Tránh chồng chéo, thiếu nhất quán trong hệ thống pháp luật

Tại phiên họp 41 diễn ra ngay tháng đầu năm nay, Ủy ban TVQH đã xem xét, cho ý kiến về một số vấn đề còn có ý kiến khác nhau của dự án luật này, làm cơ sở định hướng cho các cơ quan nghiên cứu giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật. Các đại biểu tập trung thảo luận nhiều nội dung cơ bản còn có nhiều ý kiến khác nhau, trong đó có nguyên tắc áp dụng pháp luật trong trường hợp các văn bản có quy định khác nhau về cùng một vấn đề. Theo Thường trực Ủy ban Pháp luật của QH, hiện nay còn có hai loại ý kiến. Loại ý kiến thứ nhất cho rằng, quy định như khoản 3, Ðiều 156 của Luật Ban hành VBQPPL là phù hợp để bảo đảm tránh xung đột, mâu thuẫn trong áp dụng pháp luật. Theo đó, trường hợp văn bản ban hành trước có quy định ưu tiên áp dụng pháp luật thì vẫn phải thực hiện nguyên tắc áp dụng văn bản ban hành sau. Ðể khắc phục tình trạng mâu thuẫn giữa các luật, nêu rõ vấn đề tăng cường kỷ luật, kỷ cương, bảo đảm các cơ quan thực hiện nghiêm túc quy định của luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của QH Hoàng Thanh Tùng cho rằng, cần thực hiện nghiêm túc quá trình rà soát kỹ lưỡng, sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan ngay từ khâu soạn thảo, thẩm định, thẩm tra, tiếp thu, chỉnh lý.

Trong khi đó, loại ý kiến thứ hai cho rằng, cả nguyên tắc áp dụng pháp luật tại khoản 3, Ðiều 156 và nguyên tắc “ưu tiên áp dụng pháp luật” như trong một số luật là cần thiết. Vì thế, đề nghị sửa đổi khoản 3, Ðiều 156 theo hướng: Trong trường hợp các VBQPPL do cùng một cơ quan ban hành có quy định khác nhau về cùng một vấn đề thì áp dụng quy định của văn bản ban hành sau. Trong trường hợp văn bản ban hành trước có quy định ưu tiên áp dụng pháp luật đối với vấn đề đó thì áp dụng quy định của văn bản ban hành trước.

Nhiều ý kiến đại biểu QH cho rằng, phương án này giúp khắc phục sự chồng chéo do đồng thời tồn tại hai nguyên tắc gây ra, bảo đảm sự tuân thủ đối với nguyên tắc ưu tiên áp dụng pháp luật trong một số luật đã được QH quyết định, đồng thời góp phần hạn chế tình trạng một số cơ quan soạn thảo vì lợi ích cục bộ, cố ý đặt ra quy định khác trong các văn bản ban hành sau. Tuy nhiên, điểm hạn chế của phương án này là có thể dẫn đến nhiều văn bản có quy định “ưu tiên áp dụng” hơn. Do đó, các cơ quan ban hành văn bản cần kiểm soát chặt chẽ, chỉ cho phép quy định nguyên tắc ưu tiên áp dụng pháp luật đối với một số vấn đề xác định cụ thể trong trường hợp thật cần thiết. Về nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của QH Lê Thị Nga và một số đại biểu đề nghị lưu ý, nếu quy định cả hai nguyên tắc này trong thời gian tới thì sẽ tiếp tục gây ra chồng chéo trong hệ thống pháp luật, khó khăn trong áp dụng và đề nghị nên quy định ưu tiên áp dụng văn bản ban hành sau trong dự thảo luật. Trong khi đó, một số đại biểu lại cho rằng, vẫn cần quy định cả hai nguyên tắc, bên cạnh đó quy định xử lý bảo đảm liên thông giữa hai nguyên tắc này.

Kết luận nội dung thảo luận nêu trên, Phó Chủ tịch QH Uông Chu Lưu cho biết, trường hợp có hai văn bản cùng quy định một vấn đề thì áp dụng văn bản sau: Trong trường hợp luật ban hành trước có những chính sách cần ưu tiên áp dụng thì khi xét thấy các điều đó hợp lý thì quy định ngay trong luật ở lần sửa đổi, bổ sung sau.

Một nội dung đáng chú ý khác, tại phiên họp này, Ủy ban TVQH nhất trí quy định hoạt động phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam trong quy trình xây dựng, ban hành VBQPPL. Theo báo cáo, tại Thông báo Kết luận số 160-TB/TW ngày 15- 1- 2020 của Bộ Chính trị giao “Ðảng đoàn QH chủ trì, phối hợp với Ban cán sự đảng Chính phủ chỉ đạo nghiên cứu, xem xét đưa hoạt động phản biện xã hội của MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội vào quy trình xây dựng, ban hành VBQPPL”. Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Ðảng đoàn QH, vừa qua, Thường trực Ủy ban Pháp luật của QH phối hợp Bộ Tư pháp, Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam nghiên cứu tiếp thu nội dung này. Các cơ quan thống nhất bổ sung quy định về phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam (bao gồm cả các tổ chức chính trị - xã hội là thành viên của Mặt trận) trong quy trình xây dựng, ban hành VBQPPL. Trong đó quy định rõ thời điểm phản biện xã hội được thực hiện trong giai đoạn tổ chức lấy ý kiến về dự thảo văn bản và văn bản phản biện xã hội phải được gửi kèm theo hồ sơ dự án gửi thẩm định, thẩm tra, trình cơ quan có thẩm quyền; một số nội dung khác liên quan phản biện xã hội được thực hiện theo Luật MTTQ Việt Nam.

Các cơ quan thống nhất việc bổ sung quy định về phản biện xã hội nêu trên đã thể chế hóa đúng Kết luận của Bộ Chính trị, thống nhất với Luật MTTQ Việt Nam và là giải pháp tối ưu trong điều kiện sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ban hành VBQPPL. Qua tổng hợp ý kiến, Thường trực Hội đồng Dân tộc của QH, các ủy ban đều thống nhất với nội dung này và có góp ý thêm về kỹ thuật. Thường trực Ủy ban Pháp luật thời gian tới phối hợp Bộ Tư pháp và các cơ quan liên quan để nghiên cứu, xử lý cụ thể trong quá trình hoàn thiện văn bản, để có thể trình QH tại kỳ họp thứ 9 tới.