VNNIC, sức trẻ trong nghiên cứu, sáng tạo khoa học-công nghệ

Khởi nguồn của sáng tạo

Tiếp xúc với chủ nhiệm công trình Hoàng Minh Cường, chúng tôi không khỏi ngỡ ngàng, sinh năm 1973, mới ra công tác được gần chục năm nhưng Hoàng Minh Cường đã đứng đầu nhóm nghiên cứu một công trình khoa học mang tính phức tạp cao. Trẻ trung, năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm là những ấn tượng mà bất cứ ai tiếp xúc với anh đều dễ dàng nhận thấy. Năm 1995, tốt nghiệp khoa Ðiện tử-Viễn thông Trường đại học Bách khoa, Hoàng Minh Cường về Công ty Ðiện toán và Truyền số liệu (VDC) làm việc. Ðây là nơi đầu tiên anh tiếp cận với internet, để rồi sau đó, internet trở thành niềm đam mê của anh. Hai năm sau, anh trở thành Trưởng phòng Kỹ thuật phụ trách mảng internet của VDC. Thời điểm này cũng chính là lúc internet được đưa vào sử dụng tại Việt Nam và bắt đầu những bước đi chập chững.

Nhớ lại quãng thời gian này, anh không giấu nổi niềm tự hào là một trong những người đầu tiên chứng kiến bước khởi đầu phát triển của mạng internet ở nước ta. Anh cho biết, ban đầu không hề biết internet là gì, nhưng càng tiếp xúc với mạng thông tin toàn cầu này, anh càng khám phá ra nhiều điều thú vị, bổ ích và trở nên gắn bó với internet. Năm 2000, khi dịch vụ internet bắt đầu phát triển mạnh, Tổng cục Bưu điện (nay là Bộ Bưu chính-Viễn thông) quyết định thành lập Trung tâm thông tin mạng internet (nay là Trung tâm internet Việt Nam) và đề nghị ba cán bộ của VDC sang làm nòng cốt thành lập trung tâm, Hoàng Minh Cường là một trong số ba cán bộ này.

VNNIC là đơn vị trực thuộc Bộ Bưu chính - Viễn thông có chức năng quản lý nhà nước về tài nguyên internet (các nguồn tài nguyên tên, số, địa chỉ được sử dụng trên mạng internet ở Việt Nam). Tại đây, Hoàng Minh Cường đã cùng đồng nghiệp bắt tay vào công trình nghiên cứu ứng dụng tên miền tiếng Việt trên mạng internet.

Hệ thống tên miền được sử dụng nhằm giúp người dùng internet truy cập được các máy chủ trên mạng internet thông qua tên của máy chủ (tên miền). Từ trước tới nay, hệ thống tên miền thường chỉ được cấu tạo bởi các chữ số (từ 0 đến 9) và các chữ cái trong bảng mã ASCII (a-z) nên các tên miền được đặt thường là các chữ viết tắt hoặc được cấu tạo từ những cụm từ có ý nghĩa trong tiếng Anh. Do đó người dùng internet cần phải biết tiếng Anh để có thể sử dụng và nhớ được các tên miền khi sử dụng các dịch vụ trên mạng internet. Anh Cường dẫn ra một thí dụ đơn giản: cổng thông tin quốc gia là trang thông tin điện tử cung cấp nhiều thông tin cần thiết cho nông dân về chăn nuôi, trồng trọt. Ðể truy cập vào trang web này, nếu không có tên miền tiếng Việt, bà con phải nhớ tên đầy đủ tiếng Anh là "Vietnam Country gate way". Ngoài ra, tại Việt Nam có rất nhiều tên miền được đặt bằng các từ không dấu. Tuy nhiên, tên miền không dấu thường rất dễ nhầm lẫn, từ đó dễ xảy ra nhiều tranh chấp tên miền không đáng có.

Nhận  thấy đây là một trong những trở ngại của người Việt Nam khi truy cập thông tin internet, nhóm nghiên cứu của Hoàng Minh Cường đã đưa ra giải pháp sử dụng các ký tự tiếng Việt trong hệ thống tên miền thông thường, xây dựng hệ thống tên miền tiếng Việt, một hệ thống sử dụng ngôn ngữ tiếng Việt, giúp người Việt Nam sử dụng chính ngôn ngữ của mình để truy cập sử dụng các dịch vụ internet.

Tự tìm tòi, học hỏi

Ý tưởng nghiên cứu thật đơn giản nhưng khi bắt tay vào nghiên cứu, các thành viên trong nhóm mới thật sự thấy phức tạp. Cả nhóm ngày đêm miệt mài, tìm tòi, lựa chọn các giải pháp xây dựng hệ thống. Trong suốt hai năm, nhóm cũng thực hiện nghiên cứu nhiều giải pháp công nghệ của nước ngoài, thậm chí ký thỏa thuận nghiên cứu với hai công ty của Mỹ và Hàn Quốc. Tuy nhiên, các giải pháp của hai công ty này đều không khả thi. Trong khi đó, nhóm  thử phát triển các sản phẩm tự chế và kết quả thật bất ngờ, giải pháp này lại có khả năng hiện thực.

