đi lối khác. Anh Lương Văn Phún, Ðồn trưởng Ðồn biên phòng Tân Thanh cho biết: Trong 10 ngày đầu tháng 1, lực lượng biên phòng đã bắt giữ 11 vụ buôn lậu trị giá 38 triệu đồng, đáng chú ý là các vụ buôn lậu ở đây có cả các vụ buôn hàng giả, tiền giả, các chất gây nghiện. Còn ở khu kinh tế cửa khẩu Tân Thanh, buôn lậu cũng diễn ra với mọi thủ đoạn. Tuy nhiên, so với những năm trước có phần giảm hơn. Do từ năm 2004 về trước, lợi dụng cơ chế hoạt động của cửa khẩu Tân Thanh, cho phép khách du lịch được mua hàng Trung Quốc tại khu kinh tế, nên mỗi ngày ước tính có khoảng 2,5 tỷ đồng hàng lậu lọt vào nội địa. Nhưng từ ngày 1-4-2004, thực hiện chỉ đạo của UBND tỉnh, đã thay đổi phương thức quản lý khu kinh tế cửa khẩu, đảo cửa kiểm hóa hàng từ vị trí số hai thành vị trí số một (thu thuế sát mốc biên giới), cho nên buôn lậu ở đây đã giảm, nhưng lại tăng lên ở hai bên cánh gà cửa khẩu. Từ đầu năm đến ngày 12-1, lực lượng hải quan đã bắt giữ 18 vụ buôn lậu, trị giá hàng hơn 100 triệu đồng. Theo anh Vũ Xuân Hải, phụ trách đội chống buôn lậu của Chi cục Hải quan Tân Thanh thì hiện nay lợi dụng cơ chế thông thoáng, cho phép bà con cư dân hai bên biên giới được đưa hàng trị giá 500 nghìn đồng một lần/ngày vào khu cửa khẩu không phải tính thuế (theo Quyết định 252/QÐ-TTg ngày 24-11-2003 của Thủ tướng Chính phủ), nhằm tạo công ăn việc làm, nâng cao đời sống bà con khu vực biên giới. Nhưng do nhận thức của bà con chưa cao, đã bị một số chủ hàng lợi dụng mang cả hàng cấm, số lượng hàng vượt quá quy định vào cửa khẩu, gây khó khăn cho lực lượng kiểm tra. Vào ngày cao điểm có hàng nghìn người, chủ yếu là bà con biên giới được cấp giấy thông hành xuất nhập cảnh (mỗi người được cấp một giấy trong thời hạn ba tháng), để sang chợ Pò Chài (Trung Quốc) lấy hàng về phục vụ khách du lịch. Trong khi đó, lực lượng hải quan mỏng, phương tiện kiểm tra lại thiếu thốn... Ðược chứng kiến, hằng ngày tại cổng kiểm soát hàng trăm bà con tranh thủ lúc nông nhàn đến xếp hàng làm thủ tục cấp giấy phép sang lấy hàng, chúng tôi càng hiểu sự phức tạp ở khu vực cửa khẩu này.
Lời giải nào cho công tác chống buôn lậu?
Cùng với quá trình xây dựng và phát triển các khu kinh tế cửa khẩu, những năm qua, các lực lượng chống buôn lậu và gian lận thương mại của tỉnh Lạng Sơn đã có nhiều biện pháp đấu tranh quyết liệt, đạt hiệu quả rõ rệt, góp phần kiềm chế từng bước nạn buôn lậu, nhưng vẫn còn diễn biến phức tạp. Ðặc biệt là, vào những ngày cuối năm, tình hình buôn lậu trên tuyến biên giới lại "nóng" lên. Hơn 10 ngày đầu năm nay, riêng lực lượng hải quan các cửa khẩu đã bắt giữ 50 vụ buôn lậu lớn nhỏ, trị giá hàng hóa hàng tỷ đồng. Hàng lậu chủ yếu là những mặt hàng có thuế suất cao như: hàng điện tử, vải, hàng tạp hóa, hàng cấm, văn hóa phẩm ngoài luồng... Phương thức, thủ đoạn hoạt động của đối tượng buôn lậu tinh vi, xảo quyệt hơn, cách thức vận chuyển của chúng có tổ chức chặt chẽ hơn. Các chủ đầu nậu không xuất đầu lộ diện mà đứng sau điều khiển, hàng được mang vác, xé lẻ, vận chuyển theo nhiều cung đoạn, vận chuyển vào ban đêm, qua đường mòn, đường tránh các trạm, đội kiểm soát, đưa đến các điểm cất giấu; rồi dùng xe ô-tô con, xe tải, xe khách đưa về các tỉnh phía sau tiêu thụ. Ðể bảo đảm an toàn, chúng còn tổ chức theo dõi hoạt động của các lực lượng chống buôn lậu bằng cách xây dựng đội ngũ "chim lợn" dọc các tuyến đường rồi dùng điện thoại thông báo cho nhau để đối phó. Phó Chủ tịch UBND tỉnh, Trưởng Ban chỉ đạo 127 tỉnh Dương Thời Giang đánh giá: các lực lượng chống buôn lậu đã có nhiều nỗ lực, không để hình thành tụ điểm, đường dây buôn lậu lớn, song do đường biên giới dài có nhiều đường mòn, lối tắt nên có lúc, có nơi buôn lậu vẫn diễn biến phức tạp. Một thực tế cho thấy, các lực lượng chống buôn lậu của tỉnh khá hùng hậu, bao gồm nhiều lực lượng tham gia như: biên phòng, hải quan, thuế, quản lý thị trường, công an... đều thành lập các tổ, đội, tuần tra kiểm soát dọc tuyến biên giới. Còn trong nội địa và các huyện giáp biên đều có Ban chỉ đạo 127, thành lập các đội cơ động, các đội quản lý thị trường kiểm tra hàng hóa lưu hành trên địa bàn, nhưng hàng lậu vẫn thẩm lậu các tỉnh phía sau. Ðồng chí Nguyễn Công Trưởng, Phó cục trưởng hải quan Lạng Sơn kiến nghị: trong thời gian tới, các lực lượng tham gia quản lý cửa khẩu cũng như các đội chống buôn lậu cần có quy chế, kế hoạch triển khai thống nhất, phối hợp đồng bộ, tránh quy định chồng chéo, dẫn đến mỗi lực lượng thực hiện một cách riêng, không tạo ra sức mạnh tổng hợp trong việc chống buôn lậu và quản lý các hoạt động của cửa khẩu.
Ðó cũng chính là những vấn đề nổi cộm trong công tác chống buôn lậu ở Lạng Sơn. Chỉ có phát huy sức mạnh tổng hợp các cấp, các ngành, cấp ủy, chính quyền các xã biên giới vào cuộc, cùng việc vận động tuyên truyền, giáo dục, chăm lo đời sống của bà con, thì mới giảm phần nào cuộc chiến chống buôn lậu ở Lạng Sơn.
