Bài 1: Tranh thủ mọi cơ hội
Trong bối cảnh kinh tế thế giới đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, ngoại giao kinh tế phải tiếp tục phát huy vai trò, góp phần làm sâu sắc hơn nữa quan hệ giữa Việt Nam với các đối tác; tiếp tục đưa quan hệ kinh tế nói riêng và quan hệ song phương nói chung đi vào chiều sâu, ổn định, bền vững. Do đó, ngày 10/8/2022, Ban Bí thư tiếp tục ban hành Chỉ thị số 15-CT/TW về công tác ngoại giao kinh tế phục vụ phát triển đất nước đến năm 2030, trong đó xác định phương châm tư duy sáng tạo, hành động quyết liệt, ứng phó linh hoạt, hiệu quả, khai thác và tranh thủ mọi cơ hội cho phát triển đất nước. Đây là chỉ thị quan trọng của Đảng nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác ngoại giao kinh tế một cách toàn diện, thực chất.
Song để phát huy hiệu quả, cần tạo chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức của các cấp, các ngành và toàn xã hội đối với công tác ngoại giao kinh tế, nhằm tạo ra những động lực mới cho sự phát triển của đất nước.
Nhiều thành tựu đáng mừng
Ở nước ta, ngoại giao kinh tế cùng với ngoại giao chính trị và ngoại giao văn hóa là ba trụ cột của nền ngoại giao toàn diện, hiện đại; gắn bó, tác động lẫn nhau, góp phần thực hiện đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước. Những năm qua, hoạt động đối ngoại của chúng ta đã chứng kiến nhiều thành tựu đáng kể.
Trong đó phải kể đến chiến lược "Ngoại giao vắc-xin", từ chỗ tưởng chừng không thể có đủ vắc-xin phòng Covid-19 để triển khai chiến dịch tiêm chủng lớn nhất lịch sử cho nhân dân, đến nay Việt Nam đã tiếp nhận hàng trăm triệu liều vắc-xin và trở thành một trong những quốc gia bao phủ vắc-xin cao nhất thế giới, góp phần quan trọng tạo "lá chắn" bảo vệ sức khỏe nhân dân trước dịch bệnh.
Kết quả này đạt được chính là nhờ chiến lược "Ngoại giao vắc-xin" đúng đắn, linh hoạt, kịp thời, nhất quán, hiệu quả của Đảng và Nhà nước. Đây được xem là thành tựu đặc sắc trong ngoại giao kinh tế của Việt Nam năm 2021. Hoạt động này không chỉ giúp đất nước nhanh chóng có được nguồn lực phòng, chống dịch Covid-19 hiệu quả mà còn đặt nền móng cho các nỗ lực chuyển giao công nghệ, sản xuất vắc-xin, hướng tới khả năng tự cung cấp và bảo đảm nguồn cung vắc-xin bền vững cho đất nước trong tương lai; đẩy lùi dịch Covid-19, đưa hoạt động kinh tế-xã hội, cuộc sống nhân dân trở lại trạng thái bình thường mới trong thời gian sớm nhất.
Tiếp nối tinh thần quyết liệt đó, đến năm 2022, trên cơ sở thích ứng linh hoạt, nhạy bén, chúng ta đã có gần 70 hoạt động đối ngoại của lãnh đạo các cấp với các nội dung hợp tác về kinh tế đã được triển khai mạnh mẽ, đạt nhiều kết quả quan trọng, thực chất với hơn 150 văn kiện hợp tác được ký kết. Qua đó, góp phần đưa hợp tác kinh tế với các đối tác trên thế giới đi vào chiều sâu, thu hút hiệu quả nguồn lực bên ngoài phục vụ phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội đất nước.
