Trong suốt chiều dài lịch sử hào hùng của dân tộc, cũng như trong công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc, địa bàn Quân khu 1 luôn là “phên dậu”, cửa ngõ phía đông bắc của Tổ quốc, có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng của cả nước; đồng thời là địa bàn trọng điểm trong cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía bắc của Tổ quốc.
Trong cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía bắc của Tổ quốc tháng 2-1979, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân khu 1 đã kịp thời lãnh đạo, chỉ đạo, nắm chắc tình hình, nhanh chóng tổ chức điều chỉnh lực lượng, điều chuyển các đơn vị làm kinh tế sang làm nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu (SSCĐ), hình thành thế trận phòng thủ, dự kiến các phương án để đối phó với địch. Quân khu đã chỉ đạo chặt chẽ các mặt hoạt động, chuyển hóa thế trận kịp thời, tổ chức thành lập mới nhiều đơn vị, các sở chỉ huy bổ trợ, tập trung lực lượng trên các hướng trọng điểm, tổ chức chiến đấu có hiệu quả. Khi cuộc chiến xảy ra, Đảng ủy Quân khu kịp thời xây dựng đề cương sinh hoạt chính trị, chỉ đạo các cơ quan, đơn vị tổ chức nghiên cứu, học tập, quán triệt cho cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang (LLVT) Quân khu, với yêu cầu: “Chủ động, kịp thời, liên tục và triệt để” trong giáo dục chính trị tư tưởng; tập trung tuyên truyền nâng cao nhận thức, hiểu rõ ý đồ, âm mưu, thủ đoạn của đối phương.
Quán triệt quan điểm “Làm chủ địa phương, làm chủ chiến trường”; với phương châm: “Một tấc không đi, một ly không rời, đánh thắng ngay trận đầu, trên tuyến đầu Tổ quốc”. Nhờ làm tốt công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, các đơn vị dù gặp nhiều khó khăn, hy sinh mất mát, nhưng vẫn kiên cường bám trận địa, bảo vệ vững chắc từng tấc đất thiêng liêng của Tổ quốc. Các đơn vị chủ lực và bộ đội địa phương đã xây dựng được tinh thần đoàn kết hiệp đồng, chiến đấu và phục vụ chiến đấu tốt giữa các lực lượng, giữa hậu phương với tiền tuyến ngay từ đầu, tạo cho chiến trường thêm sức mạnh về tinh thần giành thắng lợi. Các tổ chức đảng phát huy được vai trò lãnh đạo, duy trì chế độ sinh hoạt, có chủ trương, kế hoạch, biện pháp xây dựng quyết tâm chiến đấu. Quân khu đã điều chỉnh bổ sung, điều động, bổ nhiệm, đề bạt hàng nghìn cán bộ; tiếp nhận hàng trăm cán bộ từ các đơn vị và các trường của Bộ cho các đơn vị; huy động hàng chục nghìn thanh niên lên đường nhập ngũ bổ sung cho các đơn vị chiến đấu phía trước. Đồng thời, bảo đảm hàng nghìn tấn lương thực, thực phẩm, quân trang, quân y, xăng dầu, hàng hóa nhu yếu phẩm, cùng hàng nghìn cơ số đạn dược, vũ khí trang bị chiến đấu cho các đơn vị. Trong chiến đấu, các đơn vị đã làm tốt công tác địch vận, tuyên truyền, kêu gọi, vận động binh sĩ đối phương hiểu rõ cuộc tiến công của họ đối với Việt Nam là phi nghĩa.
