Tọa đàm trực tuyến về giải pháp hỗ trợ, ổn định thị trường lao động trong bối cảnh đại dịch

Thưa ông, đến thời điểm này, ông đánh giá như thế nào về tác động của đại dịch Covid-19 đến thị trường lao động trong nước? Xin ông có thể chia sẻ một số kết quả của các chính sách hỗ trợ lao động, doanh nghiệp trong đại dịch Covid-19 trong năm 2021? Nhất là kết quả từ các gói hỗ trợ của Nghị quyết 68, Nghị quyết 116?

Ông Lê Văn Thanh, Thứ trưởng Lao động - Thương binh và Xã hội:

Tôi rất vui mừng được tham gia tọa đàm ngày hôm nay. Trước tiên, về một số tác động của đại dịch Covid-19 đến thị trường lao động Việt Nam, tôi xin được chia sẻ mấy nội dung:

Từ đầu năm 2021, Covid-19 ảnh hưởng tiêu cực đến hàng chục triệu lao động. Trong quý III, người lao động bị tác động nhiều nhất với 4,7 triệu lao động bị mất việc làm, 14,7 triệu lao động tạm nghỉ hoặc tạm ngừng sản xuất, kinh doanh; trên 10 triệu lao động giảm giờ làm, tạm dừng việc làm. Đặc biệt, vùng Đông Nam Bộ và vùng đồng bằng sông Cửu Long bị ảnh hưởng rất nặng nề với 4,59% lao động vùng Đông Nam bộ có và 44,7% lao động vùng đồng bằng sông Cửu Long bị ảnh hưởng do ngừng việc, giãn việc, nghỉ việc.

Nguồn cung lao động bị suy giảm. Trong quý 3/2021, lực lượng lao động có 49,1 triệu lượt người, giảm 22 triệu lượt người so với cùng kỳ năm 2020. Lao động việc làm là 47,2 triệu người, giảm 2,7 triệu người so với cùng kỳ năm 2020. Như vậy, năm 2021, số lượng lao động giảm việc làm rất trầm trọng.

Về cơ cấu việc làm và chuyển dịch bị đảo chiều. Trước kia thông thường lĩnh vực nông lâm thủy sản giảm, lĩnh vực dịch vụ công nghiệp tăng nhưng trong đợt này lại đảo chiều. Số lao động trong nông lâm thủy sản 14,5 triệu người tăng lên 479.000 người so với cùng kỳ năm trước. Lao động có việc làm ngành công nghiệp và xây dựng là 15,7 triệu người, giảm 960.000 người so với cùng kỳ năm trước.

Lao động ngành việc làm trong ngành dịch vụ là 17,1 triệu người, giảm 2-3 triệu người so với cùng kỳ năm trước. Như vậy lĩnh vực dịch vụ giảm rất lớn.

Tiền lương thu nhập giảm, đời sống công nhân lao động gặp nhiều khó khăn, tỷ lệ lao động thiếu việc làm, thất nghiệp tăng cao. Tỷ lệ thiếu việc làm quý III/2021 là 4,46%, là hơn 1,8 triệu người, tăng 1,86% so với quý trước. Tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động là 3,98% hơn 1,7 triệu người, tăng hơn 1,25% so với cùng kỳ năm trước.

Về kết quả các chính sách hỗ trợ lao động thất nghiệp, thời gian qua, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã ban hành và triển khai một số chính sách hỗ trợ người lao động do bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19. Trong đó, có Nghị quyết 68 của Chính phủ và để triển khai, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 23. Sau quá trình thực hiện có vướng mắc khó khăn, Chính phủ sửa đổi Nghị quyết 126, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 33.

Cùng với đó, Chính phủ ban hành Nghị quyết 116 về hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động từ Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp. Để triển khai Nghị quyết ngày, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 28.

Về kết quả thực hiện Nghị quyết 68 và Nghị quyết 116, tính đến thời điểm này, tổng kinh phí thực hiện 27,24 nghìn tỷ đồng, hỗ trợ cho 27,62 triệu lượt đối tượng.

Trong đó có 3 nhóm chính sách chính: Thứ nhất, nhóm bảo hiểm đã hỗ trợ 5,38 nghìn tỷ đồng cho 375.809 đơn vị sử dụng lao động và 11,389 triệu người lao động.

Nhóm thứ 2 là chính sách hỗ trợ bằng tiền, đã hỗ trợ cho hơn 15,64 triệu đối tượng với tổng kinh phí là 21,11 nghìn tỷ động, trên 13,35 triệu người lao động tự do và đối tượng đặc thù khác tại 58 tỉnh, thành phố được hỗ trợ với tổng kinh phí trên 17,14 nghìn tỷ đồng.

