Áp lực cạnh tranh trên thị trường bán lẻ

Nguy cơ bị thôn tính ngay trước mắt

Việt Nam đã mở cửa TTBL từ ngày 1-1-2009. Đây là một thị trường được đánh giá là giàu tiềm năng, thuộc nhóm top 30 TTBL hấp dẫn nhất thế giới và top 10 khu vực châu Á. Việc này đồng nghĩa sự cạnh tranh sẽ tăng lên gấp bội phần và thị trường sẽ có sự thay đổi về chất cũng như lượng. Dù trong một khoảng thời gian ngắn, hệ thống phân phối hiện đại tại nước ta đã có gần 750 siêu thị và 140 trung tâm thương mại, cùng với đó là hàng nghìn cửa hàng tiện ích. Nhưng trong đó, có đến 25 DN 100% vốn đầu tư nước ngoài đang kinh doanh tại Việt Nam, đang chiếm khoảng hơn 25% TTBL và dự kiến sẽ tăng lên 40% trong một vài năm tới.

Từng đặt mục tiêu phát triển hệ thống 10 siêu thị trong năm 2015, 20 siêu thị đến hết năm 2016, trở thành tốp 5 nhà bán lẻ hàng đầu Việt Nam đến năm 2020, tuy nhiên, vừa qua hệ thống siêu thị SapoMart đã đột ngột đóng cửa một loạt các siêu thị tại Giảng Võ, Tây Hồ và Hà Đông (Hà Nội) dù mới chỉ đi vào hoạt động từ đầu năm 2015 vừa qua. “Miếng bánh” thị phần kinh doanh siêu thị lúc này dù vẫn còn đầy hấp dẫn, nhưng do sức ép cạnh tranh ngày càng gay gắt khiến cuộc chơi dần trở nên khó khăn với các DN không trường vốn, ít kinh nghiệm.

Trong những năm qua, TTBL đã chứng kiến Oceanmart, Vinatexmart hay Maximark đã bị mua lại; còn Fivimart, Citimart chọn cách liên kết với “đại gia” bán lẻ Nhật Bản Aeon; hay trong lĩnh vực bán lẻ điện máy, hàng loạt tên tuổi một thời như Top Care, Việt Long,… đã phải ra đi, nhường thị phần cho những “ông lớn” khác. Chớp cơ hội, hàng loạt các DN nước ngoài đã và đang ồ ạt vào Việt Nam như Lotte - tập đoàn số một Hàn Quốc, đặt mục tiêu đạt 60 siêu thị tại Việt Nam vào năm 2020 hay như Aeon, một "ông lớn" khác trong ngành bán lẻ đến từ Nhật Bản, cũng không giấu giếm ý định thống lĩnh TTBL Việt Nam với một chuỗi đại trung tâm thương mại ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh. Aeon đã tính toán với phương án rất đúng và trúng tâm lý của người tiêu dùng (NTD) Việt khi tận dụng tâm lý tin tưởng, thích xài hàng Nhật nên trong hệ thống phân phối của mình đã dùng một phần ba là hàng Nhật, một phần ba hàng Việt Nam, còn lại là hàng nhập từ các nước khác. Một điều không thể phủ nhận, NTD Việt Nam sẽ được hưởng lợi từ việc có thêm lựa chọn hàng hóa, dịch vụ thông qua hệ thống phân phối hiện đại, chuyên nghiệp của các tập đoàn bán lẻ nước ngoài. Tuy nhiên, theo các chuyên gia kinh tế, đây thật sự là thách thức cho các DN bán lẻ nội địa trong “sân chơi” lớn, nếu không có chiến lược làm ăn bài bản, dài hạn và liên kết chặt chẽ với nhau trước sự lấn át ngày càng gia tăng của các DN nước ngoài. Những thương hiệu bán lẻ trong nước như Hapromart, Saigon Co-op, Citymart, Fivimart, VinMart... dù đã khẳng định được uy tín trên thị trường, nhưng cũng đang đứng trước sức ép cạnh tranh mạnh.

Phải đổi mới để tồn tại

Đã có không ít tâm lý e ngại rằng, Việt Nam sẽ mất chỗ đứng khi hệ thống chuỗi siêu thị, cửa hàng bán lẻ của các DN nội tuy có nhiều cải tiến và được nâng cấp nhưng vẫn thiếu tính chuyên nghiệp, từ công nghệ quản trị chuỗi, tổ chức trưng bày hàng hóa, cho đến giá cả thiếu cạnh tranh, nguồn hàng chưa phong phú, đa dạng, mức độ kiểm soát chất lượng hàng hóa chưa đáp ứng yêu cầu, mạng lưới chưa rộng khắp và chưa tương xứng với đa dạng nhu cầu của khách hàng. Khiếm khuyết lớn nhất là thiếu tính liên kết giữa các lực lượng tham gia, mạnh ai nấy làm, cạnh tranh lẫn nhau, dẫn tới tất cả đều phát triển manh mún, thiếu bài bản. Không chỉ có vậy, nhiều DN trong nước còn chơi xấu nhau như bán sản phẩm dưới giá thành, khuyến mại không minh bạch,… thay vì liên kết hợp tác như trong lĩnh vực logistics, cung ứng dịch vụ. Vì vậy, các nhà đầu tư nước ngoài đang coi Việt Nam là thị trường hoàn hảo để nắm cơ hội và khai thác. Nhiều đơn vị môi giới, tư vấn cho biết, họ nhìn thấy một lượng khách hàng có dư tiền mặt và sẵn sàng rót vốn để thâm nhập TTBL Việt Nam.

Chủ tịch Hiệp hội Siêu thị Hà Nội Vũ Vinh Phú cho rằng, việc đóng cửa, sáp nhập hay thôn tính trên TTBL hiện nay diễn ra khá phổ biến, các DN nội nếu có rút chân khỏi thị trường cũng không phải là điều quá ngạc nhiên. Bởi phần lớn các DN điều hành kinh doanh bán lẻ Việt Nam hiện nay đều “tay ngang” trong lĩnh vực này, mức độ chuyên nghiệp, kinh nghiệm, vốn còn thua xa các DN nước ngoài. Mặt khác, có nhiều yếu tố chủ quan lẫn khách quan dẫn đến sự thất bại của nhiều DN bán lẻ, trong đó quan trọng nhất vẫn là vốn và con người. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại nhất là việc rời bỏ thị trường của các DN trong nước sẽ gây bất lợi cho sự phát triển của TTBL Việt Nam nói chung và các DN trong nước nói riêng. “Những năm tới sẽ còn nhiều thương hiệu bán lẻ “rơi rụng” khỏi thị trường. Nhìn hiện tại, hình ảnh hào nhoáng của các trung tâm thương mại hay các siêu thị không phản ánh được thực trạng kinh doanh của họ. Đằng sau các chiến dịch khai trương, các hoạt động xúc tiến thương mại mạnh mẽ có thể là nỗ lực gồng mình quá sức của các DN”, ông Vũ Vinh Phú dự báo.

Có thể thấy, chưa bao giờ các DN bán lẻ trong nước phải chịu sức ép từ chính các DN trong nước và các DN nước ngoài lớn như hiện nay. Nếu không sớm tìm giải pháp liên kết với nhau và hợp tác cùng phát triển, DN bán lẻ Việt Nam sẽ dễ bị cô lập và chịu sự cạnh tranh gay gắt. Điều này đang buộc họ phải xem lại mô hình kinh doanh, để chủ động hơn, chuyên nghiệp hơn, nâng cao năng lực sẵn sàng cạnh tranh trên một TTBL khốc liệt.