Đường nhập khẩu tăng đột biến
Đường nhập khẩu 10 tháng đầu năm 2021 đã chạm mốc gần bằng số lượng của cả năm ngoái. Đây là thông tin đáng chú ý do Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA) cung cấp cần đây. VSSA khẳng định, việc nhập khẩu đường đang có diễn biến bất thường. Không loại trừ khả năng đường từ Thái Lan xuất khẩu sang Campuchia, Lào, Malaysia, Myanmar, Indonesia rồi mượn xuất xứ để “tuồn” vào Việt Nam nhằm lẩn tránh thuế. Bởi trước đó, cả 5 quốc gia này chưa từng xuất khẩu đường sang Việt Nam.
Theo ông Nguyễn Văn Lộc, Tổng Thư ký VSSA, thời gian qua, đường Thái Lan đã được chuyển sang các nước láng giềng để bán vào Việt Nam với số lượng cực lớn. Tình trạng này là do trước đó, Bộ Công thương ban hành quyết định về việc áp dụng biện pháp chống bán phá giá và chống trợ cấp tạm thời đối với sản phẩm đường mía xuất xứ từ Thái Lan. Điều này đã khiến doanh nghiệp mía đường vốn đã khó khăn, nay càng gặp nhiều khó khăn hơn. Đồng thời, nỗ lực của các cơ quan chức năng để điều tra, áp thuế cho đường Thái Lan nhập khẩu “đổ sông đổ biển”.
Ông Lê Triệu Dũng, Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công thương cho biết, Bộ Công thương đã khởi xướng điều tra và áp dụng biện pháp chống bán phá giá, chống trợ cấp đối với đường nhập khẩu từ Thái Lan kể từ tháng 1/2021. Ngày 9/2/2021, Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định 477/QĐ-BCT áp dụng thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp tạm thời và ngày 15/6/2021 ban hành Quyết định số 1578/QĐ-BCT áp dụng biện pháp chống bán phá giá, chống trợ cấp chính thức đối với một số sản phẩm đường mía nhập khẩu vào Việt Nam có xuất xứ từ Thái Lan.
Thống kê của Bộ Công thương cho thấy, từ đầu năm 2021 đến nay, đường nhập khẩu từ Thái Lan giảm mạnh xuống chỉ còn 332.000 tấn, giảm 80% cùng kỳ so với 2020, tuy nhiên đường nhập khẩu từ các nước ASEAN khác thì lại tăng mạnh, trong 10 tháng năm 2021, đạt tới 744.000 tấn, tăng gần 400% so với cùng kỳ năm 2020. Trước diễn biến này, ngay từ khi áp dụng biện pháp sơ bộ, Bộ Công thương đã kiến nghị Tổng cục Hải quan tăng cường kiểm tra, kiểm soát các luồng đường nhập khẩu từ Thái Lan cũng như các nước ASEAN khác để làm rõ nguồn gốc xuất xứ. Văn phòng Ban Chỉ đạo 389 quốc gia cũng đã có các công văn đề nghị Văn phòng Ban Chỉ đạo 389 các tỉnh, thành phố liên quan tăng cường kiểm tra, kiểm soát đường lậu nhập khẩu vào Việt Nam.
Bên cạnh đó, tháng 9 vừa qua, Bộ Công thương đã ban hành Quyết định số 2171/QĐ-BCT điều tra áp dụng biện pháp chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại (PVTM) đối với sản phẩm đường mía từ Thái Lan bị cáo buộc lẩn tránh thông qua 5 nước ASEAN. Theo quy định của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) cũng như quy định của Luật Quản lý Ngoại thương, nếu ta chứng minh được đường của Thái Lan lẩn tránh qua các nước khác thì sẽ áp thuế với mức tương đương mức đã áp dụng với đường Thái Lan. “Tuy nhiên, quá trình điều tra phải rất thận trọng, bởi vì đường xuất khẩu sang Việt Nam từ các nước ASEAN cũng có thể sản xuất từ mía trồng từ nước họ hoặc dùng nguyên liệu từ các nước khác không phải Thái Lan. Nên chúng ta cần phải làm rõ nguồn gốc đường từ các nước ASEAN có dùng nguyên liệu từ Thái Lan hay không, nếu có thì chúng ta sẽ áp dụng thuế chống lẩn tránh”, ông Lê Triệu Dũng thông tin.
