Ðồng bằng sông Cửu Long phòng, chống dịch rầy nâu, vàng lùn và lùn xoắn lá trên lúa

Tình hình lây lan rầy nâu, bệnh vàng lùn và lùn xoắn lá tại đồng bằng sông Cửu Long đang có xu hướng tăng dần, chưa kiểm soát được.

Một số tỉnh đã xuống giống lúa vụ đông xuân 2006 - 2007 tại các vùng có đê bao khép kín, vùng đất gò đều có sự xuất hiện của rầy nâu, bệnh vàng lùn và lùn xoắn lá. Ðiều đáng chú ý là tỷ lệ rầy nâu mang mầm bệnh vàng lùn và lùn xoắn lá rất cao và đã xuất hiện, hoành hành vào vụ lúa hè thu 2006.

Theo Viện Lúa đồng bằng sông Cửu Long, diện tích lúa mùa năm 2006 của các tỉnh, thành phố phía nam lên tới 600 nghìn ha, tăng hai lần diện tích so với vụ lúa mùa năm 2005. Phần lớn nông dân sử dụng các giống truyền thống địa phương, không kháng rầy cho vụ lúa mùa và lúa thu đông, cho nên có tới 70 nghìn ha bị nhiễm rầy nâu, bệnh vàng lùn và lùn xoắn lá cần phải tiêu hủy. Thế nhưng, trên thực tế, người dân không thực hiện, diện tích đã tiêu hủy chỉ đạt chừng 20 - 30%. Công tác tuyên truyền, vận động phòng, chống dịch hại vẫn chưa thấu tình đạt lý, chưa làm rõ trách nhiệm với cộng đồng, cho nên kết quả chưa cao.

Một trong những điều mà hộ dân băn khoăn là tiền đền bù tiêu hủy diện tích lúa nhiễm bệnh là 2 triệu đồng/ha, nếu cứ để thu hoạch, cho dù năng suất giảm 30%, nhưng giá lúa cao thì chí ít cũng thu được 4 triệu đồng/ha. Vậy là cố giữ diện tích lúa dù bị dịch bệnh trầm trọng và phát tán đi ruộng lúa khác.

Tỉnh Sóc Trăng là một trong những địa phương của đồng bằng sông Cửu Long có trà lúa đông xuân sớm 2006 - 2007 nhiễm rầy nâu cao nhất toàn vùng. Tính đến nay Sóc Trăng có hơn 30 nghìn ha lúa bị nhiễm rầy nâu và hơn 10 nghìn ha bị nhiễm bệnh vàng lùn và lùn xoắn lá. Nhiều diện tích đã bị thiệt hại nặng do rầy nâu gây hại trực tiếp và gián tiếp từ việc lây truyền virus bệnh vàng lùn và lùn xoắn lá.

Không chỉ gia tăng mật số và diện tích nhiễm rầy, tỷ lệ rầy có mang virus vàng lùn và lùn xoắn lá của tỉnh hiện đang ở mức báo động. Kết quả giám định mẫu rầy thu được từ hai huyện Long Phú và Kế Sách do Chi cục Kiểm dịch thực vật vùng 9 tại TP Cần Thơ cho biết: Tất cả mẫu rầy thu tại Kế Sách đều bị nhiễm virus vàng lùn và lùn xoắn lá. Còn tại Long Phú, số mẫu nhiễm vàng lùn là 33,3% và lùn xoắn lá là 100%. Tại một số xã của huyện Long Phú như: Long Ðức, Hậu Thạnh, Ðại Ngãi..., trên các trà lúa giai đoạn dưới 40 ngày tuổi, đã bắt đầu xuất hiện bệnh lùn xoắn lá, trong đó có 34 ha nhiễm nặng cần tiêu hủy.

