Khai thác thị trường nông sản Trung Đông và châu Phi

Với khu vực Trung Đông, xuất khẩu nông sản chủ yếu tập trung vào các quốc gia thuộc Hội đồng hợp tác Vùng Vịnh (GCC) với 6 quốc gia thành viên là Các tiểu Vương quốc Ả rập thống nhất (UAE), Arab Saudi, Kuwait, Bahrain, Qatar và Oman.

Hiện 6 nước GCC đều là thành viên Tổ chức Thương mại thế giới (WTO). Khu vực châu Phi có 45/55 nước đã tham gia vào WTO, tạo điều kiện thuận lợi cho hàng hóa Việt Nam xâm nhập sâu vào thị trường.

Phát huy lợi thế

Theo ông Trần Trọng Kim- Tham tán thương mại Việt Nam tại Arab Saudi, thì Arab Saudi có đến 95% diện tích là sa mạc đá và cát, khí hậu nóng nên không thể trồng trọt canh tác nông nghiệp. Phần lớn hàng hóa đều phải nhập khẩu từ nước ngoài, trong đó các mặt hàng nông nghiệp nhập khẩu tại Việt Nam gồm: gạo, thủy sản, cà-phê, chè, hạt điều, hạt tiêu.

Arab Saudi có nhu cầu lớn các loại nông sản, thực phẩm Halal, organic, rau quả tươi với mức nhập khẩu từ Việt Nam đạt khoảng 200 triệu USD/ năm. Ngoài ra, thủy sản mỗi năm nhập khẩu từ Việt Nam hơn 80 triệu USD.

Về thuế nhập khẩu, mặt hàng gạo (gạo thơm, gạo hạt tròn) hiện Arab Saudi miễn thuế nhập khẩu. Các loại nông sản, rau quả khác có thuế nhập khẩu từ 5- 15% tùy loại.

Để đưa nông sản vào Arab Saudi thuận lợi thì doanh nghiệp cần gửi hàng mẫu cho đối tác vì thói quen nhập khẩu của các doanh nghiệp thị trường này là tận mắt thấy sản phẩm trước khi quyết định mua. Ngoài các sản phẩm chế biến, một số mặt hàng họ nhập khẩu dưới dạng nguyên liệu sau đó đóng gói, dán nhãn mác thương hiệu riêng và phân phối ra thị trường.

Ông Trương Xuân Trung- Trưởng cơ quan Thương vụ Việt Nam tại UAE cho biết: Nông nghiệp của UAE chỉ chiếm 0,9% GDP nên 80% thực phẩm và đồ uống được UAE nhập khẩu. Trong điều kiện số lượng dân số UAE và du khách ngày càng gia tăng đã dẫn đến sự gia tăng trong việc tiêu thụ các sản phẩm nói chung nên UAE đang trở thành thị trường hấp dẫn đối với các nhà xuất khẩu nông sản, thực phẩm.

Ngoài ra, vị trí chiến lược của Dubai như là cửa ngõ giữa ba lục địa châu Âu, châu Á và châu Phi tạo cơ hội kinh doanh cho các doanh nghiệp. Việc thành lập nhiều khu thương mại tự do đã hỗ trợ tăng trưởng xuất khẩu và tái xuất khẩu trong lĩnh vực thực phẩm và đồ uống.

UAE cũng là nơi tổ chức các sự kiện thương mại tầm cỡ thế giới, vì vậy thăm quan hoặc trưng bày tại một sự kiện thương mại là một cách để tìm hiểu và mở rộng thị trường UAE cũng như khu vực GCC.

Tại thị trường châu Phi, Algeria là một quốc gia có nhiều tiềm năng cho nông sản Việt Nam xuất khẩu. Ông Hoàng Đức Nhuận- Tham tán thương mại Việt Nam tại Algeria cho biết: Trong 10 tháng đầu năm 2023, kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Việt Nam sang Algeria đạt 180 triệu USD, tăng 55% so với cùng kỳ năm ngoái.

Những mặt hàng xuất khẩu chính gồm cà-phê, đạt kim ngạch 116 triệu USD, hạt tiêu 3,11 triệu USD, hàng thủy sản 3,35 triệu USD... cà-phê là mặt hàng xuất khẩu chủ lực thường chiếm hơn 60% tổng giá trị xuất khẩu nông sản vào thị trường này.

Hằng năm, Algeria nhập khẩu từ các nước trên thế giới khoảng 130 nghìn tấn cà-phê hạt các loại với trị giá khoảng 300 triệu USD. Cà-phê được nhập khẩu dưới dạng thô (hạt) và được rang xay, chế biến tại các nhà máy theo thị hiếu của người Algeria với chủng loại Robusta chiếm phần lớn tỷ trọng (hơn 85%), vì vậy, cà-phê Việt Nam vẫn còn dư địa để tăng trưởng kim ngạch tại thị trường này.

