Vì sao năm 2008 công tác dân số không hoàn thành chỉ tiêu?

Bất cập về tổ chức bộ máy

Theo báo cáo của 63 tỉnh, thành phố, chỉ tiêu mức giảm sinh thực hiện năm 2007 chỉ đạt  mức 0,25ọ so với chỉ tiêu 0,3ọ  Quốc hội giao.  Cả nước chỉ có 6/63 tỉnh, thành phố đạt chỉ tiêu giảm sinh là Thái Nguyên, Bắc Giang, Hà Nội,  Hà Nam, Ninh Bình và TP Hồ Chí Minh.  Số sinh năm 2007 tăng 0,92% so với năm 2006.

Thực hiện các biện pháp tránh thai triệt sản và đặt vòng tránh thai  đều giảm so với năm 2006 và không đạt chỉ tiêu năm 2007.  Việc không đạt kết quả giảm sinh và KHHGÐ năm 2007,  đã trực tiếp ảnh hưởng đến năm 2008  và chỉ tiêu đề ra phần lớn đều không đạt. Chín tháng đầu năm 2008, số trẻ sinh  là 863.984 trẻ (tăng 40.604 trẻ so với cùng kỳ năm 2007). 43 tỉnh, thành phố có số trẻ sinh tăng như Kiên Giang (66%),Trà Vinh (48%), Ðiện Biên (43%), Cà Mau (21%), TP Hồ Chí Minh (16%), Bạc Liêu (15%). Ước tỉnh số trẻ sinh ra năm 2008 của toàn quốc là 1.288.800. Số trẻ sinh ra là con thứ ba trở lên là 93.053 cháu (tăng 8.202 trẻ so với cùng kỳ năm 2007). 45 tỉnh, thành phố có số trẻ sinh ra là con thứ ba  tăng mạnh như Cà Mau (100%), Trà Vinh (97%), Bạc Liêu (87%), Kiên Giang (85%), Tiền Giang (68%), Ðiện Biên (55%), Hưng Yên (41%), Hải Dương (35%). Ước tính, tỷ lệ sinh năm 2008 của cả nước chỉ giảm 0,1 phần nghìn so với năm 2007 và không đạt chỉ tiêu Quốc hội giao là 0,3ọ. Chỉ có 6 tỉnh, thành phố đạt  chỉ tiêu giảm sinh là Thái Nguyên, Bắc Giang, Hà Nội, Hà Nam, Ninh Bình và TP Hồ Chí Minh.

Thứ trưởng Y tế, Tổng cục trưởng Dân số Nguyễn Bá Thủy cho biết nguyên nhân: Thời gian qua, hệ thống thông tin quản lý chuyên ngành DS - KHHGÐ bị gián đoạn, ngưng trệ; cán bộ tuyến huyện biến động, cộng tác viên DS - KHHGÐ bỏ việc, hoặc bàn giao cho ngành khác khi giải thể, dẫn tới việc báo cáo thống kê không đầy đủ theo quy định. Một số hoạt động không thể triển khai theo kế hoạch do không có cán bộ, hoặc nguồn tài chính chưa đáp ứng kịp thời gây ảnh hưởng lớn đến hoạt động chỉ đạo, điều hành của công tác DS - KHHGÐ. 

Việc định biên chế cho Chi cục DS - KHHGÐ ở một số tỉnh còn thấp, chưa tương xứng với nhiệm vụ được giao; nhiều tỉnh thiếu cán bộ tại Chi cục và các trung tâm cấp huyện gây khó khăn cho hoạt động nghiệp vụ, nhất là khi có chiến dịch.  Trong quá trình điều chỉnh tổ chức, nhiều cán bộ có kinh nghiệm làm công tác DS - KHHGÐ đã xin chuyển hoặc được điều chuyển sang các ngành khác; số cán bộ mới tuyển dụng chưa có kinh nghiệm về nghiệp vụ DS - KHHGÐ. Vì vậy, tình trạng đội ngũ cán bộ hiện nay vừa thiếu về số lượng và yếu về nghiệp vụ chuyên môn... ; dẫn đến toàn bộ hệ thống từ cấp tỉnh đến cơ sở rơi vào tình trạng "rã đám"...  Ðiều đó đã ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động công tác dân số trong thời gian qua.

