Sức mạnh từ dân
Đại tá Nguyễn Tấn Tài, nguyên Chánh Văn phòng Công an TP Hồ Chí Minh cho biết, khi chuẩn bị khởi nghĩa tháng 8-1945 tại Sài Gòn, Xứ ủy Nam Bộ chủ trương lập Ủy ban khởi nghĩa và lực lượng vũ trang làm nhiệm vụ bảo vệ Đảng, bảo vệ chính quyền cách mạng. Lực lượng này lấy tên là Quốc gia Tự vệ cuộc. Bộ máy của Quốc gia Tự vệ cuộc được ta tiếp quản từ Sở Mật thám (sau khi thải loại những người chỉ huy cũ và đưa cán bộ ta vào thay) đồng thời tiếp tục sử dụng các nhân viên và cảnh sát viên con em nhân dân lao động, không có nợ máu. Ngày 23-9-1945, quân Pháp nổ súng chiếm Sài Gòn, ta chủ động rút lực lượng ra vùng ven ở Chợ Đệm (huyện Bình Chánh hiện nay) nhưng một bộ phận Quốc gia Tự vệ cuộc vẫn bám trụ ở nội thành làm nhiệm vụ trừ gian, diệt chỉ điểm. "Khi Nam Bộ triển khai sắc lệnh số 23/SL của Chủ tịch Hồ Chí Minh về việc thành lập Việt Nam Công an vụ, Ty Công an Sài Gòn - Chợ Lớn và Ty Công an Gia Định được thành lập.
Ty Công an Gia Định có hai đơn vị vũ trang là Công an xung phong (ở lại nội thành) và Quốc vệ đội (về Chợ Đệm bảo vệ Đảng) và tùy theo tình hình nên có lúc hai đơn vị sáp nhập, có lúc lại tách ra" - ông Tài kể.
Một trong các chiến công tiêu biểu giai đoạn này là khi Pháp lập ra Chính phủ bù nhìn "Nam Kỳ tự trị", khắp nơi quần chúng biểu tình, báo chí công khai phản đối đòi thống nhất đất nước.
Thực hiện chủ trương, đối sách của Đảng và Ủy ban kháng chiến, Công an xung phong (CAXP) được giao nhiệm vụ diệt tên Trương Hòa Thành, Bộ trưởng Thông tin Truyền thông của Chính phủ Nam Kỳ tự trị. Được quần chúng hết lòng giúp đỡ, một tổ công an xung phong xông thẳng vào nhà riêng của tên này (cách bót Phú Lâm 50 m) bắn chết hắn và rút lui an toàn.
Năm 1947, Pháp đưa Nguyễn Văn Sâm làm Thủ tướng Nam Kỳ. Sâm đang làm Chủ tịch của tổ chức phản động Mặt trận Quốc gia liên hiệp và nguyên là Khâm sai đại thần của Chính phủ bù nhìn Trần Trọng Kim.
Ngăn chặn ý đồ lớn của địch, CAXP được giao nhiệm vụ trừ khử tên Sâm. Tổ CAXP sau khi nghiên cứu quy luật hoạt động của y đã lên phương án hành động cụ thể, đã bắn hạ y giữa chốn đông người và rút lui trong sự che chở của quần chúng. Sự kiện tên Sâm bị trừng trị làm cho các chính khách ôm chân Pháp phải do dự, dè chừng. Nhưng nổi bật nhất là vụ trừng trị tên Bây-din, Giám đốc Sở Mật thám Nam Kỳ, là tên thực dân Pháp trực tiếp gây nhiều nợ máu nhất. CAXP đã nghiên cứu kỹ, lên kế hoạch chặt chẽ, quyết tâm cao và hành động nhanh gọn, dũng cảm và đã trừ khử tên Bâydin ngay giữa trung tâm Sài Gòn.
Theo đồng chí Nguyễn Trọng Xuất, nguyên Tổng Thư ký Công trình "Lịch sử Nam Bộ kháng chiến", chỉ trong hai năm 1948, 1949, CAXP đã kết hợp cùng Quốc vệ đội tiêu diệt hơn 400 tên Việt gian do thám, gián điệp, tề ngụy ác ôn. Khi địch càn quét lấn chiếm mạnh, có lúc một bộ phận của ta rút về căn cứ nhưng CAXP vẫn bám trụ địa bàn với sự bao che giúp đỡ của quần chúng nhân dân.
