“Bồi lấp có hàng chục năm, khai thác khoáng sản chỉ mới hai năm!”
Vào khoảng cuối tháng 3-2011, một số báo đã lên tiếng về những phản ánh của người dân và các nhà khoa học về nguy cơ khai thác khoáng sản đẩy tốc độ bồi lấp hồ Ba Bể trở nên nhanh hơn. Trước những thông tin này, chính quyền tỉnh Bắc Cạn đã vào cuộc. Ngày 20-5, đoàn khảo sát của Sở Tài nguyên và Môi trường Bắc Cạn đã lấy mẫu nước ở nơi xả thải của mỏ sắt Pù Ổ mang đi xét nghiệm. Kết quả xét nghiệm của họ đưa ra là tất cả mọi chỉ số đều ở mức cho phép, duy chỉ có chất TSS là vượt 0.9%.
Phó giám đốc Sở TN-MT Bắc Cạn Trần Nguyên.
Ông Trần Nguyên, Phó giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Bắc Cạn nói rằng, mỏ sắt Pù Ổ không nằm trong vùng đệm, lại càng không thể nằm trong vùng lõi của Vườn Quốc gia Ba Bể. Khi cấp phép khai thác thì đã có đánh giá tác động môi trường, trong đó tính hết cả những tác động trong điều kiện thời tiết. “Trừ những hiện tượng quá bất thường như sóng thần, động đất thì không thể lường trước được, còn mưa lũ ở miền núi thì đã tính hết rồi. Về cơ bản là khi khai thác họ luôn tuân thủ theo bản đánh giá tác động môi trường và có sự kiểm soát chặt chẽ của cơ quan chức năng”. Theo ông Nguyên, cứ sáu tháng thì cơ quan chức năng lại kiểm tra quy trình khai thác một lần. Và cho đến nay, thì việc khai thác khoáng sản ở mỏ Pù Ổ vẫn đang kiểm soát được và “tất cả đều ở trong giới hạn cho phép”.
Về những phản ánh của người dân cho rằng ruộng đồng của họ dọc theo dòng suối phía hạ lưu gần mỏ Pù Ổ có hiện tượng bị nước đỏ gây ảnh hưởng, ông Nguyên cho rằng có thể những ruộng lúa ấy gặp thời tiết không thuận lợi, do điều kiện tự nhiên chứ không thể đổ lỗi cho mỏ sắt. Ông một mực khẳng định, mỏ sắt nói riêng và các mỏ quặng quanh hồ Ba Bể nói chung không gây bồi lấp trực tiếp vào hồ Ba Bể.
Suối Bó Lù là nguồn nước tưới của cánh đồng rộng lớn ở Đồng Lạc, Nam Cường.
Nhưng lúc mưa lũ nước suối sẽ thành màu đỏ quạch. (Ảnh do người dân cung cấp).
| Chung quanh hồ Ba Bể có bảy mỏ khai thác khoáng sản được cấp phép hoạt động trong phạm vi cách hồ Ba Bể 20 km theo đường thẳng. Trong đó, có ba mỏ do Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp phép: mỏ đá vôi trắng Nà Hai, mỏ sắt Pù Ổ và mỏ chì kẽm Khuổi Khem. Bốn mỏ còn lại do UBND tỉnh cấp phép: mỏ sắt Bản Cuôn 1, mỏ đát vôi trắng Bản Lồm, mỏ chì kẽm Lũng Cuổi và mỏ sắt Bản Lác. Dọc suối Bó Lù, một trong ba nguồn sông suối đổ vào hồ Ba Bể, có hai mỏ sắt đang hoạt động từ cuối năm 2009 đến nay, đó là mỏ sắt Pù Ổ và mỏ sắt Bản Cuôn 1. (Theo Sở Tài nguyên và Môi trường Bắc Cạn) |
Cũng từ những phản ánh của người dân và sự lên tiếng của một số nhà khoa học, vào cuối tháng 5, Bộ Tài nguyên Môi trường cũng đã cử một đoàn khảo sát về Ba Bể để kiểm tra. Tình cờ gặp chúng tôi ngay tại Vườn quốc gia Ba Bể, Trưởng đoàn khảo sát - ông Đặng Văn Lợi, Cục phó Cục Kiểm soát ô nhiễm, Tổng cục Môi trường nói ngay nhận định ban đầu của mình là “các mỏ sắt không phải là nguyên nhân gây bồi lấp hồ”. Ông cho biết, đoàn khảo sát đã về Bắc Cạn trong hai ngày 23 và 24-5, làm việc với Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Cạn, Sở Tài nguyên Môi trường, Chi cục Bảo vệ môi trường tỉnh Bắc Cạn, Ban quản lý Vườn Quốc gia Ba Bể, lãnh đạo chính quyền, cán bộ địa chính và môi trường xã Quảng Bạch, Công ty Na Rì Hamico, Công ty Matexim (Tổng công ty Máy nông nghiệp- Bộ Công thương).