Hạt điều là một trong những nông sản Việt Nam xuất khẩu sang thị trường Trung Đông.

Đáp ứng quy định về an toàn thực phẩm

Ông Ngô Xuân Nam- Phó Giám đốc Văn phòng Thông báo và Điểm hỏi đáp quốc gia về vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động thực vật Việt Nam (SPS Việt Nam) cho biết: Tại thị trường Arab Saudi, nông sản, thực phẩm xuất khẩu đều phải đăng ký với SFDA (Cơ quan Thực phẩm và Dược phẩm Arab Saudi) và phải được SFDA chấp thuận. SFDA không chỉ ra quy định mà còn thực thi kiểm tra rất nghiêm ngặt các tiêu chuẩn về vệ sinh an toàn thực phẩm. SFDA có quyền kiểm tra chính thức các quy trình hoạt động của cơ quan có thẩm quyền ở nước xuất khẩu để xác minh rằng các quy định pháp luật và hệ thống quản lý ở quốc gia đó tuân thủ luật thực phẩm của Arab Saudi, các quy định, tiêu chuẩn, hướng dẫn, chỉ thị và mọi văn bản pháp luật liên quan đến bảo vệ sức khỏe động vật và thực vật của Arab Saudi.

Tại thị trường Arab Saudi, nông sản, thực phẩm xuất khẩu đều phải đăng ký với SFDA (Cơ quan Thực phẩm và Dược phẩm Arab Saudi) và phải được SFDA chấp thuận. SFDA không chỉ ra quy định mà còn thực thi kiểm tra rất nghiêm ngặt các tiêu chuẩn về vệ sinh an toàn thực phẩm. SFDA có quyền kiểm tra chính thức các quy trình hoạt động của cơ quan có thẩm quyền ở nước xuất khẩu để xác minh rằng các quy định pháp luật và hệ thống quản lý ở quốc gia đó tuân thủ luật thực phẩm của Arab Saudi, các quy định, tiêu chuẩn, hướng dẫn, chỉ thị và mọi văn bản pháp luật liên quan đến bảo vệ sức khỏe động vật và thực vật của Arab Saudi.

Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam Ngô Xuân Nam

Quy định vệ sinh an toàn thực phẩm và hạn mức cho phép tồn dư thuốc kháng sinh, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật theo tiêu chuẩn SFDA.FD 382:2019. SFDA có thể yêu cầu sự bảo đảm chính thức từ cơ quan có thẩm quyền nước xuất khẩu về việc sử dụng hoặc hạn chế một số hóa chất liên quan đến việc sản xuất thực phẩm có nguồn gốc thực vật, hoặc không có sinh vật biến đổi gen (GMO).

Đối với sản phẩm có nguồn gốc động vật thì lô hàng/lô hàng thịt nguyên con và các phần thịt nhằm mục đích xuất khẩu đến Arab Saudi phải kèm theo giấy chứng nhận quy trình giết mổ Halal nhằm xác minh rằng động vật được giết mổ theo đúng quy định với điều kiện là chứng chỉ được cấp từ cơ quan chứng nhận được Trung tâm Halal-SFDA công nhận.

Đối với sản phẩm có nguồn gốc thực vật, giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật chính thức phải được cấp bởi cơ quan có thẩm quyền ở nước xuất khẩu khi nhập khẩu rau quả tươi và ngũ cốc; Mẫu Giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật thực hiện theo mẫu do Cơ quan có thẩm quyền quy định và Cơ quan có thẩm quyền liên quan ở Arab Saudi.

Theo Thương vụ Việt Nam tại UAE, UAE là thị trường mở, hầu như không có rào cản thương mại, nhưng đây là một thị trường có tính cạnh tranh rất gay gắt. Các sản phẩm xuất khẩu phải bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm, tỷ lệ hóa chất, thuốc trừ sâu không được vượt quá mức cho phép.

Cụ thể, UAE duy trì một danh sách đầy đủ các yêu cầu đối với bao bì và hộp đựng thực phẩm với hơn 20 quy định của Tổ chức tiêu chuẩn hóa vùng Vịnh liên quan đến một loạt các vật liệu tiếp xúc với thực phẩm.

