Giao nộp chứng cứ, đương sự "làm khổ" tòa án!

Giao nộp chứng cứ: Thời điểm tùy thích!

Ông Trần H. khởi kiện đòi nợ công ty Du lịch V. vì chi nhánh của công ty tại Quảng Ninh thời gian từ năm 2001 - 2003 có thuê xe của ông H. chở khách du lịch với số tiền nợ gốc 198 triệu đồng. Do làm ăn không hiệu quả nên năm 2004 công ty V. đã giải thể chi nhánh này, sau khi giải thể thì toàn bộ sổ sách hóa đơn chứng từ của chi nhánh công ty đã bị mất cắp"! Lúc đầu, nguyên đơn không xuất trình được chứng cứ nên Tòa án đã quyết định đình chỉ giải quyết vụ án. Một thời gian sau, ông H. khởi kiện lại với chứng cứ là một bản kê chi tiết các khoản nợ có chữ ký nhận nợ của nguyên Giám đốc Chi nhánh công ty tại Quảng Ninh và lời chứng của các nhân viên Chi nhánh công ty. Phía công ty Du lịch V. thì cho rằng có sự thông đồng để trục lợi giữa ông H. với các nhân viên Chi nhánh công ty cũ khi họ cùng khai khống khoản nợ này để buộc công ty V. phải chịu trách nhiệm thanh toán. Tại phiên tòa sơ thẩm, các nhân chứng là nhân viên Chi nhánh công ty cũ đều bảo vệ nguyên đơn, phía bị đơn thì không có bằng chứng xác đáng bác bỏ quan điểm của nguyên đơn. Trước khi HĐXX vào nghị án. bị đơn giao nộp cho toà án một biên bản bàn giao công việc, theo đó Giám đốc Chi nhánh công ty khẳng định đã thanh quyết toán tài chính dứt điểm, không còn công nợ. Tình thế vụ kiện lật ngược, nguyên đơn nại ra rằng đây là chứng cứ giả. Tòa án đã tạm dừng phiên tòa để xem xét thẩm định chứng cứ mới.

Thực tiễn thi hành pháp luật cho thấy, rất nhiều trường hợp tương tự vụ án trên, đương sự đã có đầy đủ tài liệu chứng cứ nhưng cho rằng nếu xuất trình tài liệu chứng cứ đó sớm sẽ bất lợi cho mình nên họ đã cố tình né tránh hoặc trì hoãn không xuất trình các chứng cứ, tài liệu đó ngay cho Tòa án mà chọn một thời điểm mà họ cho rằng có lợi cho mình. Có trường hợp, đến giai đoạn phúc thẩm đương sự mới xuất trình chứng cứ mới, thậm chí khi khiếu nại bản án theo thủ tục giám đốc thẩm mới giao nộp thêm chứng cứ dù họ đã thu thập được từ trước đó. Điều này đã gây khó khăn nhất định cho Tòa án nếu chứng cứ đó cần phải qua xác minh thẩm định, và như vậy vô hình trung vụ án đã bị kéo dài gây tốn kém rất nhiều thời gian và công sức.

Kẽ hở pháp luật?

Về nguyên tắc, cung cấp chứng cứ là quyền hạn, cũng là nghĩa vụ của đương sự và phán quyết của Tòa dựa trên cơ sở việc xem xét các chứng cứ mà đương sự cung cấp. Việc BLTTDS không quy định về thời hạn đương sự phải giao nộp chứng cứ là một "lỗ hổng" pháp luật tạo điều kiện cho các đương sự "lách luật". Bởi lẽ để xem xét chứng cứ một cách thấu đáo, đôi khi Tòa án phải trưng cầu giám định, hoặc cần sự thẩm định của cơ quan chuyên môn; nghĩa là nhiều trường hợp không thể xem xét chứng cứ ngay tại tòa, đặc biệt với những trường hợp chứng cứ xuất trình tại tòa chưa qua thẩm định. Trước đây, khi xây dựng Dự thảo BLTTDS, nhiều ý kiến cho rằng cần thiết phải quy định thời hạn đương sự phải thực hiện việc giao nộp chứng cứ, thời hạn này do thẩm phán ấn định, hết thời hạn mà đương sự không nộp hoặc nộp không đầy đủ thì phải chịu hậu quả của việc không nộp hoặc nộp không đầy đủ đó. Pháp luật ở một số nước cũng quy định về thời hạn đương sự phải giao nộp chứng cứ chẳng hạn chế độ cũ Sài Gòn quy định: "bên nguyên và bên bị phải làm cam kết là đã cung cấp đầy đủ chứng cứ trước khi đưa vụ kiện ra xét xử; những chứng cứ đưa ra sau thời hạn đó sẽ không được chấp nhận".

Việc không quy định thời hạn đương sự giao nộp chứng cứ gây nhiều khó khăn cho Tòa án nhưng cũng khó có thể ấn định một thời hạn bắt buộc họ phải giao nộp chứng cứ. Bởi như quan điểm của LS Hoàng Ngọc Hiển (ĐLS Hà Tây) thì nhiều trường hợp đương sự phải gặp nhiều khó khăn, mất thời gian, công sức mới thu thập được chứng cứ, nếu ấn định thời hạn phải giao nộp chứng cứ thì rất khó thực hiện. Nhiều trường hợp, Tòa án tiến hành thu thập chứng cứ còn phải "bó tay" khi gặp trở ngại thì không thể quy định đương sự phải giao nộp chứng cứ đúng thời hạn và cũng rất khó đánh giá việc đương sự cố ý hay không cố ý thực hiện giao nộp chứng cứ đúng thời hạn.