60 năm qua, khảo cổ học Việt Nam đã có những phát hiện lớn gắn liền với những tầng văn hóa. Các báo cáo khoa học đều đặn được công bố mỗi năm; hàng loạt hố khai quật mới được mở; hàng nghìn hiện vật được nghiên cứu và bảo tồn.

Nhiều tư liệu kỹ thuật, khảo cứu lịch sử và phân tích của giới chuyên môn cho thấy kho vũ khí của quân đội Tây Sơn dưới thời Hoàng đế Quang Trung sở hữu những yếu tố vượt trội, đặc biệt trong cách sử dụng thuốc súng đen, diêm tiêu và hỏa dược.

Sau bão số 13 đầu tháng 11, biển Thịnh Mỹ (phường Hội An Tây, thành phố Đà Nẵng) hé lộ một bí ẩn cổ xưa: Xác con tàu cổ trồi lên từ lớp cát dày như một thông điệp nhắc nhớ về một Hội An hưng thịnh, từng là trung tâm thương mại nối kết Đông Nam Á.

Sáng 13/11, Viện Khảo cổ học, thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam tổ chức Hội thảo “Những phát hiện mới về khảo cổ học toàn quốc lần thứ 60, năm 2025”, tại Hà Nội. Sự kiện khẳng định những đóng góp to lớn vào công cuộc nghiên cứu lịch sử, văn hóa Việt Nam của ngành khảo cổ học trong suốt 60 năm qua.

Một xưởng gốm chuyên dụng rộng khoảng 300m2, trong đó có một căn phòng rộng 48m2, có niên đại khoảng 8.000 năm, được phát hiện tại Gò Ulucak ở thành phố cảng Izmir, miền Tây Thổ Nhĩ Kỳ.

Từ việc chỉnh lý hàng triệu di vật, xử lý dữ liệu khảo cổ phức tạp đến giải mã kiến trúc cùng vật dụng của hoàng tộc bị thất truyền qua nhiều thế kỷ, những bí ẩn về đời sống, văn hóa hoàng cung và hình thái kiến trúc cung điện thời Lý, Trần, điện Kính Thiên thời Lê sơ - "linh hồn" của Kinh đô Thăng Long dần được hé lộ...

Bên lề Hội thảo khoa học quốc tế “Khu di tích Hoàng thành Thăng Long - thành tựu và vấn đề đặt ra sau 14 năm nghiên cứu (2011-2025)", PGS, TS Bùi Minh Trí, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh thành đã dành thời gian trao đổi với báo chí về những kết quả nghiên cứu khu di tích Hoàng thành Thăng Long.

Hoàng thành Thăng Long là di tích khảo cổ học có quy mô rất rộng lớn, với nhiều tầng văn hoá phức tạp. Mỗi lớp đất, mỗi dấu tích kiến trúc, mỗi di vật khảo cổ học… chứa đựng những bí ẩn của lịch sử Hoàng cung Thăng Long - nơi hội tụ, kế thừa và phát triển của văn hóa kiến trúc cung đình phương Đông, mang đậm bản sắc Việt Nam.

Kết quả khai quật khảo cổ học, chỉnh lý khoa học về di tích Vườn Chuối năm 2025 sẽ được giới thiệu ở trưng bày chuyên đề "Những khám phá khảo cổ từ Vườn Chuối" tại Bảo tàng Hà Nội. Đây là một trong những hoạt động đặc sắc thuộc Festival Thăng Long-Hà Nội 2025 sắp diễn ra tới đây. 

Sáng 2/10, Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức Lễ công bố bộ sách lịch sử Sài Gòn Thành phố Hồ Chí Minh.

Trong bước đột phá khoa học không cần đến việc đào bới thực địa, các nhà nghiên cứu Israel vừa công bố một công nghệ mới có thể ví như “tia X của Trái Đất”, cho phép phát hiện các không gian ẩn bên dưới lòng đất tại một khu khảo cổ ở Jerusalem.

Sáng 12/9, tại Trung tâm hội nghị Đắk Nông, phường Đông Gia Nghĩa, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lâm Đồng tổ chức công bố quyết định của Thủ tướng Chính phủ về công nhận Bảo vật quốc gia Đàn đá Đắk Sơn.

Tây Nguyên không chỉ là vùng đất của đại ngàn và sử thi, mà còn là nơi lưu giữ những tầng văn hóa cổ xưa, phản ánh trình độ tổ chức xã hội và kỹ thuật sản xuất của người Việt cổ.

Sau khi được UNESCO chấp thuận phục dựng Điện Kính Thiên (thuộc Di sản Văn hóa thế giới Hoàng thành Thăng Long), thành phố Hà Nội đang khẩn trương hoàn hiện hồ sơ để trình UNESCO vào đầu năm 2026.

Truyền thuyết dân gian Việt Nam bao đời nay đã kể về nỏ thần - vũ khí kỳ diệu do thần Kim Quy ban tặng An Dương Vương để tiêu diệt quân xâm lược. Những phát hiện khảo cổ học kết hợp phân tích lý luận hiện đại đang mở ra một hướng tiếp cận mới: nỏ thần có thể là vũ khí có thật, phản ánh trình độ và tư duy của người Việt cổ.

Sau hơn 10 cuộc khai quật, hàng chục năm chờ đợi, có những lúc tưởng chừng như trên bờ vực bị xóa sổ đến nơi do tốc độ đô thị hóa, nhưng có vẻ những tháng ngày “lận đận” của di chỉ khảo cổ Vườn Chuối đã qua, khi Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội vừa có văn bản chính thức về việc đề nghị xếp hạng di tích quốc gia Di chỉ khảo cổ Vườn Chuối, xã Kim Chung, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội.

