Trên mảnh đất gần 1 ha bên sườn đồi, anh Má A De - một trong những hộ tiên phong trồng atiso ở Tả Phìn đang tất bật cùng người thân thu hái lá để cân bán cho nhà máy. Niềm phấn khởi hiện rõ trên gương mặt mọi người, bởi lứa atiso này cho lá to, dày, nặng cân hơn trước, hứa hẹn mang lại nguồn thu khá.
“Từ năm 2015, nghe theo sự vận động của chính quyền, tôi mạnh dạn chuyển sang trồng atiso, mỗi năm thu được 7 lứa, mỗi lứa hơn 10 triệu đồng, hiệu quả cao gấp 3-4 lần so với trồng lúa”, anh De chia sẻ. Sản phẩm atiso tại xã Tả Phìn và một số xã lân cận được Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên Traphaco Sa Pa (Công ty Traphaco Sa Pa) bao tiêu với giá ổn định, đầu ra bền vững vì vậy người dân yên tâm sản xuất. Cây atiso rất hợp với khí hậu mát mẻ của vùng cao cho nên phát triển tốt, đạt dược tính cao.
Nhờ mô hình này, thu nhập của nhiều hộ gia đình ở đây ngày càng phát triển. Anh Nguyễn Phú Trí, Quản lý vùng trồng Công ty Traphaco Sa Pa cho biết: Hiện đơn vị liên kết với 153 hộ dân trồng cây atiso. Khi mới bắt đầu bà con vẫn còn e ngại vì đã quen các cây trồng truyền thống như lúa, ngô với trình độ canh tác còn hạn chế. Tuy nhiên, sau quá trình tuyên truyền, hướng dẫn kỹ thuật, đến nay tư duy về canh tác nông nghiệp của bà con đã thay đổi rõ rệt theo hướng tốt hơn.
Từ đó, thu nhập ngày một nâng lên, năm nào cũng có thêm người dân đăng ký tham gia trồng. Tả Phìn cũng là nơi sinh sống lâu đời của đồng bào Dao đỏ, từ bao đời nay, người dân đã biết dựa vào rừng, vào cây thuốc để chữa bệnh, bồi bổ sức khỏe, trong đó nổi tiếng nhất là các bài thuốc tắm, thuốc ngâm, thuốc bổ. Nếu trước kia, cây thuốc chỉ được sử dụng trong bản làng, thì nay đã trở thành hàng hóa có giá trị, giúp nhiều gia đình từng bước thoát nghèo, vươn lên trong cuộc sống.
Những năm gần đây, khi đến Khu du lịch quốc gia Sa Pa, nhiều du khách trong và ngoài nước đều tìm về Tả Phìn để trải nghiệm bài thuốc tắm đặc trưng của người Dao đỏ. Các loại cây thuốc được trồng và thu hái tự nhiên, giữ nguyên dược tính và hương thơm của núi rừng. Mỗi bài thuốc là sự hòa quyện của hàng chục loại dược liệu, trải qua quá trình chế biến, chưng cất công phu mang lại cảm giác thư giãn, xua tan mệt mỏi cho người trải nghiệm. Chị Tẩn Tả Mẩy, Chủ nhiệm Hợp tác xã cộng đồng Dao đỏ Tả Phìn cho biết: “Năm 2015, hợp tác xã được thành lập chỉ có 7 thành viên, cuộc sống của mọi người vô cùng khó khăn. Khi đó, cây dược liệu trong rừng còn nhiều, chỉ việc vào rừng lấy về chế biến thành các bài thuốc; nhưng do khai thác quá mức cho nên cây dược liệu cũng ngày càng ít đi, để có nguyên liệu chúng tôi phải huy động chị em chủ động trồng thêm mới có nguồn cung ổn định”.
Đến nay, sau 10 năm phát triển, hợp tác xã đã có 120 xã viên, phần lớn là phụ nữ người Dao. Mọi người vừa trồng dược liệu, vừa thu hái, tham gia chế biến thành các bài thuốc phục vụ du khách. Bình quân mỗi xã viên có thêm thu nhập từ 4 triệu đồng/tháng trở lên, chưa kể khoản cổ tức chia vào dịp cuối năm. Đây là nguồn thu không nhỏ đối với người dân địa phương, vốn chỉ quen trồng cây lúa, cây ngô.
Chị Phàn Tả Mẩy, xã viên hợp tác xã chia sẻ: “Gia đình tôi trồng 1 ha cây dược liệu, cùng với việc đi hái thêm trong rừng, thu nhập khoảng 5 triệu đồng/tháng. Cộng với việc làm nương, chăn nuôi cũng đủ để nuôi các con ăn học và trang trải cuộc sống ở mức khá”. Không chỉ phục vụ du khách tại chỗ, Hợp tác xã cộng đồng Dao đỏ Tả Phìn còn sản xuất, đóng gói thuốc tắm đưa ra thị trường, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho chị em phụ nữ địa phương. “Từ chỗ chỉ quanh quẩn bếp núc, nay chị em có thêm việc làm, có thu nhập, tự tin hơn và có tiếng nói trong gia đình”, chị Tẩn Tả Mẩy cho biết thêm.
Với diện tích hơn 74 km², 14 thôn và dân số hơn 10.000 người, Tả Phìn sở hữu tiềm năng phát triển kinh tế gắn với bản sắc văn hóa độc đáo. Chính quyền địa phương cũng xác định phát triển cây dược liệu là hướng đi phù hợp, phối hợp mở các lớp tập huấn, chuyển giao kỹ thuật trồng atiso và dược liệu bản địa, đồng thời kết nối bao tiêu sản phẩm, giúp người dân yên tâm sản xuất.
Nhờ đó, số hộ tham gia ngày càng tăng, toàn xã đã hình thành vùng trồng gần 100 ha cây dược liệu mang lại thu nhập ổn định cho nhân dân. Đồng chí Vũ Xuân Quý, Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã cho biết: “Phát triển cây dược liệu gắn với dịch vụ du lịch là hướng đi chiến lược của xã. Mục tiêu xây dựng Tả Phìn trở thành vùng nguyên liệu ổn định, tạo sinh kế bền vững cho bà con, đồng thời gìn giữ bản sắc văn hóa. Chính quyền địa phương cũng đang xây dựng chỉ dẫn địa lý cho cây dược liệu, tạo nền tảng để nâng cao giá trị sản phẩm, mở ra thị trường lớn và bền vững hơn”.
