Chung sức ứng phó biến đổi khí hậu

Năm 2008, với thông điệp "Hãy thay đổi thói quen: Hướng tới một nền kinh tế ít các-bon". Năm 2009 này, UNEP đề cập vấn đề lớn hơn: Trái đất, cái nôi sự sống đang rất cần đến sự chung lưng đấu cật của mọi người.

Với thông điệp "Trái đất cần chúng ta, hãy liên kết chống lại biến đổi khí hậu", UNEP đã chọn Mexico là nước tổ chức lễ mít-tinh kỷ niệm Ngày Môi trường Thế giới năm nay. Việc này được quyết định từ cuối năm 2008, khi chưa xuất hiện dịch cúm A (H1N1). Việc chọn Mexico làm nước chủ nhà phản ánh vai trò không ngừng tăng cao của nước này trong cuộc chiến chống lại sự biến đổi khí hậu. Mexico tham gia ngày một tích cực vào thị trường khí các-bon, đang dẫn đầu phong trào Một tỷ cây xanh của UNEP với cam kết trồng 25% tổng số cây nói trên. Tổng thống Mexico, Phê-li-pê Can-đê-rôn coi việc đối phó biến đổi khí hậu là thách thức nghiêm trọng nhất của thế kỷ 21 và cam kết quyết tâm tiến hành thắng lợi cuộc chiến này.

Trong thời gian qua, theo tinh thần của Nghị quyết số 60/2007/NQ-CP ngày 12-2007 của Chính phủ, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã phối hợp các bộ, ngành liên quan xây dựng Chương trình Mục tiêu quốc gia ứng phó biến đổi khí hậu. Chương trình đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 2-12-2008 và trở thành định hướng và chiến lược cơ bản của cả nước để ứng phó biến đổi khí hậu.

Mục tiêu chiến lược của chương trình là đánh giá được mức độ tác động của biến đổi khí hậu đối với các lĩnh vực, ngành và địa phương trong từng giai đoạn và xây dựng được kế hoạch hành động có tính khả thi để ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu cho từng giai đoạn, tận dụng các cơ hội phát triển nền kinh tế theo hướng các-bon thấp và tham gia cùng cộng đồng quốc tế trong nỗ lực giảm nhẹ biến đổi khí hậu, bảo vệ hệ thống khí hậu trái đất.

Mục tiêu cụ thể của chương trình bao gồm: đánh giá được mức độ biến đổi của khí hậu Việt Nam do biến đổi khí hậu toàn cầu và mức độ tác động của biến đổi khí hậu đối với các lĩnh vực, ngành và địa phương; xác định được các giải pháp ứng phó biến đổi khí hậu; tăng cường được các hoạt động khoa học công nghệ nhằm xác lập các cơ sở khoa học và thực tiễn cho các giải pháp ứng phó biến đổi khí hậu; củng cố và tăng cường được năng lực tổ chức, thể chế, chính sách về biến đổi khí hậu; nâng cao được hợp tác quốc tế nhằm tranh thủ sự giúp đỡ, hỗ trợ của quốc tế trong ứng phó biến đổi khí hậu; tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu vào các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, phát triển ngành và địa phương; xây dựng và triển khai các kế hoạch hành động của các bộ, ngành và địa phương ứng phó biến đổi khí hậu; triển khai các dự án, trước tiên là các dự án thí điểm.

Ðể chương trình được triển khai mạnh mẽ cán bộ ngành có liên quan cần  khắc phục hai thách thức,  khó khăn chính sau đây:

Khó khăn trước tiên là sự yếu kém về nhận thức đối với biến đổi khí hậu của toàn xã hội, ở mọi cấp, từ các nhà hoạch định chính sách, các cán bộ ở các ngành và địa phương, các tổ chức xã hội cũng như bản thân các cộng đồng. Trong nghiên cứu của Tổ chức Ðông Tây hội ngộ (EMWF) vừa công bố, một cuộc phỏng vấn 125 gia đình ở một tỉnh miền trung cho thấy, 49% người được hỏi không biết gì về các chính sách và 72% không biết gì về các kế hoạch phòng, chống thiên tai. Vì thế, nâng cao nhận thức về biến đổi khí hậu rõ ràng là hoạt động cần được ưu tiên đầu tiên, phải được làm ngay và làm một cách hệ thống đối với mọi tầng lớp trong xã hội.

Khó khăn thứ hai là khả năng tích hợp các vấn đề biến đổi khí hậu vào các quá trình hoạch định chính sách: các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình phát triển và sự phối hợp điều hành thực hiện giữa các ban, ngành, giữa các cấp từ trung ương tới địa phương. Ðây chính là vấn đề xây dựng năng lực gồm năng lực tổ chức, năng lực khoa học công nghệ, năng lực con người... Các hoạt động này cần phải đi trước một bước và phải làm ngay từ bây giờ.

Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tổ chức Hội nghị triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó biến đổi khí hậu. Các nhà khoa học của Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam tán thành quan điểm phòng ngừa và ứng phó biến đổi khí hậu, nhất trí lưu ý các nội dung cụ thể, thiết thực đối với các khu vực nhạy cảm về biến đổi khí hậu nêu trong chương trình mục tiêu.

