Đồ chơi Việt Nam chưa có chỗ đứng vững chắc trên thị trường

Từ bốn năm nay, Hà Nội có một triển lãm- hội chợ "Ðồ chơi với thế giới tuổi thơ" tại Vân Hồ. Năm nay,thu hút sự chú ý của các em và các bậc cha mẹ là hơn 70 gian hàng giới thiệu và bày bán các sản phẩm phục vụ thiếu nhi, chủ yếu là các loại đồ chơi, sách và một số quầy quần áo. Dạo qua các gian trưng bày, có thể nhận thấy, hầu hết các sản phẩm ở đây là đồ chơi Trung Quốc, từ các loại thú nhồi bông, ô-tô, máy bay, bộ đồ hàng... "Bói" không ra một loại đồ chơi truyền thống ít nhiều có dính dáng đến Tết trung thu như các loại đèn ông sao, đèn ông sư, kéo quân hay các con thú nặn bằng bột mầu... Cả hội chợ, chỉ duy nhất có một gian hàng đồ chơi gỗ TD Toys là sản phẩm được sản xuất tại Việt Nam. Theo người đại diện của công ty tại đây, sản phẩm đồ chơi gỗ của công ty được sản xuất từ gỗ cây cao su, sử dụng sơn không độc nhập ngoại với nhiều mẫu mã, kiểu dáng phong phú, có tính giáo dục cao. Công ty không đặt mục tiêu cạnh tranh với đồ chơi Trung Quốc, mà chú ý nhiều đến chất lượng của sản phẩm. Hiện tại, thị trường chính của công ty là TP Hồ Chí Minh, và gia công cho các công ty nước ngoài ở Nhật Bản, Hàn Quốc.

Khung cảnh của Triển lãm - hội chợ "Ðồ chơi với thế giới tuổi thơ" phần nào phác họa chính bức tranh của thị trường đồ chơi trẻ em hiện nay. Ở các khu phố chuyên bán đồ chơi trẻ em như Hàng Mã, Lương Văn Can, Hàng Cân... (Hà Nội) hay khu bán sỉ đồ chơi trẻ em chợ Bình Tây, phố đồ chơi quanh khu vực Chợ Lớn, quận 5 (TP Hồ Chí Minh) tràn ngập các sản phẩm có xuất xứ Trung Quốc. Có lẽ do sự quyết liệt của các cơ quan chức năng, nên trên thị trường không thấy bày bán công khai các loại đồ chơi mang tính bạo lực như súng, kiếm, dao... nhưng những người có nhu cầu vẫn có thể kiếm được "hàng độc" mà tính chất và mức độ có phần nguy hiểm hơn. Trên đường phố, vẫn có thể bắt gặp những em bé sử dụng súng phun nước để trêu nhau, đôi khi tấn công cả người qua đường. Robot, siêu nhân nhựa, búp bê, ô-tô chạy điện, thú nhồi bông... được bày bán tràn cả xuống lòng đường, nhưng không nhiều kiểu dáng mới lạ. Mặt hàng được nhiều người ưa thích, chọn mua trong dịp trung thu năm nay là các kiểu lồng đèn Trung Quốc có đèn, nhạc chuông, có giá từ 15 nghìn đến 30 nghìn đồng một chiếc. Xuất hiện các loại mặt nạ các nhân vật văn học được các em yêu thích như Harry Potter, mèo Kitty,... giá từ 15 nghìn - 25 nghìn đồng/chiếc.

Một mặt hàng đã bị dư luận lên án nhưng không bị cấm cũng nằm trong danh sách hàng "bán chạy" là mặt nạ các loại quỷ: dạ xoa, râu xanh, lão phù thủy... hình thù cổ quái, mầu sắc kinh dị, giá từ 30 nghìn - 60 nghìn đồng/chiếc. Loại đồ chơi có tính giáo dục thấp khác, nhưng lại được cả trẻ em và người lớn chú ý, và cũng bán khá chạy là những con chuột được làm giống hệt như thật, mềm nhũn, hay những con gà nhựa đã vặt trụi lông... Những loại đồ chơi này không hề có ích trong việc phát triển trí tưởng tượng và tính cách của trẻ, thậm chí, có thể tạo nên những hiệu ứng tính cách không tốt, nhưng lại chưa được các cơ quan chức năng chú ý.