Sở Văn hóa và Thể thao vừa có văn bản số 252/TTr-SVHTT trình Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội về việc chủ trương xây dựng hồ sơ khoa học đề nghị xếp hạng di tích quốc gia Di chỉ khảo cổ Vườn Chuối, xã Kim Chung, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Lân Cường, nhà khảo cổ học, nhà nhân chủng học và cũng là một người sáng tác âm nhạc, đã qua đời lúc 10 giờ sáng 6/5 ở tuổi 85 sau một thời gian chống chọi với bệnh ung thư dạ dày.

Sau đợt khai quật khẩn cấp, di tích thuyền cổ tại khu Công Hà, phường Hà Mãn, thị xã Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh đã xuất lộ toàn bộ dấu tích, được các chuyên gia đánh giá có niên đại từ thời Lý đến thời Trần. Chiếc thuyền hai lòng độc đáo và duy nhất được phát hiện tại Việt Nam đến thời điểm này được được ngành văn hóa, thể thao và du lịch tỉnh Bắc Ninh đề xuất bảo tồn tại chỗ.

Mới đây, ngày 17/4, UNESCO chính thức công bố danh sách 16 Công viên địa chất toàn cầu mới, trong đó có Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn, đưa mạng lưới tổng số Công viên địa chất toàn cầu UNESCO lên 229 tại 50 quốc gia.

Sau gần một tháng khai quật hai con thuyền cổ tại khu phố Công Hà, phường Hà Mãn, thị xã Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh, các chuyên gia nhận định, đây là phát hiện khảo cổ quan trọng, độc đáo, lần đầu tiên trong lịch sử khảo cổ học Việt Nam về thuyền cổ song thân.

Các nhà khảo cổ học Trung Quốc mới đây đã khai quật được một bộ công cụ tạo lửa có niên đại khoảng 7.000 năm tại một di chỉ khảo cổ ở tỉnh Giang Tô, miền đông Trung Quốc. Phát hiện này chứng minh rằng đây là công cụ tạo lửa sớm nhất được phát hiện ở Trung Quốc cho đến nay.

Chương trình "Hòa nhạc ánh sáng-Chào năm mới 2025" dự kiến tổ chức vào tối 18/1 tại khu vực hồ Tây (Hà Nội) sẽ có sự kết hợp của bốn yếu tố: âm nhạc, ánh sáng, công nghệ và di sản. Điểm nhấn là màn trình diễn công nghệ của 2025 drone light (máy bay không người lái) tái hiện những hình ảnh mang tính biểu tượng của Thủ đô. Công tác chuẩn bị đang được các đơn vị thực hiện rất khẩn trương.

Tại Hội thảo “Thông báo Khảo cổ học toàn quốc lần thứ 59 - năm 2024” với chủ đề “Những phát hiện mới về khảo cổ học” do Viện Khảo cổ học (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) tổ chức, địa danh Vườn Chuối tiếp tục được nhắc đến như một điểm nhấn quan trọng.

Địa tầng di chỉ Vườn Chuối tồn tại nhiều lớp văn hóa, trải qua các giai đoạn từ Phùng Nguyên muộn-Đồng Đậu sớm, Đồng Đậu, Gò Mun, Đông Sơn đến hậu Đông Sơn. Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Quý, Viện Khảo cổ học khẳng định, những phát hiện tại khu vực quan trọng này cho thấy giá trị lịch sử về nguồn gốc bản địa và các nhóm người dân tộc Việt từ thời tiền sơ sử.

Tháng 3 và đầu tháng 4/2024, Bảo tàng tỉnh Thái Nguyên và Viện Khảo cổ học (Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam) phối hợp tổ chức khai quật di chỉ khảo cổ Mái Đá Ngườm lần 5 tại xã Thần Sa, huyện Võ Nhai đã phát hiện nhiều hiện vật mới giúp mang lại nhận thức mới về di chỉ kỹ nghệ Ngườm nổi tiếng này.

Hà Nam là vùng đất có bề dày về lịch sử, văn hóa. Từ thời tiền sử, cách ngày nay hàng chục nghìn năm, ở vùng đất này đã có sự phát triển nội tại và giao thoa, tiếp nối của văn hóa Hòa Bình, qua các văn hóa hậu kỳ đá mới đến hội tụ ở đỉnh cao văn hóa Ðông Sơn.

Ngày 2/11, tại Khu du lịch Quốc gia Tam Chúc, Ủy ban nhân dân tỉnh Hà Nam phối hợp Viện Khảo cổ học tổ chức khai mạc Hội thảo khoa học thông báo Khảo cổ học toàn quốc lần thứ 58 năm 2023. Đây là Hội thảo khoa học thường niên, có quy mô cấp quốc gia, quốc tế của ngành khảo cổ học Việt Nam lần đầu tiên tổ chức tại Hà Nam.

Trong một chuyến điền dã về huyện Cát Tiên (Lâm Đồng) vào đầu năm 1985, Đinh Thị Nga và người đồng nghiệp Hồ Thị Thanh Bình ở Bảo tàng Lâm Đồng đã chứng kiến những cổ vật "lạ lẫm" đầu tiên được đặt ngổn ngang cùng với những thúng ngô khoai trong nhà mấy bác nông dân.

Từ đầu tháng 5 đến nay, Bảo tàng tỉnh Đắk Nông phối hợp Viện Khảo cổ học Việt Nam khai quật di chỉ khảo cổ học tại di tích thôn 12, xã Đắk Sin, huyện Đắk R’Lấp và đã phát hiện một số lượng lớn cổ vật của người tiền sử.