Chảy máu đường tiêu hóa do uống thuốc

Chảy máu đường tiêu hóa có thể xảy ra ở bất kỳ một đoạn nào của ống tiêu hóa. Trong một số ít trường hợp, chỉ một lượng máu nhỏ bị mất do chảy máu lai rai, nhỏ giọt qua một thời gian dài và có khi không phát hiện thấy. Trong một số trường hợp khác, chảy máu đột xuất, bất ngờ và nặng từ ống tiêu hóa ra, gây nôn ra máu hoặc đi ngoài phân có máu. Khi đó, bệnh nhân phải đi khám, tìm nguyên nhân gây chảy máu, nếu chảy máu nặng phải vào viện.

Nguyên nhân thường gây chảy máu tiêu hóa bao gồm những nguyên nhân thực thể là viêm, loét niêm mạc của ống tiêu hóa (u của đường tiêu hóa).

Các thuốc gây chảy máu đường tiêu hóa

Có một số thuốc dùng điều trị một số bệnh khác, khi uống vào dạ dày đã gây những tổn thương niêm mạc dạ dày và các bộ phận tiêu hóa khác.

Trước tiên, phải kể tới salicylate thường dùng chữa trị bệnh xương khớp, rồi các thứ thuốc khác như aspirin, các corticoides, phénylbutazone, réserpin, indometacin và cả một số khác như cincophène, amphetamine, histamin và cả các thứ sulfamide hạ đường huyết (sulfamide hypoglycémiemts) v.v... đều có khả năng gây chảy máu đường tiêu hóa. Thường gặp nhiều nhất (theo các tài liệu về điều trị) là do sử dụng liều cao và phối hợp thuốc thì khả năng gây chảy máu càng nhiều. Chảy máu thường liên quan chặt chẽ với viêm loét dạ dày.

Những tình trạng bệnh lý có trước phải uống nhiều thuốc nhất là thuốc chữa trị bệnh về xương - khớp gây đau nhiều, các hội chứng đau nửa đầu (migraine) và một số bệnh lý về hô hấp, không thống kê được số bệnh nhân nghiện rượu uống trên mức rượu an toàn.

Theo nghiên cứu về thuốc gây chảy máu tiêu hóa, thì đứng đầu bảng là thuốc aspirin, thuốc này gây chảy máu 72 ca trên 82 ca; thuốc dùng phối hợp có 14 lần; liều thường dùng ở mức trung bình nhưng kéo dài hoặc ngắt quãng rồi dùng trở lại, chảy máu xảy ra trong đợt dùng thuốc hoặc 2-3 ngày sau khi dùng thuốc.

Trong 18 ca có rối loạn tiêu hóa mà dùng thuốc có nôn ra máu tiếp theo là phân đen; đây là thể bệnh chảy máu thường gặp nhất (45 ca); chỉ có phân đen mà không có nôn ra máu có 34 lần.

Về cường độ của chảy máu, có 27 người bị thiếu máu, hồng cầu (H/C dưới 2.000.000 và 5 người với H/C < 1.500.000).

Theo tài liệu nghiên cứu, thuốc aspirin có số lượng lớn nhất, chiếm tỷ lệ đến 40-50% trường hợp chảy máu. Tính chất chảy máu do thuốc có đặc điểm chung: xảy ra đột ngột, khỏi nhanh nếu ngừng uống thuốc gây chảy máu nhưng nếu uống trở lại thì có khả năng bị chảy máu trở lại. Các xét nghiệm cận lâm sàng và những nghiên cứu thực nghiệm đã xác định được chắc chắn tính chất độc của thuốc đối với dạ dày.

Cơ chế gây tổn thương của thuốc lên niêm mạc ống tiêu hóa

Thuốc aspirin có tác dụng gây độc tại chỗ, lên niêm mạc dạ dày - tá tràng. Soi dạ dày cấp cứu khi chảy máu thấy có vùng bị phù nề xung quanh viên thuốc, niêm mạc bị sung huyết rất rõ và chảy máu rõ. Một số ít có tổn thương động mạch nhỏ nên có hiện tượng chảy máu thành tia rõ.

Thuốc aspirin làm hạn chế sự tiết ra chất nhầy bảo vệ niêm mạc tiêu hóa, do đó niêm mạc dạ dày - tá tràng dễ bị viêm mạnh và dễ bị loét.

Còn về toàn thân, xét nghiệm máu cho thấy có sự giảm thiểu tỷ lệ prothrombin vì có sự kéo dài thời gian đông máu, gây hiện tượng dễ chảy máu.

Các thuốc khác cũng được nghiên cứu như cortisone, phenylbutazone, réserpin, indometacin đều gây tổn thương niêm mạc dạ dày (gây viêm tại chỗ, gây loét nông ở niêm mạc). Kể cả những trường hợp viêm loét đã được chữa trị ổn định cũng bị thuốc kích thích gây nên viêm loét cấp tính, chảy máu.

Qua nghiên cứu thấy thuốc phénylbutazone còn có phản ứng tấn công mạnh hơn cả aspirin lên niêm mạc dạ dày, réserpin với liều nhẹ cũng có thể kích thích gây viêm, loét dạ dày và gây chảy máu.

Những điều nên làm và nên tránh:

- Để được an toàn, không nên dùng thuốc như aspirin, cortirsone, phénylbutazone, réserpin, indometacin v.v... cho những người bị viêm, loét dạ dày- tá tràng, bị thoát vị cơ hoành, bị bệnh túi thừa đại tràng.

- Đối với những người có tiền sử rối loạn tiêu hóa, hoặc bị viêm loét dạ dày đã chữa trị ổn định cũng không nên dùng các thứ thuốc đã kể trên.

- Mỗi khi gặp hoặc khám những người bệnh bị chảy máu đường tiêu hóa, bao giờ cũng nên hỏi xem có uống các thứ thuốc đã kể trên để biết cách xử trí.

Mỗi khi bị chảy máu tiêu hóa do dùng những thuốc này, phải ngừng ngay việc uống các thuốc đó và vào viện để được soi dạ dày cấp cứu, phát hiện nguyên nhân để được chữa trị hợp lý, có hiệu quả.