Trận mưa to kéo dài hơn hai giờ (khoảng từ 10 giờ đến 13 giờ ngày 25-11) tập trung ở khu vực Cầu Giấy (lượng mưa 75 mm), khu vực Thanh Xuân (55 mm) và một số quận ở Hà Nội đã khiến nhiều tuyến phố bị ngập nặng. Các phố Quan Nhân, Vũ Trọng Phụng, Hoàng Minh Giám, Dương Đình Nghệ, Trung Kính…, có điểm ngập sâu tới 50 cm, phần lớn phương tiện không thể lưu thông, nhiều đoạn “dậy sóng” xô ngã xe máy mỗi khi xe ô-tô đi qua... Đường Cầu Giấy, đoạn giao với phố chùa Hà, ngập 20 cm, nhiều người phải đi vào mép đường, cạnh công trường để tránh ngập sâu. Trên tuyến phố Hoàng Minh Giám, Hoa Bằng, một số đoạn mênh mông nước, các phương tiện phải dừng lại trước cung đường ngập úng kéo dài gần trăm mét. Khi mưa đã ngừng rơi hơn một giờ, vài đoạn tại đường Định Công vẫn ngập cục bộ khoảng 20 cm. Đường Đê La Thành, Xã Đàn không bị ngập úng, nhưng cũng ùn tắc giao thông trên cả tuyến đường…
Giải thích về tình trạng ngập úng trên địa bàn TP Hà Nội, Phó Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Thoát nước Hà Nội Lê Vũ Quảng Sương cho chúng tôi biết: “Mấy năm gần đây, đặc thù mưa của Hà Nội là mưa vùng, không đồng đều, thời gian mưa ngắn, nhưng lượng nước ập xuống rất lớn. Có cơn mưa chỉ 30 phút nhưng lượng mưa lên tới 70 mm, nghĩa là lượng mưa quy đổi ra cực kỳ lớn, không hệ thống nào có thể tiêu thoát được. Đô thị cũng ngày càng phát triển, trước đây còn hồ ao, vườn tược, giờ thì trên là mái tôn, dưới là sân bê-tông, đường nhựa. Không còn hệ thống thấm, hệ thống điều hòa tự nhiên nữa, lượng mưa bao nhiêu, tất cả áp lực dồn vào hệ thống cống”.
Hệ thống thoát nước của TP Hà Nội từ trước đến nay vẫn là hệ thống thoát nước chung, bao gồm cả thoát nước thải và thoát nước mưa. Hiện nay hệ thống này tạm phân chia làm ba lưu vực lớn. Lưu vực thứ nhất là lưu vực sông Tô Lịch, giới hạn là một bên sông Hồng, một bên sông Tô Lịch. Lưu vực thứ hai là lưu vực tả sông Nhuệ, bên phía các khu vực mới như quận Cầu Giấy, huyện Từ Liêm và lưu vực sông Cầu Bây, bên kia sông Hồng. Toàn bộ hệ thống thoát nước Hà Nội vẫn đang trong quá trình vừa vận hành vừa cải tạo. Trong đó, được cải tạo quy mô và bài bản nhất mới chỉ có lưu vực sông Tô Lịch (gồm địa bàn quận Ba Đình, Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Đống Đa), với diện tích 77,5 km2, dự kiến hoàn thành cuối năm nay, vận hành giữa năm sau. Khi hoàn thành, hệ thống sẽ đáp ứng được lượng mưa 310 mm/hai ngày, với cường độ lớn hơn, vẫn phải chấp nhận có thời gian để tiêu thoát nước. Những lưu vực còn lại như lưu vực sông Cầu Bây, lưu vực tả sông Nhuệ thì tới nay chưa hề có hệ thống thoát nước đồng bộ.
Làm việc với chúng tôi, Trưởng phòng Quản lý hạ tầng kỹ thuật cấp thoát nước Lê Hồng Quân (Sở Xây dựng TP Hà Nội) nhận định: “Nhiều điểm ngập của thành phố nằm trong các lưu vực chưa được cải tạo, xây dựng hệ thống thoát nước đô thị theo quy hoạch, như: Khu vực quận Long Biên (lưu vực sông Cầu Bây); khu vực quận Cầu Giấy, Thanh Xuân, Bắc Từ Liêm, Nam Từ Liêm (lưu vực tả sông Nhuệ). Các lưu vực này giờ vẫn chỉ thoát cưỡng bức kết hợp tự chảy. Do chưa được cải tạo, xây dựng đồng bộ về hệ thống thoát nước mà chỉ thoát theo kiểu tự chảy (dựa vào hệ thống thủy lợi trước đây), cho nên, khi mực nước các sông lên cao, đã gây úng ngập kéo dài. Chỉ khi mực nước sông Nhuệ, sông Cầu Bây hạ thấp, thì các khu vực trên mới có khả năng tiêu thoát”.