Theo một số cán bộ của ngành giáo dục, các cơ quan chức năng mới chỉ chú ý ngăn chặn những sản phẩm đồ chơi trẻ em nặng tính bạo lực, bị xã hội lên án mạnh mẽ, còn chất lượng và tính giáo dục lại chưa được chú ý đúng mức. Ðồ chơi có xuất xứ Trung Quốc giá thành rẻ nên dễ được người tiêu dùng chấp nhận, nhưng lại không có cơ quan nào kiểm định chất lượng, tính bền vững của sản phẩm.

Theo UNICEF đã cảnh báo, tai nạn từ đồ chơi tuy không nằm trong số mười nguyên nhân gây tử vong cao ở trẻ em, nhưng số vụ tai nạn trẻ em do đồ chơi ở Việt Nam đang có chiều hướng gia tăng. Trường hợp em bé ba tuổi bị tử vong do nuốt quả trứng đồ chơi ở Hà Nội thời gian vừa  qua là một lời cảnh báo đau xót. Người lớn cần chú ý nhiều hơn đến thế giới đồ chơi của trẻ, ở đó, không chỉ là mầu sắc và hình khối đơn thuần. Ðồ chơi, đó là tâm hồn và đôi khi, cả sự sống.

Nhiều bậc phụ huynh vẫn có ý thức giáo dục truyền thống cho con cái, nên khuyến khích con chơi các loại đồ chơi dân tộc như đèn ông sao, trống bỏi, đầu sư tử... Tuy nhiên, chất lượng các loại đồ chơi này quá kém, làm ẩu nên giấy kính phai mầu, dễ bong, khung đèn không chắc chắn... Trong cuộc cạnh tranh với đồ chơi ngoại nhập, đồ chơi dân tộc đang tự "làm yếu" chính mình.

Ðồ chơi Việt Nam đã bị "thất bại" ngay trên "sân nhà". Về giá cả, hàng Việt Nam, nếu chất lượng cao mẫu mã đẹp, có tính giáo dục cao, mầu sắc chuẩn, an toàn, thì giá cả lại không hợp "túi" người tiêu dùng bình dân. Còn nếu giá cả "chấp nhận được", thì chất lượng lại kém hơn đồ chơi Trung Quốc. Một công ty từng chiếm lĩnh vị trí đáng kể trên thị trường thú nhồi bông là Hừng Sáng. Sản phẩm của công ty tuy giá thành không rẻ, nhưng có độ bền cao, chất lượng tốt, nguyên liệu sản xuất bảo đảm tính an toàn, không độc hại nên được nhiều bậc phụ huynh tín nhiệm và các em nhỏ yêu thích. Song mấy năm gần đây, công ty ít đầu tư mẫu mã và chuyển hướng gia công hàng cho các công ty nước ngoài. Một số công ty khác của Việt Nam cũng kinh doanh trong lĩnh vực đồ chơi trẻ em thì hướng nhiều vào thị trường đồ chơi trường học.

Xét trên bình diện phát triển công nghệ, ở Việt Nam vẫn chưa có được ngành công nghiệp đồ chơi, với không chỉ những dây chuyền sản xuất hiện đại, mà cần cả một đội ngũ thiết kế, và nhất là một hệ thống tiêu chuẩn về mẫu mã cho từng lứa tuổi, chất lượng sản phẩm và độ an toàn cho người sử dụng. Các cơ quan chức năng, dường như chưa thật sự ý thức về tầm quan trọng của lĩnh vực này, nên chưa thật sự "vào cuộc". Có lẽ, đã đến lúc cần phải có sự can thiệp mạnh tay hơn của cơ quan quản lý. Như thế, cũng là biện pháp hữu ích giúp các doanh nghiệp Việt Nam tìm được chỗ đứng xứng đáng trên thị trường.