Tự lực chiến đấu
Nhiều năm nghiên cứu lịch sử của ngành, Thiếu tá, Thạc sĩ Nguyễn Thị Lợi (Phó Trưởng Ban 4, Viện Lịch sử Công an) cho rằng, trong lúc CAXP ở lại chiến đấu trong nội thành, Quốc vệ đội (QVĐ) chỉ có 130 người (vũ khí gồm hai súng trung liên và 93 tiểu liên, súng trường) vẫn chốt giữ an toàn khu vực Chợ Đệm. Nhờ được nhân dân thương yêu, Quốc vệ đội đã chiến đấu với ý chí kiên cường, tinh thần dũng cảm đầy mưu trí, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chính được giao là bảo vệ các cơ quan, lãnh đạo chủ chốt của Nam Bộ. Khi được phân công là lực lượng chính xây dựng và bảo vệ căn cứ kháng chiến của ta (khi ấy đóng tại Đồng Tháp Mười và U Minh), QVĐ đã khảo sát địa hình, địa vật, bố trí lực lượng hợp lý, phối hợp cùng các lực lượng khác bảo vệ an toàn các cơ quan và các đồng chí lãnh đạo: Lê Duẩn, Hoàng Quốc Việt, Phạm Hùng, Ung Văn Khiêm...
"Một thành tích nổi bật của QVĐ trong thời gian này là tháng 10-1946, toàn thể cán bộ, chiến sĩ QVĐ Nam Bộ đã đoàn kết chống lại âm mưu của Bảy Viễn muốn sáp nhập QVĐ vào lực lượng Bình Xuyên tại Chiến khu Rừng Sác (thực ra đây là âm mưu của Pháp muốn ly gián các lực lượng kháng Pháp, trong đó có Bình Xuyên - PV). Trong một đêm, các lực lượng trung thành của ta đã bí mật hành quân từ Rừng Sác về Đồng Tháp Mười thắng lợi, an toàn. Và thực tế chứng minh, sau này, Bảy Viễn đã ngã về phía Pháp" - Thiếu tá Lợi nói.
Còn theo Trung tá, Tiến sĩ Đỗ Văn Dũng (Trưởng Ban 4, Viện Lịch sử Công an) thì dù chiến trường Nam Bộ trong điều kiện ở xa T.Ư nhưng nhiều ty công an đã chủ động lấy vỏ đạn cũ làm hạt nổ, đúc đầu đạn và nhồi thuốc nổ vào. Từ làm lại đạn cũ, cán bộ, nhân viên công an lại nghĩ đến việc sản xuất các khẩu súng đơn giản nên đã giải quyết được phần nào nhu cầu về vũ khí của ta trong buổi đầu khó khăn thiếu thốn. Vì vậy mà năm 1947, Sở Công an Nam Bộ đã thành lập Công an xưởng để sản xuất vũ khí trang bị cho QVĐ và CAXP. Lực lượng Công an xưởng lúc đầu gồm 30 đồng chí với một máy tiện, một máy khoan tay và một lò rèn... mà vẫn chế tạo được súng ngắn đã khích lệ được tinh thần chiến đấu của các chiến sĩ trong công tác trừ gian, diệt địch. Và khi Công an xưởng Gia Định, Công an xưởng Sài Gòn - Chợ Lớn chính thức được thành lập, mỗi tháng đã sản xuất được khoảng 500 - 600 viên đạn súng trường, súng ngắn. Khó khăn của Công an xưởng là thiếu nguyên liệu đồng và hóa chất. Thế là nhân dân mình lại nhiệt tình hiến các loại vật dụng bằng đồng; có gia đình ủng hộ cả bộ lư hương, tạo điều kiện cho Công an xưởng sản xuất vũ khí. Năm 1949, ta làm được súng Rulo Webley, mỗi tháng sản xuất được 10 - 12 súng. Sau này, các công an xưởng lân cận đã phấn đấu sản xuất súng ngắn bắn một viên; súng tiểu liên loại Sterl (kiểu Anh); súng nhỏ loại Rulo hiệu Saintsien, Ruulan colt con ngựa (kiểu Mỹ).
 |
Đại tá Nguyễn Văn Thuận, nguyên Trưởng Công an quận Bình Thạnh (TP Hồ Chí Minh).