Nhóm thứ 3 là nhóm chính sách cho vay vốn đã giải ngân 479,5 tỷ đồng, hỗ trợ cho 1.449 doanh nghiệp để trả lương cho 209.280 lượt người lao động.

Về thực hiện Nghị quyết 116 và Quyết định 28, tính đến nay đã hỗ trợ bằng tiền cho 11,365 triệu lao động với tổng số tiền hỗ trợ là 27,230 tỷ đồng (gói này dự kiến hỗ trợ 30 nghìn tỷ đồng). Giảm mức đóng bảo hiểm thất nghiệp cho người sử dụng lao động cơ bản hoàn thành, giảm mức đóng cho hơn 363.600 đơn vị sử dụng lao động, tương ứng với 9,68 triệu lao động với số tiền tạm tính điều chỉnh giảm đóng là 7.595 tỷ đồng, cơ bản hoàn thành chính sách (Theo Nghị quyết phải hoàn thành trước ngày 31/12/2021).

Hiện còn có một số đối tượng bảo hiểm chưa nắm danh sách thì các đối tượng này sẽ đến trực tiếp cơ quan bảo hiểm xã hội. Hy vọng trong thời gian ngắn nhất, sẽ hoàn thành chính sách hỗ trợ người lao động và sử dụng người lao động từ Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp.

Thứ trưởng Lao động - Thương binh và Xã hội Lê Văn Thanh: Trước sự tác động mạnh mẽ của đại dịch Covid-19 đến thị trường lao động, nguy cơ thiếu lao động rất lớn. Để phục hồi thị trường lao động, chúng ta cần nhiều giải pháp kịp thời.

Hiện nay, Bộ đang dự thảo chương trình phục hồi và phát triển thị trường lao động, với 7 nhóm giải pháp lớn với những cơ chế chính sách tập trung vào những vấn đề lớn:

Hỗ trợ trực tiếp người lao động: giúp chi trả chi phí đi lại, nhu yếu phẩm, tiền điện, tiền nước, chi phí xét nghiệm… Hiện nay các doanh nghiệp đi vào sản xuất phải xét nghiệm rất nhiều.

Hỗ trợ người sử dụng lao động phục hồi phát triển sản xuất - kinh doanh, tạo việc làm cho người lao động.

Đào tạo bồi dưỡng, nâng cao chất lượng người lao động, cung cấp kịp thời cho doanh nghiệp ổn định sản xuất - kinh doanh. Một số nơi thiếu lao động, biện pháp này hỗ trợ bảo đảm nguồn cung cho doanh nghiệp.

Hỗ trợ kết nối cung cầu lao động: hai bên có cung hoặc có cầu nhưng đôi khi không gặp nhau, chúng ta giúp cho việc kết nối này nhanh hơn.

Hoàn thiện bền vững thị trường lao động: hiện đại hóa thị trường lao động, hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia về lao động việc làm, có kết nối chia sẻ dữ liệu với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư của Bộ Công an.

Bảo đảm điều kiện về nơi sinh sống cho người lao động.

Xây dựng quan hệ giữa người lao động hài hòa, tiến bộ.

Nguồn kinh phí thực hiện chương trình khá lớn, hiện Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đang trình Chính phủ, như vậy Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch đầu tư sẽ nghiên cứu để bố trí kinh phí làm sao cho đủ để thực hiện 7 giải pháp này.

Ngoài ngân sách Trung ương, chúng ta cần huy động ngân sách địa phương và huy động xã hội hóa.

Bên cạnh đó, hiện nay chúng ta đã chuyển sang thích ứng an toàn, linh hoạt và kiểm soát hiệu quả dịch Covid-19 trong trạng thái bình thường mới, do đó cần tận dụng cơ hội này.

Đại dịch Covid-19 đã gây ra nhiều thách thức đối với thị trường lao động Việt Nam, như là thị trường lao động bị chia cắt cục bộ giữa các vùng, các địa phương, gây ra thiếu lao động cho sản xuất - kinh doanh. Mỗi nơi thực hiện các biện pháp phòng chống dịch cho nên việc đi lại giao lưu giữa các vùng cũng khó khăn hơn, gia tăng sự mất cân đối cung cầu lao động cục bộ, gây ra áp lực về giải quyết việc làm cho người lao động.

