Sinh ra bên dòng sông La, Ðức Thọ, Hà Tĩnh, nhà văn Xuân Thiều, nguyên Phó Tổng Biên tập Tạp chí Văn nghệ Quân đội, Chánh Văn phòng kiêm Phó trưởng Ban Sáng tác Hội Nhà văn Việt Nam. Từ một chiến sĩ cầm súng bảo vệ vùng giới tuyến trong những tháng năm đất nước bị chia cắt, yêu thích văn học và trưởng thành qua các truyện ngắn đầu tay đăng trên Tạp chí Văn nghệ Quân đội, Xuân Thiều đã trở thành "đại tá viết văn", đồng thời là "một gương mặt văn học đặc sắc của dòng văn học Việt Nam hiện đại". Với những truyện vừa, truyện dài, bút ký, tiểu luận phê bình và các tập tiểu thuyết chiến tranh sau này được đông đảo bạn đọc yêu thích, Xuân Thiều là người có nhiều tác phẩm thành công về đề tài chiến tranh cách mạng, trong đó có tác phẩm được đưa vào sách giáo khoa, được dịch và giới thiệu ở các nước trên thế giới. Với 50 năm cầm bút, 60 năm tuổi Ðảng, nhà văn Xuân Thiều vinh dự được nhận nhiều huân chương, huy chương cao quý của Ðảng, Nhà nước, Quân đội và các giải thưởng cao nhất của văn học Việt Nam: Giải thưởng Nhà nước về văn học - nghệ thuật, Giải thưởng Hội Nhà văn, Giải thưởng Bộ Quốc phòng, Giải thưởng Nguyễn Ðình Chiểu.
Cuốn sách Xuân Thiều - Cuộc đời và sự nghiệp đã tái dựng được phần nào một cuộc đời hoạt động sôi nổi, đam mê văn chương, thể hiện trong các tác phẩm ngồn ngộn chất liệu cuộc sống, hừng hực hơi nóng của chiến trường khốc liệt trong cuộc chiến đấu giành độc lập, tự do của Tổ quốc. Xuyên suốt trong các tác phẩm của ông là những cuộc đấu tranh một mất, một còn giữa cái ác và cái thiện, mà ở đó lòng nhân ái, đức hy sinh quên mình vì lý tưởng cao cả của những người cộng sản đã được gieo mầm và nảy lộc trên cái nền áp bức, tàn bạo của kẻ thù (truyện ngắn Gieo mầm). Ðó còn là tiếng của quê hương, của lịch sử đất nước nghìn năm vọng về, thôi thúc lớp lớp trai tráng lên đường trong những cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc (truyện ngắn Tiếng đất). Sau này, trong các tác phẩm văn học đồ sộ, mang tính sử thi như bộ tiểu thuyết Huế - Mùa mai đỏ, tái hiện cuộc chiến đấu của quân và dân thành phố Huế trong chiến dịch Xuân Mậu Thân 1968, phẩm chất anh dũng, đức hy sinh, lòng yêu nước, yêu cách mạng lại được nêu bật qua từng trang viết, làm nên vẻ đẹp tâm hồn của người cộng sản và của anh Bộ đội Cụ Hồ. Xuân Thiều quan niệm: Nhà văn viết về chiến tranh phải tỉnh táo, có tầm nhìn sáng suốt và hơn hết là một tấm lòng nhân hậu, ưu ái đối với con người, song cũng tràn đầy cảm xúc và chất trữ tình, lãng mạn. Viết về ông, nhà thơ Lê Thành Nghị, đồng thời cùng là đồng nghiệp ở Tạp chí Văn nghệ Quân đội, nhận xét văn của Xuân Thiều "nghiêng về phía tính nhân văn, nhân đạo, lòng hướng thiện và những biểu hiện tốt đẹp khác của con người, cũng là nghiêng về phía cuộc xung đột nghìn đời giữa cái thiện và cái ác"...
Một phần nội dung quan trọng, cho thấy rõ hơn chân dung của nhà văn Xuân Thiều trong cuốn sách là những "tâm sự văn chương" của ông. Trong đó có những bài học "gan ruột" đúc kết từ sự từng trải của một đời văn nghiệp, mang lại bài học kinh nghiệm quý báu đối với các bạn trẻ đã và đang bước vào nghề viết đầy nhọc nhằn. Qua những thành công và cả những thất bại trong nghiệp cầm bút mà ông kể lại, mới thấy hết được sự dấn thân, lăn lộn thực tế, tìm kiếm và tích góp tư liệu kỳ công để từ đó có được những truyện ngắn, bài bút ký, có khi được đăng mà cũng có lúc chỉ để giữ lại làm kỷ niệm. Nhưng vượt lên trên tất cả, toát lên trong từng trang viết của Xuân Thiều là trách nhiệm của một nhà văn quân đội và trước hết là sự trân trọng với bạn đọc, bởi theo ông: "Bạn đọc có những đòi hỏi chính đáng. Họ đòi hỏi những tác phẩm văn học tốt, gần gũi với họ, được họ coi như người bạn tâm tình. Họ có quyền trách móc những tác phẩm xa cách với cuộc sống, phản chiếu không trung thực bóng dáng của họ trong đó".
Là một nhà văn thành công ở nhiều thể loại: truyện ngắn, tiểu thuyết, bút ký, tiểu luận phê bình và cả thơ ca, Xuân Thiều thẳng thắn chỉ ra những nhược điểm cố hữu của không ít nhà văn, nhất là sự "cách quãng" - như cách ông gọi "giữa cuộc sống và những trang sách" dẫn đến cách nhìn thiếu thực tế, phiến diện. Viết về chiến tranh và người lính, Xuân Thiều xung phong đi vào những vùng chiến trường ác liệt nhất, cùng sinh hoạt với bộ đội ở các đơn vị chiến đấu, hòa mình trong niềm vui chiến thắng và cả biết bao nỗi đau tổn thất, hy sinh, thậm chí đã có lúc ông phải tự mình băng bó, chôn cất, báo tử cho đồng đội, đồng chí. Ông quá hiểu về chiến tranh, quá hiểu sự tàn khốc của nó, cho nên khi cầm bút trước trang giấy, ông "đã có một độ lùi cần thiết, xem xét khuôn mặt chiến tranh về mọi bình diện" và "viết về chiến tranh nhằm mục đích xóa bỏ, loại trừ chiến tranh ra khỏi đời sống con người". Không ngừng học hỏi, đổi mới, ngay cả khi tuổi đã cao, với mong muốn mang đến bạn đọc các tác phẩm đáp ứng được yêu cầu của họ và xã hội. Ông luôn khẳng định: "Ðổi mới nhưng không được đổi chỗ đứng. Chỗ đứng của chúng ta là phía nhân dân cách mạng, phía xã hội chủ nghĩa chân chính, đổi mới là để tầm nhìn xa hơn, rộng hơn, sáng suốt hơn, chứ không phải quay lại đằng sau mà nhìn sang bến bờ khác"...
Có thể nói, cuốn sách Xuân Thiều - Cuộc đời và sự nghiệp không những đáp ứng được tình cảm của đông đảo bạn đọc yêu thích tác phẩm của ông, mà còn xứng đáng là món quà hành trang của các thế hệ người viết trẻ hôm nay trong hành trình sự nghiệp của mình.