Trong bản báo cáo kết quả chuyến đi sau đó, ông Lợi cũng nhận định: “Hiện tượng bồi lắng hồ Ba Bể trước hết là hiện tượng tự nhiên, gắn liền với địa hình, thời tiết từ hàng chục năm trước. Thực tế trong vài năm gần đây do tăng mạnh độ che phủ rừng nên việc bồi lắng hồ Ba Bể chưa ở mức độ trầm trọng”. Tuy nhiên, báo cáo cũng cho rằng, “để có thể đánh giá chính xác mức độ bồi lắng này, cần có sự kiểm chứng qua thời gian và nghiên cứu khoa học cụ thể”.
Cục phó Cục Kiểm soát ô nhiễm Đặng Văn Lợi.
Nhận định về mức độ ảnh hưởng của việc khai thác khoáng sản từ hai mỏ Pù Ổ và bản Cuôn I, ông Lợi cho biết: Thực tế đi khảo sát của đoàn cho thấy các mỏ không nằm trong vùng đệm của Vườn quốc gia, khoảng cách đến hồ Ba Bể đều trên 20km, lại qua các hang núi trước khi chảy vào hồ. Các mỏ này cũng mới hoạt động khoảng hai năm, trong khi việc bồi lắng đã xảy ra từ hàng chục năm trước.
Cũng sau đó, vào ngày 6-6, Đoàn kiểm tra của Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam (Bộ Tài nguyên và Môi trường) đã có buổi làm việc với UBND, Sở Tài Nguyên và Môi trường (TN&MT), Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) của tỉnh Bắc Cạn về các hoạt động khoáng sản có liên quan đến việc bồi lấp hồ Ba Bể. Kết quả của các cơ quan này đưa ra cũng tương tự như nhận định của đoàn khảo sát Cục Kiểm soát ô nhiễm.
Tiến sĩ khai thác mỏ Lê Văn Thanh, Chánh thanh tra Đoàn kiểm tra Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam nhận định: ngay từ trước khi mỏ sắt Pù Ổ hoạt động, các chỉ tiêu chất rắn lơ lửng, về nhu cầu oxy sinh hóa tại hồ Ba Bể đã cao hơn mức tiêu chuẩn Việt Nam như hiện nay. Đồng thời, vị trí các mỏ đều cách khá xa vùng hồ Ba Bể, theo tính toán chiều dài nước mưa chảy tràn thì lượng chất rắn (nếu có) trong việc xả thải đến được hồ Ba Bể cũng rất ít.
Không đánh đổi hồ Ba Bể lấy bất cứ thứ gì!
Theo tỉnh Bắc Cạn, mỏ Pù Ổ không gây bồi lấp hồ Ba Bể.
Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Cạn- ông Hoàng Ngọc Đường khẳng định, mỏ sắt Pù Ổ đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp phép. Vị trí khai thác mỏ không hề nằm trong giới hạn của Vườn quốc gia Ba Bể và còn cách hồ tới 20km nên không thể có việc đất đá bị chảy thẳng xuống hồ được.
|
|
Ông Nông Đình Khuê, Phó Giám đốc Vườn quốc gia Ba Bể: “Bồi lấp hồ Ba Bể diễn ra từ lâu và nhiều năm trước, các nhà khoa học đã đưa ra cảnh báo nếu không có giải pháp khả thi ngăn chặn thì chỉ 90 năm nữa hồ sẽ biến mất. Từ lúc các nhà khoa học cảnh báo đến nay cũng đã gần 10 năm rồi. Nhưng những năm gần đây không có nghiên cứu tiếp nên không biết chắc được tốc độ bồi lấp có tăng lên hay không. Tôi cho rằng, những thông tin mà báo chí, người dân và các nhà khoa học phản ánh cũng là một cảnh báo cần thiết. Cần có một nghiên cứu nghiêm túc để xác định tốc độ bồi lấp hiện nay cũng như việc khai thác khoáng sản có gây ảnh hưởng hay không”.Công nhận rằng hồ Ba Bể có hiện tượng bồi lấp là đúng, nhưng ông Đường giải thích: “Nguyên nhân bồi lắng hồ còn là do phát nương làm rẫy từ những năm 70, 80 thế kỷ trước. Trong quá trình phát nương làm rẫy, có làm tăng xói mòn, rửa trôi, đưa phù sa về gây bồi lắng hồ Ba Bể. Tuy nhiên, từ những năm 2000 trở lại đây, không còn hiện tượng phát rẫy làm nương nữa thì tốc độ bồi lắng đã giảm đi đáng kể”.
Không quá lo ngại như những thông tin mà báo chí đã đưa, cũng như những cảnh báo của các nhà khoa học, ông Đường hoàn toàn yên tâm vì việc cấp phép khai thác mỏ là đúng luật và không ảnh hưởng gì đến hồ.
“Họ tuân thủ cơ bản theo đúng đánh giá tác động môi trường đã làm. Đất đá của họ đào lên sau này được hoàn thổ. Nước thải ra họ làm bể lắng, bể chứa. Sau khi kiểm nghiệm chất lượng nước không có độc hại gì, chúng tôi vừa cấp phép cho họ được xả thải vào dòng suối”.
