Tranh thủ thuận lợi FTA giữa Việt Nam - EAEU

EAEU bao gồm năm nước thành viên (Nga, Bê-la-rút, Ca-dắc-xtan, Cư-rơ-gư-xtan và Ác-mê-ni-a) có quan hệ chính trị - kinh tế truyền thống với Việt Nam. Quan hệ thương mại song phương năm 2015 giữa hai bên đạt 3,6 tỷ USD, tăng 6% so năm 2014. Tuy nhiên nếu tính về tỷ trọng chung, kim ngạch hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sang EAEU chỉ chiếm khoảng 1,1% tổng nhập khẩu của khối này và kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam từ Liên minh chỉ chiếm khoảng 0,5% tổng kim ngạch xuất khẩu của khối.

Việc Việt Nam trở thành đối tác ký Hiệp định thương mại tự do (FTA) đầu tiên với EAEU mở ra một cơ hội rất lớn cho xuất khẩu của Việt Nam, tạo ra động lực mở cửa thị trường, thu hút sự quan tâm của DN hai bên, giảm bớt các rào cản thuế quan, phi thuế quan và sẽ là một cửa ngõ thuận lợi để thúc đẩy xuất nhập khẩu giữa Việt Nam với các nước trong EAEU. Với tỷ lệ gần 90% dòng thuế được cắt, giảm thuế quan nhập khẩu (trong đó 59,3% xóa bỏ ngay khi hiệp định có hiệu lực) là lợi thế lớn cho Việt Nam trong việc cạnh tranh với các nước khác trên thế giới khi xuất khẩu hàng hóa vào thị trường này. Cụ thể, theo hiệp định, đối với dệt may, 82% tổng số dòng thuế cam kết, cắt giảm, 42% xóa bỏ hoàn toàn với lộ trình tối đa trong 10 năm, 36% xóa bỏ hoàn toàn ngay khi hiệp định có hiệu lực; đối với giày dép, 77% tổng số dòng thuế được cắt giảm, 73% xóa bỏ hoàn toàn, lộ trình tối đa 5 năm; đối với thủy sản, 95% tổng số dòng thuế được cắt giảm, lộ trình tối đa 10 năm, trong đó 71% có thuế suất thuế nhập khẩu bằng 0% ngay khi hiệp định có hiệu lực (chiếm 100% kim ngạch xuất khẩu trung bình năm 2010-2012 của Việt Nam sang Liên minh), 5% dòng thuế còn lại là các mặt hàng Việt Nam không có thế mạnh xuất khẩu; chè nguyên liệu (xanh, đen) và cà-phê nguyên liệu (chưa rang) được hưởng mức thuế 0% ngay khi hiệp định có hiệu lực (EAEU không cam kết giảm thuế với chè xanh đóng gói dưới 3kg và cà-phê rang); đối với đồ gỗ, 76% tổng số dòng thuế được cắt giảm, 65% dòng thuế được hưởng mức thuế nhập khẩu 0% tối đa trong 10 năm; đối với nhựa và cao-su, 100% tổng số dòng thuế được cắt giảm, 97% hưởng mức thuế nhập khẩu 0% ngay khi hiệp định có hiệu lực... Bộ Công thương cho biết, nhóm ngành hàng có nhiều cơ hội gia tăng xuất khẩu từ tác động của hiệp định là dệt may, da giày và túi xách, đồ gỗ, thủy sản, rau quả, cà-phê, chè...