Ngoài ra là các quy định về nhãn mác, như: nhãn mác phải được in bằng tiếng Arab với các nội dung: tên sản phẩm (tên thực phẩm) ở vị trí nổi bật trên nhãn; nước xuất xứ; mã vạch…

Quy định kỹ thuật của UAE UAE.S GSO 9: 2017 còn quy định tất cả các thành phần thực phẩm và thực phẩm đã được chiếu xạ phải được xác định trên nhãn bao bì và hiển thị logo quốc tế. Bên cạnh đó là hàng loạt các quy định về Halal đối với thực phẩm và đồ uống nhập khẩu.

Trong khi đó, đối với thị trường Algeria, nông sản Việt Nam xuất khẩu vào nước này hiện cũng phải cạnh tranh quyết liệt với hàng hóa nhiều nước khác, đặc biệt là hàng Thái Lan, Ấn Độ, Pakistan (gạo), Brazil, Indonesia, Bờ Biển Ngà, Ethiopia, Uganda, Italia (cà-phê) Tadjikistan, Tây Ban Nha (thủy sản)...

Bên cạnh đó, hàng Việt Nam còn gặp khó khăn khi cạnh tranh với hàng hóa cùng loại của nhiều quốc gia khác gần gũi về mặt địa lý và có Hiệp định thương mại tự do (FTA) với Algeria.

Cà-phê là mặt hàng xuất khẩu thế mạnh của Việt Nam vào thị trường Trung Đông và châu Phi.

Lưu ý trong giao dịch

Tham tán thương mại Việt Nam tại Arab Saudi Trần Trọng Kim cho rằng, đối với giao dịch thương mại tại thị trường này thì doanh nghiệp Việt Nam cần kiên trì, vì nóng vội có thể bỏ lỡ cơ hội hợp tác. Ngoài ra, không nên giao dịch vào các ngày thứ 6 vì là ngày lễ chính của Đạo Hồi, khách sẽ không trả lời email, tin nhắn hoặc cuộc gọi.

Mặt khác, yêu cầu khách thanh toán theo hình thức thư tín dụng (LC) không hủy ngang hoặc thanh toán trước để tránh rủi ro. Nếu khách hàng đề nghị cung cấp bất kỳ khoản phí nào để ra được hợp đồng thì đều là hành vi lừa đảo, đề nghị doanh nghiệp không giao dịch mà liên hệ với Thương vụ để hỗ trợ xác minh thông tin; Tham gia hội chợ triển lãm, tham gia đoàn xúc tiến thương mại của Bộ, ngành, hiệp hội để trực tiếp gặp được những đối tác tin tưởng.

Ông Nguyễn Thành Long- Tham tán thương mại Việt Nam tại Iran (kiêm Syria, Iraq) cho rằng: Trong cơ cấu hàng hóa nhập khẩu, Iran nhập khẩu các mặt hàng nông sản trị giá khoảng 10 tỷ USD/năm. Đây là cơ hội tiềm năng cho nhiều loại nông sản thế mạnh của Việt Nam xuất khẩu vào Iran. Xuất khẩu vào Iran cần lựa chọn các mặt hàng không cạnh tranh trực tiếp với sản phẩm cùng loại của Iran, chuẩn bị tốt đơn hàng, thường xuyên kết nối với đối tác qua các kênh, lựa chọn và đàm phán phương thức thanh toán phù hợp. Nếu khéo léo trong đàm phán với người Iran, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ có cơ hội kinh doanh rất tốt.

Trong cơ cấu hàng hóa nhập khẩu, Iran nhập khẩu các mặt hàng nông sản trị giá khoảng 10 tỷ USD/năm. Đây là cơ hội tiềm năng cho nhiều loại nông sản thế mạnh của Việt Nam xuất khẩu vào Iran. Xuất khẩu vào Iran cần lựa chọn các mặt hàng không cạnh tranh trực tiếp với sản phẩm cùng loại của Iran, chuẩn bị tốt đơn hàng, thường xuyên kết nối với đối tác qua các kênh, lựa chọn và đàm phán phương thức thanh toán phù hợp. Nếu khéo léo trong đàm phán với người Iran, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ có cơ hội kinh doanh rất tốt.

Tham tán thương mại Việt Nam tại Iran (kiêm Syria, Iraq) Nguyễn Thành Long

Tuy nhiên, thời gian vừa qua, xuất khẩu hàng nông sản vào Iran chưa được khai thác hiệu quả do doanh nghiệp Việt Nam còn thiếu thông tin về thị trường này.

Ngoài ra, người Iran chú trọng kết nối trực tiếp với đối tác, vì thế doanh nghiệp Việt Nam muốn khai thác thị trường Iran, muốn làm ăn lâu dài, nên tham gia các hội chợ, triển lãm thương mại quốc tế tại Iran và khu vực có liên quan để kết nối, tìm hiểu thị trường.