Đồng hành lịch sử cách mạng miền nam
Theo Viện Lịch sử Công an, Cách mạng Tháng Tám thành công, Xứ ủy Nam Kỳ giao Quốc gia tự vệ cuộc Nam Bộ bảo vệ Đảng, chính quyền cách mạng non trẻ và phụ trách trực tiếp địa bàn Sài Gòn-Chợ Lớn-Gia Định. Lúc này, các đội quân xâm lược Anh, Ấn, Pháp, Nhật ở thành phố Sài Gòn còn nguyên vẹn về tổ chức, lực lượng và vũ khí; các giáo phái chính trị Cao Đài, Hòa Hảo, Bình Xuyên đều có lực lượng vũ trang trấn giữ một số vùng. Nhưng chính trong ngày 23-9, chuyến tàu đầu tiên chở các chiến sĩ cách mạng bị giam cầm ở Côn Đảo trở về đất liền, trong đó có các đồng chí Tôn Đức Thắng, Lê Duẩn, Nguyễn Văn Linh, Phạm Hùng, Mai Chí Thọ... đã là nguồn cán bộ quý, sự tiếp sức rất lớn hỗ trợ cho cuộc kháng chiến ở
Nam Bộ. Đại tá Nguyễn Văn Thuận (Ba Sơn), nguyên Trưởng Công an quận Bình Thạnh, TP Hồ Chí Minh kể: "Thời điểm năm 1946, tôi là đội viên Đội Trừ gian diệt tề, Công an quận 6, TP Hà Nội. Khi ấy ở miền nam, với danh nghĩa lực lượng đồng minh, quân đội Anh vào tước vũ khí quân Nhật nhưng thực chất đã cấu kết, giúp sức cho thực dân Pháp trở lại chiếm Việt Nam. Từ Sài Gòn, quân đội Anh chiếm trụ sở Ủy ban Kháng chiến Nam Bộ, dung túng cho lực lượng của Pháp biểu tình khiêu khích, giao cho quân Nhật làm nhiệm vụ cảnh sát, trắng trợn đòi lực lượng vũ trang Việt Nam nộp vũ khí, xâm phạm thô bạo chủ quyền và độc lập dân tộc của nước ta". Theo ông Ba Sơn, khi ông cùng đồng đội được chi viện vào nam thì Quốc gia Tự vệ cuộc đổi tên Công an Sài Gòn - Chợ Lớn (chống Pháp) và sau đó là An ninh T4 (chống Mỹ). Mỗi giai đoạn, lực lượng công an đều dựa vào dân, tự lực cánh sinh để chiến đấu mưu trí nhằm bảo vệ chính quyền. Nhớ lại những ngày miền nam được giải phóng sau hai giai đoạn kháng chiến chống thực dân và đế quốc, ông cười rổn rảng: "Để đón quân giải phóng, tình báo công an chúng tôi đã vận động cơ sở cách mạng may hàng nghìn lá cờ giải phóng. Hôm ấy là 30-4-1975, ngay cầu Thị Nghè, chúng tôi đưa ra 12 loa xài pin, vận động quần chúng ra đón quân giải phóng vào. Không ngờ đồng bào vui mừng quá, tràn ra ách tắc khu vực cầu Thị Nghè làm xe tăng của quân chủ lực bị kẹt không qua được. Đó có lẽ là điểm "kẹt xe" đầu tiên của thành phố!".
Đồng chí Lê Hoàng Quân, Ủy viên T.Ư Đảng, Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch UBND thành phố Hồ Chí Minh ôn lại quá trình lịch sử: "Trong kháng chiến chống Pháp, Quốc gia Tự vệ cuộc đã sát cánh cùng lực lượng vũ trang, các tầng lớp nhân dân vừa chiến đấu vừa xây dựng lực lượng, bảo vệ các cơ quan lãnh đạo kháng chiến; xây dựng phát triển các cơ sở nội thành, diệt ác, trừ gian. Sau ngày Cách mạng Tháng Tám thành công, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời đã sớm phải đương đầu với những khó khăn, thử thách nặng nề với biết bao thế lực "thù trong giặc ngoài". Trước tình hình đó, Đảng bộ và chính quyền cách mạng đã tập trung chăm lo xây dựng, củng cố Công an nhân dân, coi đây là công cụ trọng yếu bảo vệ thành quả cách mạng. Qua đó, lực lượng công an đã góp phần kiên quyết trừng trị bọn phản quốc lợi dụng khó khăn của cách mạng và dựa vào thế lực bên ngoài để chống phá đất nước, đập tan các âm mưu lật đổ chính quyền cách mạng của địch".