Để các DN hai bên tận dụng lợi thế từ hiệp định nhằm tăng cường thương mại song phương, Việt Nam và EAEU đã ban hành nhiều văn bản tạo thuận lợi cho việc thực thi hiệp định. Cụ thể, phía Việt Nam đã ban hành: Nghị định số 137/2016/NĐ-CP của Chính phủ ngày 29-9-2016 ban hành Biểu thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt của Việt Nam để thực hiện FTA giữa một bên là Nhà nước CHXHCN Việt Nam và bên kia là EAEU và các nước thành viên giai đoạn 2016 - 2018; Thông tư số 16/2016/TT-BCT ngày 19-8-2016 quy định việc áp dụng hạn ngạch thuế quan nhập khẩu thuốc lá nguyên liệu và trứng gia cầm có xuất xứ từ các nước thành viên của EAEU năm 2016, có hiệu lực từ ngày 5-10-2016; Thông tư số 21/2016/TT-BCT ngày 20-9-2016 quy định thực hiện Quy tắc xuất xứ hàng hóa trong FTA giữa Việt Nam và EAEU, có hiệu lực từ ngày 5-10-2016. Việt Nam cũng đã khẩn trương làm việc với phía EAEU để đề nghị cung cấp nội dung các văn bản pháp lý chính thức điều hành cơ chế phòng vệ ngưỡng và hạn ngạch đối với mặt hàng gạo, qua đó có căn cứ thông báo DN Việt Nam biết, thực hiện… Về phía EAEU đã ban hành Quyết định số 36 ngày 19-4-2016 về việc áp dụng thuế nhập khẩu đối với hàng hóa có xuất xứ từ Việt Nam được nhập khẩu vào lãnh thổ hải quan của EAEU (có hiệu lực từ ngày 5-10-2016). Theo đó Ủy ban Kinh tế Á - Âu đã quyết định: Ban hành danh sách hàng hóa và mức thuế đối với từng mặt hàng (theo mã số HS) được áp dụng thuế nhập khẩu theo VCUFTA theo lộ trình; quy định cách áp thuế cụ thể đối với một số mặt hàng cụ thể. Quyết định số 76 ngày 21-6-2016 và Quyết định số 98 ngày 30-8-2016 về phân bổ hạn ngạch thuế quan đối với 10 nghìn tấn gạo hạt dài nhập khẩu với thuế suất 0% từ Việt Nam cho các nước thành viên Liên minh để nhập khẩu trong năm 2016 và 2017, theo đó Nga được phân bổ 8.974 tấn/năm, Bê-la-rút 1.026 tấn/năm trong năm 2016 và 2017. Bộ Phát triển Kinh tế Liên bang Nga đã trình Chính phủ Nga dự thảo Quyết định về việc phân bổ hạn ngạch gạo cho các DN Nga để thực hiện, theo nguyên tắc “phân bổ cho các DN đã và đang nhập khẩu gạo từ Việt Nam với số lượng tương ứng với tỷ lệ nhập khẩu của các DN này từ Việt Nam”; ban hành Quyết định số 103 ngày 6-9-2016 điều chỉnh một số mã HS trong danh sách hàng hóa áp dụng thuế nhập khẩu theo VCUFTA. Phía EAEU cũng đã chuyển cho Việt Nam các tài liệu cụ thể liên quan tới việc tổ chức cấp chứng nhận xuất xứ hàng hóa của các nước thành viên theo quy định của hiệp định… Với sân chơi VCUFTA, cơ hội cho DN Việt Nam là rất lớn song một lẽ đương nhiên là có rất nhiều thách thức. Trước hết, phải nhìn thẳng thực tế là kim ngạch thương mại, đầu tư giữa Việt Nam với các nước EAEU còn quá thấp so tiềm năng và so nhiều đối tác khác của Việt Nam. Theo các chuyên gia kinh tế, thấy rõ nhất là các hạn ngạch xuất khẩu được hưởng mức ưu đãi thuế quan của EAEU không rơi vào những sản phẩm vốn là chủ lực của Việt Nam. Các DN thì đánh giá, EAEU có các quy định áp dụng tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm khá cao để bảo hộ hàng hóa nội địa của các nước thành viên. Đại diện Đại sứ quán Bê-la-rút tại Việt Nam cho biết, thị trường Bê-la-rút rất quan tâm việc nhập khẩu các mặt hàng thủy sản từ Việt Nam, nhất là tôm, cá... Tuy nhiên, việc thâm nhập thị trường của DN Việt Nam vẫn còn gặp khó khăn do các nhà nhập khẩu Bê-la-rút chưa quen thuộc với những thương hiệu thủy sản Việt Nam. Do đó, Bê-la-rút khuyến khích các DN Việt Nam tăng cường khả năng chế biến và đóng gói sản phẩm tại các xí nghiệp ở nước này thông qua liên kết hợp tác với DN nội địa hoặc DN tại Bê-la-rút. Đại sứ Nga tại Việt Nam K.Vnu-cốp trong cuộc họp báo nhân ngày hiệp định chính thức có hiệu lực 5-10 vừa qua đã nhấn mạnh rằng, Việt Nam và EAEU đang đối mặt một nhiệm vụ không kém phần quan trọng và đầy trách nhiệm là bảo đảm sự thực hiện trên thực tiễn các thỏa thuận đã đạt được. Phía Nga coi hiệp định như một bước tiến nhằm mở rộng sự tiếp cận của hàng hóa của các công ty Nga vào thị trường các thành viên khác của ASEAN. Đại sứ các nước thành viên EAEU khác cũng chung quan điểm rằng, hiệp định mở ra triển vọng hợp tác thương mại, đầu tư rất lớn cho hai bên; coi Việt Nam là “cửa ngõ”, “đầu cầu” thâm nhập thị trường ASEAN, do đó các bên phải “nỗ lực gấp đôi” để thực thi hiệp định ngay từ bây giờ.

Theo Bộ Công thương, thời gian tới, hai bên cần đưa ra những biện pháp hỗ trợ cụ thể về vận tải, hải quan, chính sách, linh động giúp hiệp định mang lại hiệu quả thật sự cho DN và nền kinh tế của Việt Nam và EAEU, hiện thực hóa mục tiêu đạt kim ngạch thương mại song phương từ 10 đến 12 tỷ USD đến năm 2020. Bộ Công thương sẽ tăng cường tổ chức các hoạt động xúc tiến thương mại, kết nối giao thương cho cộng đồng DN Việt Nam - EAEU; nghiên cứu triển khai thực hiện các biện pháp, giải pháp nhằm tăng cường hợp tác, thúc đẩy thương mại song phương giữa Việt Nam và EAEU, tận dụng tối đa các lợi thế từ hiệp định mang lại.