Triển lãm do Embassy Education phối hợp Quỹ vì trẻ khuyết tật Việt Nam, Tổ chức Phân tích Hành vi Quốc tế tổ chức. Đây là cơ hội để mỗi người được lắng nghe nghệ sĩ chia sẻ góc nhìn, câu chuyện “vô thanh nhưng đầy lời” đằng sau 31 tác phẩm về thế giới “Em được quyền đặc biệt”.
Nghệ thuật tạo hình, từ nhiếp ảnh đến điêu khắc, được xem là ngôn ngữ thuộc về thị giác. Nơi ánh sáng trở thành tiếng vọng, hình khối trở thành lời. Vô thanh mà vô tận. Không phải tự nhiên, câu ngạn ngữ “đôi mắt là cửa sổ của tâm hồn” lại nằm lòng và trở thành chân lý.
Đôi mắt - ô cửa mở ra thế giới nội tâm, kết nối nhận thức bằng ánh sáng, màu sắc và khoảng trống. Không chỉ thấy, đôi mắt giúp chúng ta nghe, hiểu, chạm vào thế giới vô thanh của người rối loạn phổ tự kỷ.
Rối loạn phổ tự kỷ (ASD) ngày càng được nhận diện rộng rãi trong xã hội hiện đại. Tuy nhiên, nhận thức của cộng đồng vẫn còn nhiều định kiến và thiếu thấu cảm đối với người tự kỷ cũng như gia đình của họ. Nhiều câu chuyện cá nhân bị bỏ quên, những cảm xúc bị gói kín, thế giới nội tâm khác biệt của người tự kỷ chưa được hiểu đúng, được đồng hành.
Khởi tạo không gian đối thoại giữa nghệ sĩ, gia đình, chuyên gia và cộng đồng, dự án nghệ thuật và giáo dục đặc biệt Spectrum Of Silence là cầu nối mang ngôn ngữ tạo hình để điền vào khoảng trống, nâng cao nhận thức, khuyến khích sự đồng hành, thấu hiểu, tôn trọng sự khác biệt đối với người rối loạn phổ tự kỷ.
Thông qua ngôn ngữ nhiếp ảnh, người xem được thấy trẻ rối loạn phổ tự kỷ là “em được quyền đặc biệt”. Trẻ tự kỷ không nhìn thế giới như người bình thường nhìn, không nghe như người bình thường nghe, không phản ứng như người bình thường phản ứng.
Thế giới nội tâm người tự kỷ vận hành như một biểu đồ vô cực: ánh sáng có thể vang thành âm thanh, âm thanh co lại thành hình khối, cảm xúc thắt lại thành quang phổ sắc màu. Sự phong phú ấy chính là quang phổ đa dạng trong tính toàn thiện của con người. Một ánh nhìn lơ đãng không phải sự xa cách, mà là một hành trình nội tâm đang mở ra. Một gương mặt không biểu lộ cảm xúc không có nghĩa là không cảm, mà là tồn tại theo một hình thức khác, một nhịp độ khác.
Triển lãm quy tụ bốn phong cách nhiếp ảnh, kết lại vô vàn góc nhìn. Ảnh chân dung tĩnh của nhiếp ảnh gia Tang Tang khơi dậy cảm xúc bừng sáng tập trung qua ánh mắt, sự lúng túng lấp lánh của trẻ tự kỷ. Nhiếp ảnh kể chuyện của nhiếp ảnh gia Hải Thanh như tiến trình theo chân nhân vật, chạm vào sự thấu hiểu của người xem thấy sự cố gắng, nên thơ của trẻ tự kỷ trong nỗ lực tương tác, can thiệp giáo dục đặc biệt và thế giới bên ngoài.
Trong khi đó, Nguyễn Thanh Huế rắn rỏi lột tả vẻ đẹp chân phương, dung dị trong từng khoảnh khắc. Nhiếp ảnh film (thủ công) của Nguyễn Ngọc Hải ghi dấu quá trình quan sát chậm rãi, phản chiếu tinh tế trường quá tải giác quan, lặng lẽ, cô lập và trải nghiệm biểu đạt mở ra những khả năng phi thường.
Điêu khắc khác hơn. Tạo hình “Phổ thinh lặng” của Lập Phương khiến ta như “nghe” độ căng của hình thể, mềm-cứng của vật liệu, đường cong tinh tế, khoảng trống đầy lời. Khối đá, khối gỗ, hay kim loại không phát ra tiếng, nhưng vang vọng thanh âm qua ánh nhìn. Từng khoảnh khắc trong mỗi bức hình hay cô đọng trong một hình khối hoà vào cùng lời kể xuyên suốt, thắt-mở, khơi-gợi người xem cảm nhận, đặt câu hỏi trong trải nghiệm cảm xúc và nhân tính.
Không có một ngôn ngữ duy nhất để biểu đạt con người; mỗi cá nhân là một hệ thống ký hiệu riêng. Hiểu người tự kỷ không phải để điều chỉnh họ trở nên bình thường, mà để mở rộng chính chúng ta. Mở rộng trái tim, mở rộng sự hiểu biết giới hạn "bình thường" chính là về bản chất con người, tính đa dạng thần kinh (neurodiversity) trong đa dạng tồn tại.
Quyền đặc biệt của người tự kỷ không nằm ở sự ưu tiên hơn người khác, mà ở quyền được nhìn thấy-được lắng nghe-và được tôn trọng sự khác biệt, được nhận thức như là lợi thế, năng lực và cách cảm nhận thế giới riêng.
Triển lãm cho mỗi chúng ta cảm nhận được vẻ đẹp của thinh lặng, từ đó mở ra cánh cửa của sự chân thành để đón nhận sự đặc biệt của mỗi bản thể con người.
Triển lãm diễn ra từ ngày 7-14/12.