Nhiều chuyến công tác nước ngoài của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước cũng như những chuyến đến thăm Việt Nam của lãnh đạo các nước trên thế giới đều đạt những kết quả, thỏa thuận cụ thể, thiết thực về kinh tế. Hoạt động này góp phần đẩy mạnh hội nhập và liên kết kinh tế quốc tế, thu hút nguồn lực bên ngoài tạo động lực mới cho phát triển đất nước, nhất là các nguồn tài chính xanh, chuyển đổi năng lượng, công nghệ cao,…
Đặc biệt, một trong những thành tựu nổi bật của công tác ngoại giao kinh tế năm 2022 là xuất nhập khẩu tiếp tục tăng trưởng, lập kỷ lục mới với tổng kim ngạch đạt hơn 732,5 tỷ USD, tăng gần 10% so năm 2021; duy trì xuất siêu năm thứ 7 liên tiếp với mức thặng dư 11,2 tỷ USD (cao gấp hơn 3,3 lần năm trước), góp phần tích cực cho cán cân thanh toán, ổn định tỷ giá và các chỉ số kinh tế vĩ mô khác.
Đây là những kết quả hết sức quan trọng, khẳng định hiệu quả và tiến bộ trong công tác đối ngoại nói chung và công tác ngoại giao kinh tế nói riêng của Việt Nam. Đến nay, Việt Nam đã tham gia đàm phán và ký kết 17 hiệp định thương mại tự do (FTA), đưa Việt Nam trở thành một trong những nền kinh tế có độ mở lớn và có quan hệ thương mại trong khu vực mậu dịch tự do với khoảng 60 nền kinh tế, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp của Việt Nam mở rộng thị trường, kết nối và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị và mạng lưới sản xuất toàn cầu.
Trong đó, với EVFTA được xem là tuyến "cao tốc kinh tế" nối Việt Nam với các nước EU, giúp mang lại nhiều thành công cho doanh nghiệp trong nước, thể hiện nỗ lực quyết tâm của Đảng, Chính phủ trong cải cách, nâng tầm kinh tế đất nước để hội nhập, tham gia sâu hơn các chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu.
Chỉ trong năm 2022, thương mại hai chiều giữa Việt Nam và EU đạt 62,4 tỷ USD, tăng 9,8% so năm 2021; trong đó, Việt Nam xuất sang EU đạt 47,5 tỷ USD, tăng hơn 20% so với năm 2021 (xuất siêu ước đạt 31,8 tỷ USD, tăng 36,8% so với năm 2021).
Lũy kế đến tháng 8/2022, đã có 25/27 nước thuộc EU đầu tư vào Việt Nam với 2.384 dự án, tổng vốn đăng ký đạt 27,6 tỷ USD, chiếm 6,42% tổng vốn đăng ký tại Việt Nam, đứng thứ 5/139 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư tại Việt Nam. Hiệp định UKVFTA giữa Việt Nam và Vương quốc Anh có hiệu lực từ năm 2021 góp phần thúc đẩy thương mại hai chiều giữa hai quốc gia đạt 6,8 tỷ USD trong năm 2022 (tăng 3,4% so năm trước).
Trong đó, xuất khẩu của Việt Nam sang Vương quốc Anh đạt hơn 6 tỷ USD (tăng 5,2%), với cán cân thương mại tiếp tục xuất siêu lớn. Xét về đầu tư, tính đến hết năm 2022, Vương quốc Anh có 507 dự án đầu tư tại Việt Nam, với tổng vốn đạt gần 4,2 tỷ USD, đứng thứ 15 trên tổng số 141 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam.
Thống nhất trong triển khai
Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) Nguyễn Hoài Nam nhìn nhận, 6 tháng cuối năm 2022 và những tháng đầu năm 2023, trong bối cảnh kinh tế thế giới suy giảm tăng trưởng, thị trường xuất khẩu của Việt Nam có nguy cơ thu hẹp, nhưng nhờ sự chủ động, tích cực của các cơ quan đại diện của ngành ngoại giao, đại diện thương mại của ngành công thương trong các hoạt động ngoại giao kinh tế đã góp phần quan trọng vào những kết quả tích cực về xuất khẩu, đầu tư nói riêng và kết quả phát triển kinh tế-xã hội của đất nước nói chung.
Cộng đồng doanh nghiệp thủy sản đã cảm nhận được rõ nét sự quyết liệt của Chính phủ, của các cơ quan đại diện của Việt Nam ở nước ngoài, những kết quả cũng như cơ hội mà hoạt động ngoại giao kinh tế đã mang lại bằng nhiều việc rất cụ thể như: xúc tiến thương mại, giúp tháo gỡ "thẻ vàng" của EU… Đây là những việc rất hữu ích cho một ngành hàng gắn liền với nông dân, ngư dân.