Nếu như bệnh vàng lùn xuất hiện nhiều trên các trà lúa mùa một vụ và lúa mùa lấp trên nền đông xuân, thì bệnh lùn xoắn lá lại xuất hiện trên lúa đông xuân nhiều hơn. Theo thống kê sơ bộ của Chi cục BVTV tỉnh, đến ngày 24-11, toàn tỉnh có hơn 10 nghìn ha lúa bị nhiễm bệnh vàng lùn và lùn xoắn lá, trong đó nhiều nhất là trên lúa đông xuân với 5.583 ha. Hiện nay mật độ rầy tăng cao và bắt đầu gây cháy rầy trên 6 ha diện tích lúa đông xuân giai đoạn 20 ngày tuổi dù nông dân đã phun thuốc trừ rầy 3 - 4 lần. Huyện Long Phú là địa bàn có diện tích nhiễm rầy cao nhất với gần 11.300 ha và mật độ rầy từ 200 đến 20.000 con/m2. Còn tại các địa phương khác như Kế Sách, mật độ rầy từ 2 đến 4 nghìn con/m2. Mỹ Tú là 1.500 - 4.000 con/m2, Mỹ Xuyên là 200 - 4.000 con/m2... Với mật độ và diện tích nhiễm như trên, cùng với sự xuất hiện của nhiều lứa rầy trên cùng trà lúa, nguy cơ cháy rầy trên diện rộng là rất cao.

UBND tỉnh Sóc Trăng đã ra quyết định công bố dịch và ban hành chỉ thị về việc khẩn trương phòng, chống dịch rầy nâu, vàng lùn và lùn xoắn lá trên lúa. Theo đó, tỉnh đã trích ngân sách dự phòng bốn tỷ đồng dành cho việc phòng, chống dịch, trong đó 2,8 tỷ đồng để mua thuốc trừ rầy, một tỷ đồng cho các ban chỉ đạo huyện và 200 triệu đồng mua máy phun.

Ðến nay, Chi cục Bảo vệ thực vật đã cấp 1,7 tấn thuốc trừ rầy cho các địa phương phun thuốc trừ rầy trên 4.250 ha và số thuốc 15 tấn do Trung ương trợ giúp cũng đã được đưa về phân bổ ngay cho các huyện, thị xã. Theo báo cáo từ Ban chỉ đạo (BCÐ) tỉnh, cùng với việc thành lập BCÐ, các huyện, thị xã còn thành lập các đội cơ động phun thuốc phòng, trừ rầy nâu để sẵn sàng ứng phó tại nơi có ổ dịch lớn.

Tuy nhiên, theo ông Huỳnh Thanh Bình, Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ thực vật tỉnh, thì việc triển khai đưa thuốc về các địa phương để phun trừ rầy của tỉnh tuy được tiến hành sớm hơn so với các tỉnh trong khu vực, nhưng nhìn chung nguồn thuốc cung ứng vẫn chưa đáp ứng yêu cầu thực tế. Ngoài ra, một số khó khăn khác là do nông dân chưa hiểu hết cách sử dụng thuốc, dẫn đến phun xịt nhiều loại thuốc, phun chưa đúng cách, hiệu quả chưa cao. Theo dự báo, khả năng bị thiệt hại nặng do rầy nâu, vàng lùn và lùn xoắn lá trên lúa của tỉnh Sóc Trăng thời gian tới là rất lớn. Trước mắt, Sóc Trăng cần đủ thuốc để tiến hành phun diệt rầy nâu trên diện tích khoảng 50 nghìn ha và tiêu hủy khoảng hai nghìn ha lúa nhiễm vàng lùn và lùn xoắn lá.

Tính đến ngày 24-11, tỉnh Ðồng Tháp đã xuống giống hơn 23.388 ha trong kế hoạch 203 nghìn ha lúa đông xuân. Qua thống kê bước đầu, có tới 4.709 ha lúa đông xuân bị nhiễm rầy nâu. Nông dân Ðồng Tháp tiến hành phun xịt thuốc đồng loạt, khống chế được rầy, đến nay chỉ còn khoảng 886 ha còn rầy nâu với mật độ 10 - 15 con/m2. Dự báo khoảng từ ngày 25 đến 30-11 sẽ có một lứa rầy di trú, cần theo dõi để đối phó. Bệnh vàng lùn và lùn xoắn lá chỉ xuất hiện ở huyện Tháp Mười với 600 ha có mức độ bị bệnh 2 - 10%.

