Chủ động “4 tại chỗ”, giảm thiểu thiệt hại từ sạt lở núi
Xã An Hòa, nằm ở phía đông tỉnh Gia Lai, là một trong những địa phương điển hình về sự chủ động trong công tác phòng chống sạt lở. Thôn Trà Cong của xã này nằm ngay dưới chân núi Gai, nơi có địa hình dốc đứng, với hàng loạt tảng đá lớn nhỏ chồng chất, tiềm ẩn nguy cơ sạt lở bất cứ lúc nào khi mưa lớn kéo dài.
Bà Nguyễn Thị Hoa, một người dân sống lâu năm tại Trà Cong, chia sẻ: “Chỉ cần sạt lở một hòn đất xuống thì có thể kéo theo cả đống đá. Khi đó thì dân ở đây không biết chạy ngõ nào. Độ dốc cao thì có thể đá lăn ra tận đường lớn chứ đừng nói chỉ ở trong thôn”.
Trước thực trạng đó, chính quyền xã An Hòa đã xây dựng phương án ứng phó chi tiết, cụ thể theo từng cấp độ rủi ro thiên tai.
Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã An Hòa Phạm Thị Lệ Thùy thông tin: “Trà Cong là một trong 6 thôn có nguy cơ sạt lở cao. Địa phương đã chuẩn bị sẵn phương án di dời người dân đến nơi an toàn khi có cảnh báo sạt lở, các điểm sơ tán được xác định tại các điểm trường học, trụ sở cơ quan ở thôn Xuân Phong Nam, thôn Vạn Long, thôn Vạn Khánh”.
Không chỉ dừng lại ở xây dựng phương án, xã còn triển khai các biện pháp tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng về nguy cơ thiên tai, đồng thời tổ chức các đợt diễn tập phòng chống thiên tai định kỳ, nhằm bảo đảm người dân nắm vững kỹ năng ứng phó tình huống khẩn cấp theo phương châm “4 tại chỗ”: chỉ huy tại chỗ, lực lượng tại chỗ, phương tiện tại chỗ và hậu cần tại chỗ.
Đây chính là minh chứng cụ thể cho việc thực hiện chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước về phòng chống thiên tai theo hướng chuyển từ “bị động ứng phó” sang “chủ động phòng ngừa”.
Tại xã An Toàn, một địa phương miền núi khác của tỉnh Gia Lai, nỗi lo hàng đầu mỗi mùa mưa lũ không phải là sạt lở núi mà là nguy cơ lũ ống, lũ quét.
Khu vực suối Nước Ói, thuộc thôn 1 của xã, thường xuyên trở thành điểm nóng khi nước dâng cao, chảy xiết, gây nguy hiểm cho người và phương tiện qua lại. Trên thực tế, đã từng có những vụ tai nạn thương tâm xảy ra tại đây, gây thiệt hại về người và tài sản.
Để hạn chế rủi ro, ngay từ đầu mùa mưa, chính quyền địa phương đã nhanh chóng triển khai các biện pháp cảnh báo sớm. Biển cảnh báo nguy hiểm được cắm tại các vị trí dễ xảy ra lũ quét, đồng thời lực lượng dân quân, an ninh thôn được bố trí túc trực thường xuyên để ngăn chặn người dân qua lại khi nước suối dâng.
Anh Đinh Văn Bằng, Thôn trưởng thôn 1, xã An Toàn, cho biết: “Xã có đội dân quân thường trực, ở thôn thì có đội an ninh trật tự và một số thanh niên trực tại các con suối nguy hiểm. Tuyên truyền bà con chấp hành nghiêm phòng chống lụt bão, tuyệt đối không cho qua lại khi nước suối dâng cao".
Quyết tâm đó còn thể hiện ở sự đầu tư nhân lực cho công tác phòng chống thiên tai.
Theo đồng chí Nguyễn Văn Vân, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã An Toàn, dù xã chỉ có khoảng 1.800 nhân khẩu, nhưng Ban chỉ huy Phòng chống lụt bão của xã đã huy động hơn 100 người tham gia công tác này. Trong đó, các tổ trực chốt, tổ phản ứng nhanh, tổ cứu hộ-cứu nạn đều được tập huấn bài bản, sẵn sàng ứng phó mọi tình huống khẩn cấp.
“Xã đã xây dựng phương án chủ động, khi mà có bão xảy ra là cho lực lượng chốt chặn. Khi điều kiện bảo đảm thì cho nạo vét để bà con thông xe máy. Khi đất đá rơi xuống nhiều thì phải cần đến cơ giới, chúng tôi phải thuê, mướn một số doanh nghiệp lên dùng cơ giới múc, nạo vét giúp bà con để bảo đảm cho người và tài sản khi đi qua tuyến đường”, đồng chí Nguyễn Văn Vân chia sẻ thêm.
Quản trị rủi ro thiên tai theo đặc thù địa hình
Gia Lai là tỉnh có địa hình đa dạng, phân hóa mạnh, từ vùng trũng ven sông Ba, sông Ayun, quanh hồ Ayun Hạ cho đến những xã miền núi cao phía đông tỉnh. Sự khác biệt này đòi hỏi việc phòng chống thiên tai phải được “thiết kế riêng” theo từng vùng, từng loại hình rủi ro cụ thể.
Tại các vùng trũng, chính quyền tập trung vào công tác di dời dân cư khỏi khu vực có nguy cơ ngập lụt, gia cố bờ kè, kiểm tra an toàn hồ đập, bảo đảm an toàn giao thông đường thủy và bảo vệ nguồn lợi thủy sản.
Trong khi đó, ở các xã miền núi, ưu tiên hàng đầu là kiểm tra, khoanh vùng các điểm có nguy cơ sạt lở cao, thiết lập hệ thống cảnh báo sớm và xây dựng phương án di dời khẩn cấp.
Việc phân vùng rủi ro, ứng dụng công nghệ trong cảnh báo sớm, kết hợp với huy động nguồn lực tại chỗ đã giúp Gia Lai từng bước nâng cao năng lực chống chịu trước thiên tai, góp phần thực hiện hiệu quả mục tiêu phát triển bền vững.
Việc chủ động trong công tác phòng chống rủi ro mùa mưa bão sắp đến của tỉnh Gia Lai là minh chứng rõ nét cho tinh thần “lấy phòng là chính”, xây dựng cộng đồng an toàn trước thiên tai, một trong những mục tiêu trọng tâm được nêu trong Chiến lược quốc gia phòng, chống thiên tai đến năm 2030, tầm nhìn 2050 do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt
Với sự chủ động trong công tác phòng chống thiên tai, từ việc xây dựng phương án cụ thể, tổ chức lực lượng ứng trực, tuyên truyền cộng đồng đến việc đảm bảo hậu cần, cơ sở vật chất, các xã miền núi của tỉnh Gia Lai đang từng bước thích ứng với điều kiện thời tiết cực đoan, giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra.
Thực tế cho thấy, khi chính quyền các cấp xác định đúng trọng tâm, huy động tốt nguồn lực cộng đồng, đồng thời phát huy vai trò của người dân trong quản lý rủi ro thiên tai, thì việc “sống chung an toàn với thiên tai” là hoàn toàn khả thi.
Đây cũng là bài học kinh nghiệm quý báu không chỉ cho riêng tỉnh Gia Lai, mà còn có thể nhân rộng ra các địa phương miền núi khác trong cả nước, nơi mà thiên tai ngày càng khó lường, nhưng với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, có thể biến “bị động ứng phó” thành “chủ động phòng ngừa”.