Theo tìm hiểu của chúng tôi, những dự án thoát nước lớn nhằm cải thiện tình trạng úng ngập của TP Hà Nội đang được triển khai hiện gặp rất nhiều vướng mắc, nhất là ở công tác giải phóng mặt bằng. Dự án thoát nước Hà Nội giai đoạn hai có khối lượng giải phóng mặt bằng rất lớn. Theo quy hoạch, dự án thu hồi khoảng 312 ha đất trên địa bàn tám quận, huyện, kéo theo khoảng 9.000 phương án hỗ trợ, đền bù giải phóng mặt bằng. Thế nhưng, đến tận cuối tháng 7 năm nay, vẫn còn tồn đọng 382 phương án đền bù giải phóng mặt bằng cần được giải quyết.
Để giải quyết thoát nước, chống úng ngập trên địa bàn thành phố, các ban, ngành chức năng cần tích cực, ưu tiên đầu tư cải tạo hệ thống thoát nước cho lưu vực tả sông Nhuệ (diện tích khoảng 58 km2, gồm địa bàn các quận Cầu Giấy, Bắc Từ Liêm, Nam Từ Liêm, Hà Đông và một phần quận Thanh Xuân) và lưu vực sông Cầu Bây (diện tích khoảng 60 km2, quận Long Biên) theo Quy định thoát nước Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 725/QĐ-TTg ngày 10-5-2013.
UBND các quận Đống Đa, Hoàng Mai, Thanh Xuân, Hai Bà Trưng, Tây Hồ, Ban Chỉ đạo bồi thường, giải phóng mặt bằng thành phố, Trung tâm quỹ đất thành phố tăng cường sự phối hợp để đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng phục vụ thi công các hạng mục công trình còn lại của các dự án. Đồng thời, tuyên truyền, vận động nhân dân bảo vệ hệ thống thoát nước hiện có, không vứt rác, phế thải vào hệ thống thoát nước; Xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân vi phạm hành lang các công trình thoát nước (lấn chiếm mương sông, lấp ao, hồ trái phép…), các chủ đầu tư công trình không bảo đảm điều kiện thoát nước, phương án dẫn dòng phục vụ thi công công trình gây úng ngập…
“Hiện nay TP Hà Nội đang có 25 công trình giao thông trong quá trình thi công, với 43 điểm rào chắn, nhiều công trình thi công chậm, không bảo đảm về điều kiện an toàn. Mặc dù lực lượng CSGT Thủ đô đã huy động tối đa quân số tham gia phân luồng chống ùn tắc khi trời mưa lớn, nhưng vẫn chưa thể đáp ứng và giải quyết được ngay tình trạng này”.
NGUYỄN TUẤN ANH
Phó Đội trưởng Tuyên truyền,
Phòng CSGT Công an TP Hà Nội
“Đối với khu vực Long Biên, việc thoát nước hoàn toàn phụ thuộc vào mực nước sông Cầu Bây. Nước sông Cầu Bây rút đến đâu, khu vực Long Biên rút nước đến đấy. Nước sông Cầu Bây còn cao, hệ thống thủy nông Bắc Hưng Hải còn cao, thì Long Biên còn ngập, không có giải pháp gì hơn”.
LÊ VŨ QUẢNG SƯƠNG
Phó Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV
Thoát nước Hà Nội
“Dịch vụ thoát nước là loại hình dịch vụ công ích, không có tổ chức, cá nhân nào “mặn mà”. Trong khi đó, chúng ta mới chỉ có phí bảo vệ môi trường, với đô thị tạm gọi là phí thoát nước, bằng 10% giá nước sạch, nên nguồn lực rất hạn hẹp”.
LÊ HỒNG QUÂN
Trưởng phòng Quản lý hạ tầng kỹ thuật cấp thoát nước, Sở Xây dựng TP Hà Nội