Mỗi người, dù ở thành thị hay nông thôn, dù có cuộc sống đầy đủ tiện nghi hay còn đang khó khăn, đều có thể tham gia ngăn chặn biến đổi khí hậu. Các chuyên gia của Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam đã biên tập và được Hội chuẩn bị xuất bản tài liệu "Những điều cần biết về biến đổi khí hậu" đã khuyến cáo những hành động rất cụ thể và thiết thực sau đây.

Việc tiết kiệm điện năng sử dụng trong gia đình có ý nghĩa rất đặc biệt đối với biến đổi khí hậu, cần chú trọng ngay từ khâu lựa chọn thiết bị tiết kiệm điện.

Các thiết bị điện, thế hệ càng mới khả năng tiết kiệm điện càng cao. Khi chọn lựa  thiết bị điện quay (bơm nước, quạt điện, máy giặt...), nên chọn động cơ có nhiều nấc tốc độ hoặc có biến tần đi kèm để tiết kiệm điện. Với bóng đèn, nên sử dụng đèn tuýp gầy và đèn com-pắc thay cho bóng đèn tròn vì bóng đèn tròn tiêu thụ điện gấp từ ba đến bốn lần.

Chúng ta có rất nhiều thói quen xấu trong khi sử dụng đồ điện trong gia đình, cần điều chỉnh theo hướng sau:

Ðối với tủ lạnh: Hạn chế mở tủ để đỡ tốn điện. Nhiệt độ bên trong tủ lạnh nên để ở chế độ từ ba đến 6oC. Với chế độ đông lạnh thì để -15oC  đến -18oC. Cứ lạnh hơn 10oC là tốn thêm 25% điện năng. Ðối với điều hòa nhiệt độ: Hãy để nhiệt độ ở mức hơn 25oC để tiết kiệm điện năng. Nếu đặt máy xa tường sẽ tiết kiệm 20-25% điện năng. Ðối với quạt máy: Nên cho quạt chạy ở tốc độ thích hợp để tiết kiệm vì quạt càng chạy nhanh càng tốn điện. Ðối với máy thu hình: Không nên để màn hình ở chế độ sáng quá để đỡ tốn điện. Không nên tắt máy thu hình bằng điều khiển từ xa mà nên tắt bằng cách ấn nút ở máy. Nói chung, hãy tắt hẳn các thiết bị sử dụng điện bằng cách ấn nút ở máy, không nên chỉ tắt bằng điều khiển từ xa, vì chế độ chờ vẫn tiêu thụ điện năng.

Khi tham gia giao thông mỗi người: Hãy sử dụng hệ thống giao thông công cộng nhiều hơn, giảm phương tiện cá nhân; giảm thời gian sử dụng ô-tô, xe máy, hãy lái xe một cách tiết kiệm xăng. Khi mua xe mới, hãy quan tâm đến loại xe tiêu hao ít năng lượng và xả ít khí thải; sử dụng phương tiện giao thông chung với mọi người, vừa giảm khí thải, tiết kiệm và vui hơn khi đi một mình; hãy đi bộ hoặc đạp xe trên những đoạn đường gần. Cần tiết kiệm sử dụng nước ở mọi nơi, mọi lúc, chú ý sử dụng bể nước mưa để sử dụng dần. Ðối với chất thải cần được đặc biệt chú trọng theo hướng: Giảm thiểu lượng chất thải rắn trong gia đình để giảm lượng phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính; sử dụng lại, giảm thiểu và tăng cường tái chế (có đến 90% các chất thải gia đình có thể tái sử dụng, tái chế và ủ phân hữu cơ) nhằm góp phần làm giảm thiểu lượng khí mê-tan - một loại khí gây hiệu ứng nhà kính tạo ra từ các bãi rác, và lại có thêm phân hữu cơ.

Lễ mít-tinh quốc gia hưởng ứng Ngày Môi trường Thế giới năm nay được tổ chức tại Hải Phòng, thành phố biển đang chịu nhiều tác hại của biến đổi khí hậu toàn cầu. Cùng với Hải Phòng, các ngành và các địa phương trong cả nước cũng  tiến hành các hoạt động có ý nghĩa nhằm bảo vệ môi trường, chống lại biến đổi khí hậu. Ðây cũng là dịp để mỗi người suy ngẫm, hành động đối với vận mệnh của trái đất mà mình đang phụ thuộc vào. Trái đất đã bị tổn thương nghiêm trọng và đang rất cần đến các giải pháp ứng xử thông minh, hợp lý và kịp thời của con người. Hơn lúc nào hết, cần sự liên kết toàn diện, lâu dài để chống lại biến đổi khí hậu, ngăn chặn các tác hại của nó đối với sự tồn vong của chính hành tinh chúng ta. Sự liên kết này diễn ra ở nhiều tầng, lớp và với các mức độ rất đa dạng như đã được đề cập. Biến đổi khí hậu có được ngăn chặn hay không, trái đất có được cứu chữa hay không đều phụ thuộc vào loài người, vào mỗi quốc gia và từng người.

TS NGUYỄN NGỌC SINH
Chủ tịch Hội Bảo vệ thiên nhiên
và Môi trường Việt Nam