Luật Điện lực (2004) quy định “Nhà nước độc quyền trong hoạt động truyền tải điện”, nhưng chưa có những quy định cụ thể như là Nhà nước độc quyền những công đoạn nào trong hoạt động truyền tải điện. Điều này dẫn đến tình trạng đầu tư lưới điện truyền tải chưa đáp ứng kịp với việc phát triển nguồn điện và nhu cầu sử dụng điện trong thời gian vừa qua. Đây chính là một trong những bất cập mà Bộ Công thương nêu ra trong đề xuất cần thiết sửa đổi quy định Luật Điện lực và đặt vấn đề về việc truyền tải tư nhân.
Đề xuất các thành phần kinh tế tham gia
Tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sáng 8/12, Bộ trưởng Công thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, đối với nội dung sửa đổi Luật Điện lực, dự thảo quy định theo hướng “Nhà nước thu hút mọi thành phần kinh tế tham gia đầu tư xây dựng lưới điện truyền tải, trừ các dự án lưới điện do Nhà nước đầu tư theo quy hoạch phát triển điện lực trong từng thời kỳ”.
Theo đó, các dự án lưới điện huyết mạch, quan trọng như đường dây cao áp 500 kV và siêu cao áp 800 kV sẽ do Nhà nước đầu tư. Còn đường dây truyền tải dưới 500 kV (như đường dây 100 kV, 220 kV) cho phép tư nhân tham gia.
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ góp ý, trước đây Nhà nước độc quyền trong truyền tải điện, gồm cả khâu xây dựng, vận hành, quản lý. Nếu mở cho mọi thành phần kinh tế, tức gồm cả nhà đầu tư nước ngoài, đầu tư vào đường dây, trạm truyền tải, gồm cả các loại hệ thống truyền tải điện quan trọng, xương sống, như trạm, đường dây 500 kV vào trục bắc-nam, cần phân định rõ loại đường dây truyền tải điện nào nhà đầu tư tư nhân được làm, loại nào Nhà nước có quy hoạch, giao EVN làm.
Theo Báo cáo của Bộ Công thương, việc cho phép tư nhân tham gia đầu tư lưới truyền tải điện sẽ giúp Nhà nước kiểm soát, không có biến động lớn vào giá bán điện, an ninh hệ thống điện. Người dân cũng không phát sinh thêm chi phí, còn doanh nghiệp Nhà nước sẽ được giảm bớt gánh nặng đầu tư lưới điện truyền tải, ước tính số tiền tiết kiệm đầu tư mỗi năm khoảng 11.000 tỷ đồng.
“Hiện các nhà đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực điện chiếm hơn một nửa số dự án điện của tư nhân, nên không có lý do gì họ không đầu tư vào truyền tải điện. Họ rót vốn đầu tư dự án truyền tải, còn việc điều độ hệ thống điện vẫn do Nhà nước nắm giữ. Điều này bảo đảm hệ thống điện được vận hành hiệu quả, ổn định", Bộ trưởng Công thương khẳng định.
Doanh nghiệp tư nhân có thể đầu tư truyền tải
Hiện nay, khi nhu cầu phụ tải tăng, nhu cầu phát triển nguồn điện tăng (nhất là sự phát triển năng lượng tái tạo gần đây), hệ thống lưới điện truyền tải không xây dựng kịp thời để giải tỏa hết nguồn điện lên hệ thống điện, dẫn tới một số khu vực bị quá tải cục bộ.
Thực tế, thời gian qua, nhiều dự án truyền tải điện chậm tiến độ, không đáp ứng được nhu cầu khiến các dự án điện không thể đấu nối, hoặc quá tải nên phải cắt giảm công suất gây thiệt hại cho các nhà đầu tư, thậm chí xảy ra tình trạng nơi thừa điện nơi lại thiếu.
Trước đó, Chính phủ đã cho phép một số doanh nghiệp tư nhân được đầu tư lưới điện truyền tải nhằm giải tỏa công suất cho các dự án điện gió, điện mặt trời và bàn giao lại cho ngành điện quản lý, vận hành.
Đơn cử như Trạm biến áp 500 kV Thuận Nam và lưới điện truyền tải 500kV, 220kV tại Ninh Thuận đấu nối vào hệ thống điện quốc gia do Trungnam Group đầu tư. Năm 2020, công trình Trạm biến áp 500 kV Thuận Nam và tuyến dây 500 kV, 220 kV tại tỉnh Ninh Thuận được xây dựng và đi vào hoạt động. Đây là dự án nhà máy điện kết hợp hệ thống truyền tải Quốc gia với cấp điện áp 500kV đầu tiên do doanh nghiệp tư nhân đầu tư, xây dựng tại Việt Nam.
Công trình này được thực hiện cùng với dự án Nhà máy điện mặt trời Thuận Nam 450MW, kể từ đó Trạm biến áp và tuyến dây 500 kV này trở thành mắt xích quan trọng trong hệ thống truyền tải điện của tỉnh, dự án truyền tải cho phần lớn các dự án năng lượng tái tạo của tỉnh Ninh Thuận hiện nay.
Lãnh đạo UBND tỉnh Ninh Thuận cho rằng, việc để tư nhân làm hạ tầng truyền tải điện là một trong những giải pháp giảm tải lưới điện hiện nay. Tỷ trọng nguồn điện năng lượng tái tạo (điện mặt trời, điện gió...) ngày càng lớn trong tổng công suất nguồn, nhưng lại tập trung chủ yếu ở một số vùng phụ tải thấp.
Việc triển khai đầu tư dự án nhằm góp phần hiện thực hóa chủ trương của Đảng về đẩy mạnh phát triển năng lượng tái tạo, khuyến khích và tạo điều kiện để kinh tế tư nhân tham gia phát triển năng lượng theo tinh thần Nghị quyết 55-NQ/TW của Bộ Chính trị về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.
Ông Nguyễn Tâm Tiến ,Tổng Giám đốc Trungnam Group, cho biết: Công trình Trạm biến áp 500 kV Thuận Nam và tuyến dây 500 kV, 220 kV này cũng là dự án truyền tải duy nhất của tư nhân đang hoạt động. Sau 1 năm vận hành ổn định, Trạm biến áp 500 kV Thuận Nam và đường dây 500 kV Thuận Nam-Vĩnh Tân đã truyền tải hiệu quả hơn 2.5 tỷ kWh.
Với con số trên, cho thấy tầm quan trọng của dự án trong thành công đưa Ninh Thuận trở thành trung tâm năng lượng quốc gia và việc tư nhân hoàn toàn đảm nhận được việc xây dựng các trạm biến áp, đường dây truyền tải, đồng hành với Chính phủ hướng đến mục tiêu xanh hóa nguồn năng lượng, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.