Sau cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía bắc của Tổ quốc, hầu hết các cơ sở hạ tầng như: đường sá, trường học, bệnh viện, các cơ quan, xí nghiệp... trên địa bàn thị xã và các huyện biên giới của hai tỉnh Cao Bằng và Lạng Sơn đều bị tàn phá, tổn thất lớn về người và tài sản. Trước tình hình đó, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân khu kịp thời chỉ đạo các đơn vị giúp các địa phương nỗ lực khắc phục hậu quả chiến tranh. Phối hợp chặt chẽ cấp ủy, chính quyền các địa phương thực hiện tốt chính sách hậu phương quân đội. Quan tâm thực hiện công tác “đền ơn, đáp nghĩa”, “uống nước, nhớ nguồn”, tôn vinh, tri ân cán bộ, chiến sĩ đã hy sinh; chăm sóc thương binh, bệnh binh, giúp đỡ các gia đình chính sách; tổ chức chi trả trợ cấp cho các đối tượng tham gia chiến đấu; động viên các cựu chiến binh và nhân dân giúp đỡ nhau khôi phục sản xuất, ổn định cuộc sống... LLVT Quân khu nhanh chóng củng cố, xây dựng lực lượng thường trực theo hướng tinh gọn, tập trung nâng cao chất lượng tổng hợp, khả năng SSCĐ, xây dựng nền nếp chính quy ở các cơ quan, đơn vị. Xây dựng cho cán bộ, chiến sĩ có bản lĩnh chính trị vững vàng, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ. Kết hợp giữa nâng cao chất lượng huấn luyện, SSCĐ, rèn luyện kỷ luật với nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, giữa xây dựng lực lượng thường trực với xây dựng lực lượng dân quân, tự vệ và dự bị động viên. Tập trung xây dựng nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của các tổ chức đảng.
Cùng với đó, Thường vụ Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân khu luôn coi trọng việc phối hợp cấp ủy, chính quyền địa phương tăng cường xây dựng, củng cố tiềm lực khu vực phòng thủ, “thế trận lòng dân” vững chắc, góp phần tăng cường tiềm lực quốc phòng, an ninh trên địa bàn, trong thế trận chung của đất nước. LLVT Quân khu đẩy mạnh công tác rà, phá bom, mìn, khắc phục hậu quả sau chiến tranh, giải phóng hàng nghìn héc-ta đất canh tác cho nhân dân vùng giáp biên giới…, góp phần tích cực vào sự ổn định chính trị, phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội ở các địa phương. Nhiều năm qua, Quân khu đã đưa hàng trăm lượt đại đội, tổ công tác đến các xã vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới giúp cấp ủy, chính quyền, nhân dân địa phương xây dựng cơ sở chính trị, tham gia xóa đói, giảm nghèo, làm đường giao thông, thủy lợi, khám, chữa bệnh, củng cố các công trình công cộng, khắc phục hậu quả thiên tai; tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện tốt đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.
Sau khi bình thường hóa quan hệ Việt Nam - Trung Quốc từ năm 1991 đến nay, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân khu luôn quán triệt sâu sắc đường lối đối ngoại của Đảng, Nhà nước, sự chỉ đạo của Quân ủy T.Ư, Bộ Quốc phòng, đẩy mạnh các hoạt động đối ngoại quốc phòng. Trong đó, Quân khu 1 vinh dự được Bộ Quốc phòng lựa chọn tổ chức giao lưu hữu nghị quốc phòng biên giới Việt - Trung năm 2016 tại tỉnh Lạng Sơn và năm 2018 tại huyện Phục Hòa (Cao Bằng). Qua đó góp phần xây dựng lòng tin, củng cố tình đoàn kết, hữu nghị giữa hai nước; xây dựng đường biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển giữa hai nước Việt Nam và Trung Quốc...
Trước yêu cầu đòi hỏi ngày càng cao của nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, nhiệm vụ của LLVT Quân khu 1 ngày càng khó khăn, nặng nề hơn. Tự hào, phát huy truyền thống vẻ vang: “Trung hiếu, Tiên phong, Đoàn kết, Chiến thắng”, để hoàn thành tốt nhiệm vụ, xứng đáng với niềm tin yêu của Đảng, Nhà nước và nhân dân, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân khu 1 tiếp tục tập trung xây dựng các tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh, cơ quan, đơn vị vững mạnh toàn diện, thật sự là lực lượng chiến đấu trung thành, tin cậy của Đảng, Nhà nước và nhân dân, góp phần cùng toàn quân và các LLVT nhân dân bảo vệ vững chắc thành quả cách mạng, bảo vệ Đảng, chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ tính mạng và tài sản của nhân dân, xứng đáng với truyền thống “Bộ đội Cụ Hồ” trên quê hương cách mạng Việt Bắc.
Trung tướng DƯƠNG ĐÌNH THÔNG, Bí thư Đảng ủy, Chính ủy Quân khu 1