Ông cũng phủ nhận việc ruộng của dân bị bồi lắng do khai thác khoáng sản. Ông cho rằng, trong quá trình làm đường, san lấp, đất đá có chảy xuống lấp một vài đám ruộng ảnh hưởng đến năng suất thì nhà đầu tư đền bù. Đám ruộng nào mà không canh tác được thì họ trả tiền đền luôn.
“Chúng tôi không đánh đổi cái gì lấy Ba Bể hết. Chúng tôi hết sức bảo vệ hồ Ba Bể, đâu có phải vì chuyện khai thác khoáng sản để lấy một ít tiền mà làm hỏng cái hồ”, ông nói.
| Ông Hoàng Ngọc Đường, Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Cạn: “Nếu sai thì có thể thu hồi giấy phép”
Chủ tịch tỉnh Bắc Cạn Hoàng Ngọc Đường. - Thưa ông, nếu nói bằng mọi giá phải bảo vệ hồ thì phải bắt đầu từ những con suối nhỏ chảy từ đầu nguồn chứ? - Đương nhiên rồi. Nhưng nếu nói thế thì phải nói tất cả luật không được phép khai thác khoáng sản bên các con sông nữa. - Vậy khi một quả núi được lật hết lớp đất mặt đi, thì lớp đất đá ấy sẽ đổ đi đâu, thưa ông? Khi mưa lũ đất đá sẽ chảy xuống suối thì sao? - Khai thác mỏ phải có đánh giá tác động môi trường chứ. Hiện tại họ kè bờ và di chuyển đất, tức là khai thác ở đây thì chuyển sang đây. Sau khi lấy quặng xong, chủ mỏ sẽ lấp đất lại và hoàn thổ. Nước ở mỏ được sử dụng hoàn lưu, tức là lấy nước suối đưa lên rửa quặng, xả xuống, làm trong lại rửa quặng. Phần ra ngoài thì có ba cái bể, đầy bể 1 mới sang bể 2, đầy bể 2 mới sang bể 3. Và khi nước ra đến bể 3 sẽ làm đánh giá tác động môi trường xem có được phép xả thải không. Gần đây tỉnh mới cho phép xả thải vào đây, vì đánh giá không có tác động môi trường. Chúng ta không thể nói rằng về lâu dài hoàn toàn không ảnh hưởng hay là có ảnh hưởng. Vấn đề là phải có sự kiểm soát, và hiện nay thì đang kiểm soát liên tục. Đặt vấn đề là bồi lắng, thì phù sa nó có thể xuống, nếu có bồi lấp thì nó đi qua một đám ruộng và gây bồi lấp ở đám ruộng thôi. Còn vấn đề ô nhiễm, thì ở đây cũng có hóa chất gì đâu để mà ô nhiễm được. - Vâng, nhưng nếu khai thác mỏ gây bồi lấp ruộng thì nó cũng có thể chảy xuống sông và về hồ? - Mỏ Pù Ổ cách hồ 20 cây số, nếu suy luận như thế cũng khó. - Rất nhiều người vẫn băn khoăn, mỏ sắt Pù Ổ dù không nằm trong vùng đệm, lại càng không nằm trong vùng lõi, nhưng nó nằm cạnh dòng chảy đầu nguồn một con suối chảy về hồ, mà lại cách có 20km, có thể lúc bình thường thì kiểm soát được, nhưng lúc mưa lũ, nhất là có những cơn lũ lịch sử không lường trước được, thì việc khẳng định chắc chắn rằng đất đá đào lên lấy quặng đó nó không chảy dần dần vào hồ có vội vàng quá không, thưa ông? - Bây giờ mà nếu để khẳng định chắc chắn khi nước chảy mà không có tí gì thì không ai khẳng định được vì nếu nói bảo đảm không một mẩu đất nào xuống suối thì cũng khó. Nhưng mọi cái nó đặt ra trong một khoảng cho phép theo tiêu chuẩn Việt Nam, có ô nhiễm một tí, có phóng xạ một tí thì cũng không sao. Còn vượt thì vượt đến mức nào, vượt đến mức thổi còi thì không thể có. - Vậy giả sử nếu về luật thì cấp phép khai thác mỏ ở đây không sai, nhưng trong quá trình khai thác, các nhà khoa học làm việc một cách độc lập và phát hiện ra có ảnh hưởng thì có thể dừng việc khai thác lại không? - Đương nhiên. Khi cho phép khai thác thì đã có đánh giá tác động môi trường. Nếu như trong quá trình giám sát mà thấy doanh nghiệp thực hiện không đúng quy trình đó, thì buộc phải dừng lại hoặc là phải khắc phục hoặc là thu hồi giấy phép. Cái đó là đương nhiên và đã có trong luật rồi mà. - Xin cảm ơn ông! |
----------
* Sông Năng bị bồi lắng uy hiếp trực tiếp hồ Ba Bể
* Hồ Ba Bể trước nỗi nguy thành… “sông Lấp” (Kỳ 1)
* Hồ Ba Bể trước nỗi nguy thành… “sông Lấp” (Tiếp theo và hết)
