Ðường dây 500 kV:  Xương sống của hệ thống điện quốc gia

Vào thời điểm cuối những năm 80, tình trạng thiếu điện, cắt điện triền miên gây khó khăn đối với đời sống của người dân. Nhà máy thủy điện Hòa Bình được đưa vào vận hành nhưng không phát huy hết công suất. Miền bắc thừa điện, miền trung, miền nam thiếu điện gây ra sự mất cân bằng về nguồn giữa ba miền. Sự mất cân bằng này ngày càng lớn khi Nhà máy thủy điện Hòa Bình đưa hết các tổ máy vào hoạt động.

Trước tình hình trên, Chính phủ quyết định xây dựng hệ thống đường dây tải điện 500 kV bắc - nam với mục tiêu công trình phải hoàn thành trong thời gian hai năm. Bằng quyết tâm cao của cán bộ, công nhân ngành điện, hai năm sau ngày khởi công, ngày 5-4-1994, toàn bộ đường dây và các trạm 500 kV đã được bàn giao cho bên vận hành thực hiện các thí nghiệm, chuẩn bị khởi động toàn bộ hệ thống tải điện 500 kV.

Ði dọc con đường Hồ Chí Minh huyền thoại, đường dây 500 kV mạch 1 có chiều dài 1.462,5 km với 3.436 vị trí cột, năm trạm biến áp 500 kV. Hệ thống này được giao cho bốn công ty truyền tải thuộc Tổng công ty Truyền tải điện quốc gia quản lý, mỗi công ty quản lý đường dây và một trạm 500 kV. Ðường dây 500 kV đã thật sự trở thành xương sống của hệ thống điện quốc gia, đóng vai trò liên kết hệ thống, truyền tải công suất và điện năng theo cả hai chiều nam - bắc, góp phần khai thác tối ưu các nguồn phát điện trong hệ thống, tạo ra lợi ích kinh tế to lớn cho đất nước. Giá trị của công trình không chỉ tính bằng lợi ích kinh tế mà còn mang ý nghĩa chính trị xã hội, khẳng định sự trưởng thành của ngành điện. Vượt lên mọi khó khăn thiếu thốn về tài chính, kỹ thuật và cả dư luận, gần 1.500 km đường dây 500 kV mạch 1 đã hình thành sau hai năm khởi công theo cơ chế đặc biệt, do Thủ tướng trực tiếp chỉ đạo, khó khăn đến đâu giải quyết ngay lập tức đến đó.

Hệ thống đường dây tải điện siêu cao áp đã giải cứu cơn đói điện miền nam, nhưng không phải khi đi vào vận hành mọi người mới thấy được những khó khăn của những người thợ điện quản lý, vận hành đường dây. Ðược xây dựng ở địa bàn miền tây đất nước, hầu hết tuyến đường dây truyền tải đi qua là rừng rậm, núi cao, sông sâu và sình lầy. Ðường vào tuyến, thời gian đầu còn tận dụng đường thi công nhưng lâu ngày đã bị mưa lũ, thiên tai tàn phá sụt lở không thể đi được. Những trận lũ lớn liên tiếp xảy ra phá hủy hầu hết các con đường lên trạm, nhất là ở khu vực miền trung.

Do đặc thù đường dây 500 kV hầu hết đi qua địa hình phức tạp, là nơi sinh sống của bà con dân tộc với tập quán du canh du cư nên việc bảo vệ công trình càng khó khăn. Tình hình vi phạm hành lang an toàn và mất cắp tại các trạm bảo vệ đường dây thường xuyên xảy ra, tình trạng đốt nương làm rẫy, cháy rừng là nguy cơ cao ảnh hưởng đến an toàn đường dây. Mùa khô bà con Tây Nguyên có tập quán tưới phun sương cho cây cà-phê dưới hành lang điện dễ làm đường dây xảy ra sự cố. Ðể bảo đảm an toàn quá trình vận hành công trình quan trọng của quốc gia, các đơn vị truyền tải điện khu vực đã kiên trì đào tạo, tổ chức học tập, hướng dẫn lực lượng bảo vệ, nhân dân địa phương nâng cao kiến thức về điện, công tác phòng, cháy chữa cháy, xây dựng lực lượng an ninh nhân dân... Cùng với việc tuyên truyền, vận động bà con, ngành điện tăng cường các biện pháp bảo vệ hành lang tuyến, nhiều đơn vị truyền tải đã ký quy chế phối hợp với chính quyền địa phương và các đơn vị quân đội đóng trên địa bàn, đưa công tác bảo vệ đường dây 500 kV vào nghị quyết của cấp huyện, xã nơi có công trình. Phối hợp với chính quyền địa phương tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về đường dây 500 kV với hàng nghìn người tham gia. Nhờ  đó những sự cố liên quan đến đường dây như sét đánh, sứ vỡ, sạt lở chân móng cột, đốt rẫy làm nương... đều được bà con thông báo kịp thời.