Mặc dù giải pháp kỹ thuật được giải quyết nhưng nhóm nghiên cứu lại gặp một loạt khó khăn, trở ngại mới. Ðó là vấn đề chuẩn hóa tiếng Việt. Hiện có quá nhiều bảng mã, bộ gõ, kiểu gõ... tiếng Việt, nên máy tính khó có thể nhận biết được hết. Ðể có thể ứng dụng tiếng Việt một cách nhất quán cho các chương trình máy tính nói chung và cho tên miền tiếng Việt nói riêng, cần thống nhất chỉ sử dụng một bảng mã, một kiểu bỏ dấu, một kiểu gõ. Lựa chọn bảng mã nào, kiểu gõ nào... để chuẩn hóa là điều khiến nhóm nghiên cứu mất nhiều công sức, thời gian. Không chỉ vậy, một trở ngại khác trong khi thực hiện nghiên cứu này là làm sao để công trình nghiên cứu được cộng đồng chấp nhận và ứng dụng rộng rãi.

Năm 2003, đánh dấu bước tiến mới của giải pháp tên miền tiếng Việt, đó là việc ra đời của chuẩn tên miền đa ngữ (IDN) quốc tế do Tổ chức chuyên về chuẩn ứng dụng trên internet IETF soạn thảo. Ðiều đặc biệt là chuẩn của IETF chọn chính là kỹ thuật đã được VNNIC và một số quốc gia khác áp dụng. Vì vậy việc chuyển đổi công nghệ để đáp ứng chuẩn quốc tế là việc khá đơn giản. Nhóm nghiên cứu đã hợp tác nhóm Vietkey, đơn vị tiên phong trong lĩnh vực xử lý tiếng Việt và bộ gõ tiếng Việt để phát triển phần mềm ứng dụng tên miền tiếng Việt. Và với phần mềm này, giải pháp toàn diện về tên miền tiếng Việt đã ra đời.

Tháng 11-2003, hệ thống tên miền tiếng Việt chính thức được công bố tại Tuần lễ tin học Việt Nam và sau đó, được đưa vào thử nghiệm. Trong thời gian thử nghiệm, công trình nghiên cứu nhận được không ít ý kiến phản hồi. Phần lớn những người đã khá thông thạo truy cập internet đều cho rằng tên miền tiếng Việt là không cần thiết. Thậm chí có ý kiến gay gắt cho rằng công trình nghiên cứu là sự phung phí tiền của nhà nước, là bước lùi của phát triển. Anh  Cường cho biết, những ngày này, cả nhóm nghiên cứu đều chán nản, thất vọng, mọi nghiên cứu  tưởng chừng  thất bại. Mặc dù vậy, với hơn 5.000 tên miền tiếng Việt được đăng ký trong thời gian thử nghiệm cũng là kết quả khích lệ cả nhóm nghiên cứu. Mặt khác, nhìn sang một số nước trong khu vực như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, cũng đang tích cực nghiên cứu phát triển tên miền đa ngữ của họ. Như vậy, việc xây dựng hệ thống tên miền tiếng Việt được coi là phù hợp xu hướng phát triển trên thế giới. Nhóm nghiên cứu tiếp tục đẩy mạnh chương trình quảng bá hệ thống tên miền tiếng Việt, thay đổi cách tiếp cận: hướng tới đối tượng sử dụng là học sinh, sinh viên, nông dân, những người không biết tiếng Anh. Diễn đàn lấy ý kiến đóng góp về hệ thống tên miền tiếng Việt cũng được xây dựng nhằm thu hút sự chú ý của nhiều người. Dần dần, tên miền tiếng Việt trở nên khá quen thuộc với người sử dụng internet. Anh Cường cho biết, từ đầu tháng 9-2005, hệ thống này  chính thức đưa vào hoạt động trên mạng internet Việt Nam và đến nay đã có hơn 4.000 tên miền tiếng Việt được đăng ký. Có thể nói đây là thành công bước đầu của công trình nghiên cứu.

Ðược hỏi về hướng phát triển của công trình này trong tương lai, anh Cường tiết lộ cả nhóm cũng đang dự định nghiên cứu phát triển tên miền tiếng Nôm, tiếng Khmer... Nhóm cũng nhận được đề nghị của nước bạn Lào hỗ trợ xây dựng hệ thống tên miền tiếng Lào. Hiện các cán bộ nghiên cứu của VNNIC đang ấp ủ nhiều công trình nghiên cứu khác như hệ thống số điện tử, tên miền động, đưa địa chỉ thế hệ thứ 6 (IP6) vào sử dụng...

Thành công bước đầu của công trình nghiên cứu "Hệ thống tên miền tiếng Việt" là kết quả của cả một quá trình dày công nghiên cứu, tìm tòi, học hỏi của Hoàng Minh Cường cùng các đồng nghiệp. Không qua trường lớp đào tạo ở nước ngoài nhưng các anh đã tự tìm hiểu, học hỏi, sớm tiếp thu và làm chủ được những công nghệ mới, tiên tiến trên thế giới để thực hiện những công trình nghiên cứu mang giá trị ứng dụng cao.