Tác động của dịch Covid-19 cũng làm gia tăng khoảng cách về kỹ năng của ngời lao động hiện tại và các kỹ năng mà các doanh nghiệp cần để thích ứng với thay đổi về công nghệ và thị trường.

Tuy nhiên khi đại dịch Covid-19 được kiểm soát, cũng tạo ra nhiều cơ hội lớn để thị trường lao động phát triển. Đó là cơ hội để các doanh nghiệp sắp xếp cơ cấu sản xuất - kinh doanh phù hợp với cách mạng công nghiệp 4.0, cơ hội điều chỉnh phân bổ lại lao động giữa các vùng, các ngành kinh tế, góp phần nâng cao năng suất, thúc đẩy chuyển đổi kinh tế số, kinh tế xanh. Đó là cơ hội phát triển các hình thức giao dịch việc làm, cơ hội đổi mới giáo dục nghề nghiệp, đào tạo gắn với nhu cầu của doanh nghiệp và thị trường lao động.

Để tận dụng được các cơ hội trên, trước hết phải triển khai có hiệuq ủa các giải pháp. Trước hết là phải kiểm soát được dịch bệnh. Người lao động phải được an toàn, sản xuất phải an toàn, an toàn để sản xuất.

Chúng ta cũng phải thực hiện các chính sách hỗ trợ người lao động, và doanh nghiệp khó khăn, như Nghị quyết 68 đã ban hành. Bên cạnh đó, các chính sách về tín dụng, tài khóa, giảm, giãn nợ, thuế phí, cơ cấu lại khoản vay, giảm giãn nợ ngân hàng, tiếp tục hỗ trợ cho vay vốn để sản xuất - kinh doanh. Đồng thời chúng ta cũng sớm ban hành và triển khai một số giải pháp. Trong chương trình phát triển kinh tế - xã hội, hiện nay Chính phủ đang nghiên cứu trình các cơ quan có thẩm quyền trong đó có nhiều chính sách khác nhau, hỗ trợ các đối tượng từ người sử dụng lao động, doanh nghiệp cho đến người lao động.

Và Chương trình phát triển thị trường lao động mà Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đang trình Chính phủ, đang xây dựng trong đó chú trọng các giải pháp đào tạo việc làm chất lượng, phát triển kinh tế số, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực… Chúng ta nếu làm tốt chương trình này, sẽ phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng và bền vững.

TS Vũ Minh Tiến:

Trước khi trả lời 2 câu hỏi, tôi xin thay mặt cho rất nhiều cán bộ công đoàn cả nước, đặc biệt là đoàn viên công đoàn cảm ơn sự quan tâm hỗ trợ của toàn bộ hệ thống chính trị từ cấp cao nhất là Đảng, Nhà nước, tới các cấp các ngành, các doanh nghiệp và các nhà hảo tâm.

Qua gặp trực tiếp công nhân, lao động tự do, có một nhận xét chung là các chính sách của Chính phủ và các cấp, các ngành đối với người lao động trong 2 năm vừa qua được tóm gọn trong “3 từ hơn” và “3 từ nhất”: Các chính sách sau ngày càng kịp thời hơn, thiết thực hơn và thuận tiện hơn.

Riêng 2 gói hỗ trợ gần đây nhất, đặc biệt là gói hỗ trợ từ bảo hiểm thất nghiệp, tất cả công nhân lao động và doanh nghiệp đều rất phấn khởi vì tính kịp thời và thủ tục thuận tiện. Như tôi được biết, hầu hết công nhân lao động và các doanh nghiệp đều đã tiếp cận được gói này. Đầu tiên tôi cũng rất hoang mang với mục tiêu 45 ngày nhưng đến nay về cơ bản đã hoàn thành mục tiêu “tốc tiến, tốc thắng”. Người lao động rất mong có thêm nhiều gói như gói hỗ trợ 68.

Cùng với các cấp các ngành, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam trong 2 năm qua, đặc biệt là đợt dịch 4 vừa rồi, đã tiếp tục thể hiện vai trò trách nhiệm với người lao động nói chung và với công đoàn, công nhân nói riêng.

Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đã chỉ tạo các cấp công đoàn trực tiếp lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của người lao động, kịp thời phát hiện những khó khăn của người lao động để kịp thời phản ánh, để kiến nghị với các cấp các ngành về các biện pháp hỗ trợ trực tiếp cho các lao động khó khăn, đặc biệt là các lao động yếu thế như lao động nữ di cư đang mang bầu, con nhỏ, lao động di cư, nhập cư mất việc.

