ND - Trong bài báo Cái chìa khóa vạn năng, đăng báo Nhân Dân ngày 25-3-1967, sau khi nêu tình hình một số đơn vị, hợp tác xã, xí nghiệp ở Quảng Bình, Hà Tây, Hà Nội gặp những khó khăn tưởng chừng không vượt qua được nhưng "nhờ cách dân chủ mà việc khó hóa ra việc dễ", Bác Hồ rút ra kết luận: "... thực hành dân chủ là cái chìa khóa vạn năng có thể giải quyết mọi khó khăn".
Chủ tịch Hồ Chí Minh có hàng trăm câu nói về dân chủ, nhưng có lẽ câu "...thực hành dân chủ là cái chìa khóa vạn năng có thể giải quyết mọi khó khăn" là câu nói cô đọng nhất, sâu sắc nhất và có tính khái quát cao nhất khi nói về vai trò của dân chủ và việc thực hiện dân chủ. Mệnh đề này cho thấy sự đánh giá rất cao của Người về vai trò của việc thực hành dân chủ.
Sinh thời, Bác Hồ kiên quyết và triệt để chống bệnh quan liêu, xa dân, bệnh công thần địa vị của một số cán bộ, đảng viên. Người đã nhiều lần nhấn mạnh, Ðảng cầm quyền có hai cách lãnh đạo: lãnh đạo theo cách quan liêu thì Ðảng sẽ thất bại; lãnh đạo theo cách quần chúng Ðảng sẽ thành công. Do vậy Ðảng phải thường xuyên chống bệnh quan liêu, chống cách lãnh đạo chung chung. Trong những hoạt động của Ðảng và các cấp chính quyền, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi trọng việc thực hành dân chủ, mở rộng dân chủ. Người nhấn mạnh: "Lề lối làm việc phải dân chủ, cấp trên phải thường xuyên kiểm tra cấp dưới, cấp dưới phải phê bình cấp trên"1; "Phải thật sự tôn trọng quyền làm chủ của nhân dân"2. Người luôn nhắc nhở và phòng ngừa khả năng, nguy cơ của những biến dạng, thoái hóa, hư hỏng trong bộ máy quyền lực khi Ðảng trở thành Ðảng cầm quyền. Người phê phán gay gắt những vi phạm quyền dân chủ, quyền làm chủ của dân, những chứng bệnh quan liêu, tham ô, lãng phí, sách nhiễu dân. Người nhận thấy nguồn gốc sâu xa của căn bệnh ấy là do chủ nghĩa cá nhân, vụ lợi mà ra. Ðiều kiện môi trường xã hội để những chứng bệnh đó phát sinh và phát triển chính là sự mất dân chủ. Từ năm 1949, Người đã lên án hiện tượng một số cán bộ "Miệng thì nói dân chủ, nhưng làm việc thì họ theo lối "quan" chủ. Miệng thì nói "phụng sự quần chúng" nhưng họ làm trái ngược với lợi ích của quần chúng"3. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: Tác phong của những "ông quan liêu" là thiếu dân chủ, không giữ đúng nguyên tắc lãnh đạo tập thể, phân công phụ trách. Từ đó dẫn đến việc lãnh đạo điều hành theo cảm tính, mệnh lệnh, độc tài, bất chấp pháp luật mà làm nhiều hành vi sai trái đối với nhân dân, vi phạm chính sách, đường lối của Ðảng và Nhà nước.
Quá trình xây dựng nền dân chủ ở Việt Nam cũng chỉ ra rằng: Ðể bảo đảm dân chủ trong điều kiện Ðảng cộng sản cầm quyền lãnh đạo, xây dựng nền dân chủ XHCN ở nước ta hiện nay, trước hết cần thực hiện dân chủ rộng rãi trong Ðảng.
Trong Ðảng có thực hiện dân chủ thì Ðảng mới phát huy được sức suy nghĩ và sáng tạo của đội ngũ đảng viên trong việc đề ra và thực hiện những đường lối, chủ trương đúng, sát với tình hình. Trong Ðảng thực hiện dân chủ càng làm cho Ðảng lãnh đạo được tốt hơn việc thực hiện dân chủ trong đời sống xã hội. Dân chủ trong Ðảng thực chất là thực hiện quyền làm chủ của mỗi đảng viên, động viên sự tham gia tích cực của họ vào việc quản lý các công việc của Ðảng: Vạch ra đường lối, tổ chức các cơ quan lãnh đạo trực tiếp hoặc thông qua đại diện để lãnh đạo quần chúng nhân dân thực hiện tốt đường lối.
Ngược lại, việc thực hành dân chủ trong xã hội thúc đẩy việc thực hiện dân chủ trong Ðảng có hiệu quả do tăng cường được vai trò của nhân dân và các tổ chức chính trị, xã hội trong việc tham gia xây dựng, chỉnh đốn Ðảng; giám sát cán bộ cho Ðảng trong công việc và cả đạo đức, lối sống; kiểm chứng tính đúng đắn về đường lối của Ðảng; chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, lộng quyền, độc đoán, lạm quyền...
Việc thực hiện dân chủ trên các mặt đời sống xã hội trong những năm gần đây đã có nhiều chuyển biến. Thực hiện dân chủ trong Ðảng cũng đã có tiến bộ trong nhiều lĩnh vực: hình thành và thông qua những quyết định lãnh đạo của các cấp bộ đảng; lựa chọn và sử dụng cán bộ, đánh giá cán bộ qua việc lấy phiếu tín nhiệm; thực hiện nguyên tắc tập thể quyết định theo đa số nhưng đề cao trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan, tổ chức, đơn vị... Tuy nhiên, vẫn còn hiện tượng một bộ phận cán bộ, đảng viên đã đặt lợi ích của mình lên trên lợi ích của nhân dân, thậm chí quên đi lợi ích của tập thể, của nhân dân, quan liêu, tham ô, thoái hóa, biến chất và phạm tội... Chính sự quan liêu, chuyên quyền, độc đoán, mất dân chủ của một số cán bộ, đảng viên đã làm xấu đi mối quan hệ Ðảng - Dân. Ở một số nơi, quyền dân chủ của nhân dân bị vi phạm, một bộ phận dân cư còn ít được hưởng những thành quả của chế độ dân chủ, mặc dù tất cả những điều đó đã được quy định trong luật pháp.
Ðể thực hiện được nhiệm vụ đó không thể quên "Cái chìa khóa vạn năng" mà Bác Hồ đã chỉ cho chúng ta cách đây hơn 40 năm. Người đã để lại cho chúng ta "Cái chìa khóa vạn năng" để vượt qua những khó khăn. "Cái chìa khóa" này càng có ý nghĩa khi các cấp bộ đảng trong cả nước đang tiến hành đại hội các cấp để tiến tới Ðại hội Ðảng toàn quốc lần thứ XI. Thực hiện dân chủ trong Ðảng và mở rộng hơn nữa dân chủ trong xã hội chúng ta có thể lựa chọn được những cán bộ có đủ phẩm chất và năng lực vào những vị trí xứng đáng.
.....................................
1 Hồ Chí Minh - Toàn tập, NXB CTQG, Hà Nội, 2000, Tập 7, tr 28.
2 Hồ Chí Minh - Toàn tập, Sđd, Tập 5, tr 297.
3 Hồ Chí Minh - Toàn tập, Sđd, Tập 6, tr 9.