Tỉnh Ðồng Tháp đã thành lập Ban chỉ đạo phòng, chống dịch bệnh trên cây trồng, vật nuôi từ cấp tỉnh đến khóm, ấp có sản xuất lúa, cử cán bộ chuyên môn phụ trách từng địa bàn để theo dõi, nắm tình hình, kịp thời phối hợp để dập rầy nâu. Công tác tập huấn cho nông dân phòng, trừ dịch hại được ngành bảo vệ thực vật chủ động từ khâu chuẩn bị xuống giống vụ đông xuân, đến nay đã tổ chức 120 lớp, kế hoạch tiếp tục mở 240 lớp (50 nông dân/lớp).

Hiện tại diện tích lúa bị vàng lùn và lùn xoắn lá còn ở mức độ nhẹ, cho nên các địa phương khuyến cáo nông dân nhổ bỏ những cây lúa bị bệnh. Ở huyện Tháp Mười, các cán bộ nông nghiệp liên tục đi thăm đồng, nếu phát hiện ruộng nào có lúa bị vàng lùn và lùn xoắn lá thì cắm cờ ngay ruộng đó để chủ động biết và tiến hành nhổ lúa bị bệnh.

Ðịa phương cũng thành lập các đội thanh niên xung kích để giúp nông dân nhổ lúa bị bệnh và phun thuốc diệt rầy. Tỉnh Ðồng Tháp cũng vừa triển khai chiến dịch giúp nông dân diệt trừ rầy nâu hại lúa. Theo đó, ngày 1 và 2-12 lực lượng 250 người gồm sinh viên và giáo viên, cán bộ bảo vệ thực vật, cộng tác viên của các xã và nhân viên của Công ty Bayen Cropscience phân thành 20 phân đội đến huyện Cao Lãnh, Lấp Vò, Tháp Mười và Tân Hồng để thực hiện việc phát thuốc, phát tài liệu, phun thuốc theo nguyên tắc bốn tháng giúp nông dân áp dụng trên ruộng lúa của mình.

Tại quận Ô Môn, TP Cần Thơ, một số nông dân áp dụng bao lưới mắt nhỏ chống rầy nâu xâm nhập giai đoạn mạ, kết quả diện tích lúa giảm đến 90% tỷ lệ nhiễm rầy. Tuy nhiên chi phí bao lưới cao, bình quân 2 triệu đồng/ha. Các cơ quan khuyến nông theo dõi đợt rầy di trú và chỉ đạo xuống giống né rầy tính đến lợi dụng thời điểm rầy ra rộ để xuống giống vụ đông xuân (chưa có gì để rầy nâu đậu bám). Ban chỉ đạo phòng, chống rầy nâu, bệnh vàng lùn và lùn xoắn lá đưa ra lịch xuống giống vụ đông xuân từ ngày 25 đến 30-11.

Qua tổng kết của Viện Lúa đồng bằng sông Cửu Long về tính chống chịu rầy nâu của các loại giống lúa năm 2006, cho thấy các loại giống như OM 4498, OM 6073, OM 5627, OM 4088, OM 3539 nhiễm rầy không đáng kể, chỉ từ 5 - 6%; giống nhiễm nhẹ như OM 2395, OM 5930, OM 5625, OM 4900, OM 4191, OM 3556, OMCS2000 tỷ lệ nhiễm rầy khoảng 20 - 25%; các loại giống nhiễm rầy như OM 4495, OM 2492, OM 2717, OM 5240, OM 5970, OM 5637 và giống rất nhiễm như OM 576, JASMIN 85 nhiễm rầy đến 40%.

Bởi vậy một trong những vấn đề đặt ra trong công tác phòng, chống rầy nâu, bệnh vàng lùn và lùn xoắn lá là áp dụng gieo sạ những loại giống lúa mới có tính kháng rầy, cốt yếu là phòng từ gốc bằng cách lựa chọn loại giống kháng rầy, để triển khai cần những biện pháp hành chính bắt buộc, vì lợi ích cộng đồng.