Ðể bảo vệ được các chân cột điện 500 kV, những nguời thợ đường dây ngày đêm lo phát cây, phòng cháy, giữ hành lang tuyến được an toàn, tích cực chống lũ, phòng sạt lở. Với một số vị trí cột nằm cheo leo trên đỉnh núi, để giữ an toàn có khi phải huy động hàng trăm người vận chuyển hàng nghìn khối bê-tông để xây kè dẫn dòng tránh xói lở. Bên cạnh đó, vấn đề tuổi tác của những công nhân trực tiếp làm việc trên cao cũng đang là vấn đề vướng mắc ở nhiều đơn vị truyền tải, độ tuổi trung bình của công nhân cao từ 40 đến 50 tuổi không bảo đảm sức khỏe để tiếp tục công việc trèo cao, vác nặng nhưng lại chưa đủ tuổi về hưu, chuyển sang công việc khác lại không phù hợp về trình độ...

Với sự có mặt của đường dây 500 kV mạch 1 và mạch 2, hiện nước ta đang có hai đường dây 500 kV dài nhất Ðông-Nam Á. Bên cạnh niềm tự hào là nỗi lo và thử thách trong quá trình quản lý, vận hành. Ðể bảo đảm vận hành an toàn đường dây và các trạm biến áp, các đơn vị truyền tải luôn nắm bắt công nghệ mới áp dụng vào quản lý, trang bị Corocam để ghi hình vầng quang điện trên các chuỗi sứ nhằm kịp thời xử lý  ngăn chặn sự cố do phóng điện; sử dụng sứ com-pô-dít lắp cho các đoạn đường dây ở khu vực dễ bị nhiễm bẩn; lắp đặt hệ thống trụ dự phòng khẩn cấp để thay thế trong thời gian ngắn khi có sự cố. Sử dụng công nghệ giám sát dầu online và phóng điện cục bộ máy biến áp nhằm phát hiện sớm nguy cơ gây sự cố; ứng dụng thành công công nghệ sửa chữa đường dây 500 kV đang mang điện... Tuy nhiên, để bảo đảm an toàn và ổn định lưới điện 500 kV, ngoài các giải pháp kỹ thuật, cần làm tốt công tác bảo vệ hành lang an toàn lưới điện. Cùng với việc tăng cường kiểm tra hành lang đường dây, các công ty truyền tải đã tích cực phối hợp với chính quyền các địa phương tuyên truyền vận động nâng cao ý thức bảo vệ hành lang lưới điện làm thay đổi nhận thức và ý thức của người dân dọc tuyến thấy được tầm quan trọng của đường dây 500 kV đối với phát triển kinh tế đất nước.

Với sự tìm tòi, sáng tạo, quyết tâm học hỏi của đội ngũ cán bộ, công nhân, đến nay, ngành điện đã vươn lên tự mình xây dựng thêm nhiều tuyến đường dây siêu cao áp mới như đường dây 500 kV Plây Cu -Ya Ly, đường dây 500 kV Phú Mỹ - Nhà Bè - Phú Lâm, đường dây 500 kV Plây Cu - Phú Lâm mạch 2, đường dây Plây Cu - Dốc Sỏi - Ðà Nẵng, Ðà Nẵng - Hà Tĩnh và Hà Tĩnh - Nho Quan - Thường Tín và nhiều công trình 500 kV khác đang được đầu tư để hoàn thiện hệ thống truyền tải siêu cao áp và giải phóng công suất của các nhà máy điện đang xây dựng.