Do đó, VASEP mong muốn Chính phủ, các ngành ngoại giao, công thương có thêm sự phối hợp, tiếp tục hỗ trợ tích cực, nhằm thúc đẩy tiến độ duyệt hồ sơ cho các doanh nghiệp đăng ký xuất khẩu thủy sản vào Trung Quốc, do đây là thị trường tiêu thụ rất lớn thủy sản nhập khẩu với giá trị khoảng 2 tỷ USD/năm. Đặc biệt, cần cập nhật, cung cấp thông tin kịp thời về nhu cầu thủy sản, quy định của thị trường các nước cho doanh nghiệp Việt Nam...
Cũng từ góc độ doanh nghiệp, Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Phạm Tấn Công đánh giá cao vai trò quan trọng của công tác ngoại giao kinh tế đã bám sát các chỉ đạo, điều hành của Chính phủ và nhu cầu thực tiễn trong nước, kịp thời hỗ trợ các ngành, lĩnh vực kinh tế trọng điểm của đất nước.
Đặc biệt, các hoạt động ngoại giao kinh tế đã hỗ trợ tích cực cho xuất khẩu nhằm duy trì, củng cố các thị trường trọng điểm (Hoa Kỳ, Trung Quốc, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc…) và góp phần cảnh báo, hỗ trợ doanh nghiệp ngăn ngừa, xử lý hiệu quả nhiều tranh chấp thương mại quốc tế. Tuy nhiên, bên cạnh các kết quả đạt được, trong triển khai công tác ngoại giao kinh tế vẫn còn tồn tại một số hạn chế như: chưa giải quyết dứt điểm một số vướng mắc, khó khăn để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp; chưa phát huy hết tiềm năng hợp tác kinh tế với một số địa bàn chiến lược hay thị trường trọng điểm có nhiều tiềm năng mà chúng ta đã ký được các FTA.
Nhận thức và việc khai thác lợi thế từ các FTA của doanh nghiệp Việt Nam còn khá hạn chế so doanh nghiệp nước ngoài. Do đó, VCCI kiến nghị Chính phủ, các bộ Ngoại giao, Công thương có sự thống nhất trong triển khai các chương trình hành động; quan tâm thúc đẩy, tạo điều kiện hỗ trợ nâng cao nhận thức của doanh nghiệp về FTA. Trong đó, quan trọng nhất là doanh nghiệp cần chủ động, tích cực nắm bắt cơ hội, xác định trọng tâm, trọng điểm trong ngoại giao kinh tế ở từng lĩnh vực, từng địa bàn.
Thủ tướng Phạm Minh Chính nhiều lần khẳng định, công tác ngoại giao kinh tế cần thực hiện hiệu quả phương châm ngoại giao "tình cảm, chân thành, tin cậy, bình đẳng, tôn trọng, hiệu quả, cùng phát triển". Chúng ta phải chủ động nắm bắt cơ hội thị trường, thông tin về các mặt hàng nước bạn có nhu cầu và ta có khả năng xuất khẩu; kịp thời phổ biến các quy định mới về thương mại của nước sở tại cho doanh nghiệp và người sản xuất; phải "đi trước về trước".
Tranh thủ mọi cơ hội để thu hút nguồn lực bên ngoài để hợp tác đối tác công tư cho chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn, phát triển bền vững. Trong bối cảnh hiện nay, tuyệt đối không được chủ quan, lơ là, mất cảnh giác; xác định rõ khó khăn, thách thức và cơ hội, thuận lợi đan xen, nhưng khó khăn, thách thức nhiều hơn, nên phải chuẩn bị sẵn sàng ứng phó với mọi diễn biến, tác động của tình hình.
Trên cơ sở đó, cần phát huy cao nhất thế và lực mới của đất nước, chủ động, tích cực trong việc kiến tạo cục diện có lợi cho môi trường hòa bình, an ninh, phát triển. Quyết tâm xây dựng một nền kinh tế độc lập, tự chủ và tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng, thực chất và hiệu quả; lấy nội lực là cơ bản, quyết định lâu dài, ngoại lực là quan trọng, đột phá...
(Còn nữa)
