NDĐT- Trong số những món quà mừng ngày kỷ niệm 1000 năm Thăng Long-Hà Nội, có một món quà nhiều ý nghĩa có thể sẽ là Giải Phin (Fields) - còn gọi là Giải Nobel toán học - dành cho một công dân nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa (CHXHCN) Việt Nam.
Sở dĩ nói có thể, vì đây mới chỉ là dự đoán. Nhưng theo dư luận phổ biến của giới toán học quốc tế và trong nước, nhà toán học Ngô Bảo Châu, quốc tịch CHXHCN Việt Nam, hiện là giáo sư mấy trường đại học danh giá nhất của Pháp và Mỹ, có đến 99% khả năng sẽ được trao giải Fields năm 2010.
Dĩ nhiên dự đoán chỉ là dự đoán. Kết quả xét chọn chủ nhân giải Fields năm nay hiện vẫn là một bí mật và sẽ được công bố trong phiên họp khai mạc Đại hội quốc tế các nhà toán học (ICM - International Congress of Mathematicians) lần thứ 26 họp tại Hyderabad, Ấn Độ ngày 19 tháng 8 năm nay.
Giải Fields (Fields Medal Prize) gồm một huy chương vàng và tiền thưởng 15000 USD. Tuy tiền thưởng không nhiều nhưng đây là giải thưởng danh giá nhất trong giới toán học, được coi là tương đương giải Nobel khoa học.
Giới khoa học cho rằng cơ hội được tặng giải này còn ít hơn giải Nobel. Đó là do giải Fields 4 năm mới xét thưởng một lần và chỉ trao cho người dưới 40 tuổi (tính đến ngày 1 tháng Giêng năm tặng giải). Giải chỉ trao cho không quá 4 người, thông thường là 2 người. Sự hạn chế về tuổi thực sự quá khắt khe, vì thời gian thực hiện một công trình toán học trình độ cao đòi hỏi nhiều năm, thậm chí hàng chục năm, thời gian làm thủ tục công bố quốc tế và được quốc tế công nhận, được Hội Liên hiệp Toán học quốc tế (IMU, International Mathemathical Union) xét chọn tặng giải cũng rất lâu.
Nếu Ngô Bảo Châu được trao giải Fields 2010 thì Việt Nam trở thành quốc gia châu Á thứ hai có công dân được nhận giải này.
Khó có thể đánh giá hết ý nghĩa của sự kiện nói trên, nếu biết rằng kể từ năm đầu tiên xét tặng giải Fields, trong suốt 74 năm qua, cả thế giới mới có 48 nhà toán học thuộc 11 quốc gia (riêng châu Á chỉ có Nhật Bản) được tặng giải này.
Nếu vậy, đây sẽ là vinh dự vô cùng cao quý mà giới toán học quốc tế dành cho cá nhân giáo sư (GS) Ngô Bảo Châu nói riêng và dân tộc Việt Nam nói chung.
Ngô Bảo Châu sinh năm 1972 tại số nhà 47 phố Hàng Bài, Hà Nội, là con trai của GS, tiến sĩ khoa học Ngô Huy Cẩn (Viện Cơ học, Viện Khoa học Công nghệ Việt Nam) và phó GS, tiến sĩ Trần Lưu Vân Hiền (Bệnh viện Y học cổ truyền Trung ương).
Anh Châu học trung học ở trường chuyên toán thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, từng hai lần có mặt trong đoàn học sinh Việt Nam dự thi toán quốc tế Olympic các năm 1988, 1989, cả hai lần đều đoạt huy chương vàng với số điểm tối đa, trở thành người Việt Nam đầu tiên giành hai huy chương vàng Olympic toán quốc tế.
Năm 1990 Ngô Bảo Châu nhận học bổng toàn phần học tại Đại học Paris 6 rồi Đại học Sư phạm Paris, giành học vị tiến sĩ toán năm 1997 (trường này từng có 7 người đoạt giải Fields, so với Đại học Princeton chỉ có 2) rồi công tác tại Trung tâm Khoa học Quốc gia Pháp.
Năm 2004 GS Ngô Bảo Châu cùng với GS G. Laumon được tặng giải thưởng Toán học Clay danh giá. Năm sau anh được phong hàm GS tại Việt Nam, trở thành GS trẻ nhất nước ta.
Năm 2006, anh được mời đọc báo cáo tiểu ban tại Đại hội Toán học thế giới tại Madrid (Tây Ban Nha).
Từ năm 2007, GS Châu làm việc tại Viện Nghiên cứu cấp cao Princeton (Mỹ).
Do hoàn thành chứng minh Bổ đề cơ bản (fundamental lemma) trong Chương trình Langlands, GS Châu được trao Giải thưởng Oberwolfach của Đức và Giải thưởng của Viện Hàn lâm Pháp. Công trình này đã được tạp chí Mỹ Time tôn vinh là một trong 10 khám phá khoa học tiêu biểu năm 2009.
GS Châu mới đây đã nhận lời về làm GS toán tại Đại học Chicago (Mỹ).
Năm nay Ngô Bảo Châu là một trong hai người dưới 40 tuổi được mời đọc báo cáo trong Đại hội quốc tế các nhà toán học lần thứ 26 ở Hyderabad. Thông thường, vinh dự ấy gắn liền với cơ hội được trao giải Fields.
NGUYÊN HẢI