Bên cạnh đó, hiện tượng nhập lậu đường qua biên giới đã tồn tại trong một thời gian dài. Vì vậy, ngay khi Bộ Công thương khởi xướng điều tra, áp dụng thuế PVTM sơ bộ từ tháng 2/2021, các hoạt động chống buôn lậu đã được đẩy mạnh, quyết liệt và được tổ chức thành đợt cao điểm về phòng chống buôn lậu đường mía vào Việt Nam với sự phối hợp từ lực lượng quản lý thị trường, biên phòng, hải quan. Bộ Công thương cũng đã đề nghị Tổng cục Hải quan tăng cường kiểm tra, kiểm soát hồ sơ nhập khẩu để đảm bảo xuất xứ hàng hóa đầy đủ, chính xác; tránh hiện tượng lẩn tránh thuế; đẩy mạnh chống lẩn tránh nhằm có kết quả sớm, bảo đảm hiệu quả của biện pháp PVTM.
Nêu cao vai trò của doanh nghiệp
Trước tình trạng đường nhập lậu ồ ạt vào thị trường nội địa, gây ảnh hưởng đến ngành mía đường trong nước, ông Võ Thành Đàng, Tổng Giám đốc Công ty CP Đường Quảng Ngãi cho rằng, đường nhập khẩu tràn ngập với số lượng quá lớn đã khiến các nhà máy đường không thể phát triển được. Do đó, cần có giải pháp ngăn chặn đường nhập lậu cũng như đường Thái Lan mượn xuất xứ các nước trong khu vực để bán sang Việt Nam. Có như vậy mới giúp được nhà máy đường trong nước ổn định sản xuất, hợp tác cùng nông dân phát triển vùng trồng mía.
Bên cạnh những nỗ lực của các cơ quan chức năng, ông Lê Triệu Dũng cho biết, để phát triển ngành mía đường về dài hạn, yếu tố then chốt nhất là sự liên kết chặt chẽ giữa các nhà máy đường và nông dân trồng mía; là khi các nhà máy đường đảm bảo mối quan hệ đôi bên cùng có lợi với người nông dân. Thời gian vừa qua, khi Bộ Công thương điều tra áp dụng biện pháp PVTM khiến giá đường trên thị trường tăng lên, Bộ Công thương đã khuyến nghị VSSA và các nhà máy đường cần có biện pháp để bảo vệ lợi ích chính đáng của người nông dân bằng cách tăng giá mua nguyên liệu. Bởi, người nông dân phải thấy lợi ích của mình trong quá trình phát triển của ngành mía đường thì họ mới gắn bó lâu dài. Đồng thời, đây là giải pháp căn cơ, lâu dài để phát triển ngành mía đường nói chung cũng như nâng cao hiệu quả của việc sản xuất mía đường Việt Nam, ngăn chặn đường nhập khẩu dưới hình thức vi phạm pháp luật.
Ngoài ra, Chỉ thị 28 ngày 24/7/2020 của Chính phủ về triển khai các giải pháp phát triển ngành mía đường Việt Nam trong tình hình mới cũng đã nêu rõ nhiều giải pháp, trong đó yếu tố quan trọng nhất để ngành mía đường phát triển trong dài hạn đó là doanh nghiệp phải nâng cao khả năng cạnh tranh, giảm giá thành để ngành đường, sản phẩm đường trong nước có thể cạnh tranh sòng phẳng, công bằng trên thị trường. Hơn nữa, để ứng phó với vấn nạn đường lậu, chính doanh nghiệp cũng phải cung cấp thông tin cho cơ quan quản lý nhà nước về diễn biến trên thị trường, về hiện tượng buôn lậu, cạnh tranh không lành mạnh và các vi phạm để các cơ quan quản lý có thêm thông tin xử lý kịp thời. Điều này cho thấy, vai trò của doanh nghiệp sản xuất là hết sức quan trọng, mang tính quyết định đến sự phát triển lâu dài và khả năng cạnh tranh của ngành mía đường trong nước.
