Ngay từ năm 1884, Truyện Kiều đã được Albert De Michel dịch ra tiếng Pháp và đến nay đã có hơn ba mươi bản dịch Truyện Kiều bằng các thứ tiếng Pháp, Nhật, Trung, Anh, Nga, Hungary, Ba Lan, Ðức, Romania, Tây Ban Nha, Hàn Quốc...
Bản dịch gần đây nhất bằng tiếng Trung do học giả La Trường Sơn thực hiện (NXB Văn nghệ thành phố Hồ Chí Minh, 2006). Trên phương diện văn bản, tính đến nay, Truyện Kiều được dịch ra những thứ tiếng phổ cập nhất và đến với đông đảo công chúng bạn đọc ở các nền văn hóa lớn trên thế giới. Truyện Kiều có được sức sống mãnh liệt và khả năng lan tỏa sâu rộng như vậy bởi chính những giá trị tự thân với nội dung nhân bản và nghệ thuật sáng tạo thi ca bậc thầy của Nguyễn Du. Năng lượng câu thơ Truyện Kiều thật vô cùng vô tận.
Càng đi sâu khám phá Truyện Kiều, càng phát hiện thêm những tầng văn hóa mới và càng thêm khâm phục, yêu mến Nguyễn Du. Bằng tác phẩm vô cùng đặc sắc của mình, đại thi hào đã cất lên tiếng nói nhân văn cao cả về thân phận con người, niềm cảm thông sâu sắc với conngười thuộc mọi thời đại, ở khắp mọi chân trời góc biển: Trăm năm trong cõi người ta ...
Bản Đoạn trường tân thanh in năm 1902 và Kim Vân Kiều
tân tập khắc in năm 1906 (Nguồn: Wikipedia).
Việc dịch thơ ca nói chung, Truyện Kiều nói riêng, quả thật là rất khó. Biết bao thế hệ các nhà Việt Nam học, các học giả và thi nhân đã dụng công tìm hiểu, thâm nhập Truyện Kiều và tìm cách chuyển tải thi phẩm sang ngôn ngữ mới.
Trên đường hội nhập, dù rằng hồn quê lục bát Việt, với âm điệu du dương, câu chữ gợi tình, gợi cảnh có phôi pha phần nào; nhưng hồn cốt nỗi lòng Nguyễn Du vẫn còn nguyên đó, đủ sức cuốn hút bao nhiêu trái tim bè bạn. Từ nhiều phương trời khác nhau, các nhà nghiên cứu đã có nhiều công trình khảo luận chuyên sâu, ghi nhận Truyện Kiều đã đúc kết được "tinh thần của xã hội Á Ðông”, Nguyễn Du là "nhà thơ nhân đạo lỗi lạc" (N. Niculin), "nhà thơ kiệt xuất Việt Nam" (Lưu Thế Ðức - Lý Tu Chương)...
Từ nhiều điểm nhìn khác nhau, các học giả không chỉ thâm nhập, giải mã, phẩm bình ngôn từ nghệ thuật Truyện Kiều , mà còn tiến tới đối sánh thi phẩm với nguyên tác tiểu thuyết chương hồi Kim Vân Kiều truyện (Trung Quốc) và mở rộng so sánh với các kiệt tác Thần khúc của nhà văn Italy- Dante(thế kỷ 14), tác phẩm văn xuôi khuyết danh Truyện Xuân Hương của Hàn Quốc, Kim Ngư truyện của nhà văn Nhật Bản - Khúc Ðình Mã Cầm và Evgheni Onhegin của thi hào Nga Puskin (thế kỷ 19)...
Từ ngọn nguồn cảm xúc về Truyện Kiều, nhiều nhà thơ nước ngoài đã ngưỡng mộ Thúy Kiều, làm thơ về Thúy Kiều và Việt Nam với niềm trân trọng, mến yêu. Nhà thơ Hungary H. Aldraser trong bài Từ những điều Nguyễn Du dạy có câu:... Anh đừng nói: Suối vàng/Xin hãy nói: Tơ đời không thể dứt ...
Chúng ta đã và rồi sẽ có thêm nhiều nhà bảo tàng, nhà lưu niệm, hội Kiều học, trung tâm nghiên cứu Nguyễn Du, phim truyện về Nguyễn Du, quỹ phát huy di sản lịch sử - văn hóa Nguyễn Du...
Nguyễn Du xưa kia từ Thăng Long khôn nguôi nhớ quê hương Tiên Ðiền - Hồng Lĩnh, rồi gắn bó với Huế và ngược ải Nam Quan, đi sứ sang Yên Kinh - Bắc Kinh (Trung Quốc)... Nay tác phẩm Truyện Kiều của ông đại diện cho tinh hoa văn học Việt Nam đã và đang tỏa sáng trên đường hội nhập và giao lưu với nền văn hóa đa dạng của nhân loại, để đến với mọi con người trên hành tinh xanh này.