Tình trạng này rất dễ thấy ở các địa phương. Tại Chi cục Thái Nguyên,  có 180 cán bộ chuyên trách nhưng chỉ có 30% trong số đó có năng lực, kinh nghiệm và đạt chuẩn. Số cán bộ còn lại có kinh nghiệm nhưng không còn nhiều  thời gian để công tác. Khó khăn nhất hiện nay ở  các Trung tâm DS-KHHGÐ là thiếu cán bộ. Phần lớn chỉ có một giám đốc và một kế toán, thiếu nhiều cán bộ chuyên môn cho nên hoạt động cầm chừng! Thực trạng tăng dân số vừa qua còn có chuyện, người dân (trong đó không ít cán bộ tìm cách "lách luật").

Ðồng chí Phạm Thanh Hai, Chi cục phó Chi cục DS-KHHGÐ Ðiện Biên, cho biết:  Tỷ lệ sinh con thứ ba ở Ðiện Biên tăng liên tục. Chín tháng đầu năm 2008, trong số 7.778 bé sinh ra, có 1.415 cháu là con thứ ba trở lên (chiếm 18,1%). 

Phó Giám đốc Sở Y tế tỉnh Nghệ An Nguyễn Thanh Hiền, băn khoăn: Vấn đề  quan tâm  của Nghệ An là định mức tối thiểu cho mỗi trung tâm DS - KHHGÐ là sáu biên chế, vậy tối đa bao nhiêu cũng cần quy định cụ thể. Bởi có những quận, huyện, số dân lớn, sáu cán bộ không thể đáp ứng được công việc,  hay  những tỉnh có hai đến ba triệu người,  số định  biên cấp tỉnh phải là 25-30, chứ không phải chỉ là 20  người.

Biện pháp giảm sinh

Tại hội nghị giao ban  công tác DS-KHHGÐ, bàn phương hướng nhiệm vụ năm 2009 để đạt mục tiêu Quốc hội đề ra,   Phó Tổng cục Dân số Dương Quốc Trọng khẳng định:  Năm 2007, Việt Nam bước vào thời kỳ cơ cấu dân số vàng. Cho nên năm 2009, sẽ phải tập trung kiên trì thực hiện mục tiêu gia đình ít con (từ một đến hai con), duy trì mức sinh thay thế. Cố gắng phấn đấu giảm sinh để tạo tiền đề đạt số dân 120 triệu người vào giữa thế kỷ 21.

Ðể thực hiện mục tiêu này, ngành dân số chủ trương trong thời gian tới sẽ phân loại, không tập trung nhiều vào những vùng đã đạt mức giảm sinh mà tập trung quyết liệt vào những vùng có mức sinh cao. Tập trung mọi nỗ lực, nhanh chóng củng cố và từng bước kiện toàn tổ chức bộ máy và cán bộ làm công tác DS - KHHGÐ từ Trung ương đến cơ sở. Xúc tiến việc củng cố tổ chức bộ máy, tuyển dụng cán bộ, xây dựng các quy chế, quy định làm việc; thiết lập tài khoản và củng cố cơ sở vật chất ở các Chi cục và Trung tâm huyện, quận. Bảo đảm sự ổn định đối với tổ chức bộ máy và cán bộ DS-KHHGÐ ở cấp xã, triển khai thận trọng việc củng cố hệ thống, bảo đảm công việc không bị đứt quãng.

Bên cạnh đó, nâng cao hơn nữa hiệu quả truyền thông - giáo dục thay đổi hành vi về DS - KHHGÐ, chăm sóc sức khỏe sinh sản đối với các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ. Triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp, phát huy nỗ lực duy trì vững chắc mức giảm sinh thấp, đạt và vượt chỉ tiêu kế hoạch giảm tỷ lệ sinh Quốc hội giao, tiếp tục triển khai các mô hình nâng cao chất lượng dân số, đề án kiểm soát dân số vùng biển, hải đảo và ven biển, chuẩn bị các điều kiện cần thiết cho việc can thiệp giảm mức cân bằng giới tính khi sinh.

Ðồng thời, trong giai đoạn này, công tác dân số sẽ tập trung ổn định quy mô dân số (giảm sinh, khống chế mức sinh và đạt mức sinh thay thế). Ðiều đáng quan tâm là, sau gần sáu năm ban hành, sắp tới Ðiều 10 Pháp lệnh Dân số sẽ được sửa đổi, là cơ sở pháp lý cho việc giảm mức sinh.

Tuy nhiên, yếu tố quyết định vẫn là nhận thức của người dân, nỗ lực của ngành dân số cộng đồng trách nhiệm trong thực hiện mục tiêu đề ra.