Tổng Liên đoàn Lao động chưa tổng hợp kịp, nhưng sơ bộ gần 2 năm vừa rồi, tổng nguồn lực hỗ trợ cho lao động vì dịch Covid-19 lên tới gần 6.000 tỷ đồng, gần 1 triệu lượt cán bộ công đoàn các cấp được huy động để chăm lo, giúp đỡ và hỗ trợ cho người lao động, triển khai đến từng doanh nghiệp, từng khu trọ, ngõ xóm nơi công nhân ở... Những phần quà công đoàn, từ nhà hảo tâm được phát cho mọi đối tượng, không phân biệt người lao động trong công đoàn hay ngoài công đoàn, miễn là lao động khó khăn.

Chỉ đạo các cấp công đoàn, đặc biệt là công đoàn cơ sở đối thoại, bàn bạc với người lao động để san sẻ việc làm đều cho người lao động dù ít việc, hỗ trợ một phần lương để người lao động duy trì cuộc sống chờ việc, giữ chân người lao động.

Phát động hàng nghìn sáng kiến, hàng trăm nghìn sáng kiến như ATM gạo, túi quà tình nghĩa, túi quà thực phẩm khô,…

Ông Lê Minh Tấn, Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội Thành phố Hồ Chí Minh:

Trên cơ sở triển khai thực hiện Nghị quyết 68 của Chính phủ, Nghị quyết 09 và Nghị quyết 97 của Hội đồng nhân dân Thành phố về các chính sách hỗ trợ cho người dân trong bối cảnh đại dịch Covid-19. Trong quá trình thực hiện, Thành phố luôn lắng nghe ý kiến phản ánh của người dân và kiến nghị của địa phương, cơ sở để từng bước hoàn thiện chính sách cho phù hợp với tình hình diễn biến dịch bệnh; đã vận dụng, kết hợp nhiều nguồn lực, trong đó có nguồn lực Nhà nước và các nguồn lực xã hội hóa khác để hỗ trợ người dân gặp khó khăn do ảnh hưởng của dịch Covid-19 trên địa bàn Thành phố. Tính đến ngày 12/11/2021, Thành phố đã hỗ trợ cho 8.748.900 đối tượng với số tiền 11.912.964.343 đồng.

Thực hiện chính sách hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19 từ Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp theo Nghị quyết 116/NQ-TTg, tính đến ngày 2/11/2021, Bảo hiểm xã hội Thành phố Hồ Chí Minh đã giải quyết cho 45.594 đơn vị với 1.613.438 lao động và số tiền đã chi là 3.905 tỷ đồng.

Xin ông cho biết tình hình thị trường lao động - việc làm tại Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay như thế nào? Các Trung tâm Dịch vụ việc làm thành phố có giải pháp gì đẩy mạnh kết nối thông tin cung - cầu lao động giữa người lao động và doanh nghiệp?

Ông Lê Minh Tấn, Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội Thành phố Hồ Chí Minh: Từ ngày 1/10/2021, Thành phố Hồ Chí Minh bắt đầu nới lỏng giãn cách xã hội, các doanh nghiệp có quy mô lao động đông vẫn chưa hoạt động hết công suất và rất thận trọng khi tăng quy mô lao động để bảo đảm an toàn trong phòng, chống dịch.

Đến thời điểm hiện nay, quy mô lao động để hoạt động sản xuất tại các doanh nghiệp từ 80%-90% tổng số lao động. Người lao động ở các tỉnh lân cận Thành phố Hồ Chí Minh như Đồng Nai, Bình Dương, Long An… đã quay lại làm việc khi các doanh nghiệp trở lại hoạt động trong trạng thái bình thường mới.

Từ nay đến cuối năm, nếu doanh nghiệp nâng công suất hoạt động bình thường như trước thời điểm diễn ra dịch Covid-19, dự kiến sẽ thiếu hụt lao động khi các doanh nghiệp tập trung tuyển dụng bổ sung cho số lao động ở các tỉnh xa chưa quay lại Thành phố nhưng không ở mức trầm trọng. Song song với đó, Thành phố cũng cho phép mở lại các lĩnh vực dịch vụ thương mại phục vụ cá nhân, góp phần thu hút lao động làm việc trong khu vực phi chính thức quay trở lại hoạt động.

Hiện nay, nhu cầu tuyển dụng của các doanh nghiệp tập trung vào các ngành nghề sử dụng nhiều lao động không yêu cầu tay nghề cao. Do đó, mức lương khởi điểm khi bắt đầu công việc chưa thể bảo đảm cuộc sống cho người lao động và những người phụ thuộc. Bên cạnh đó, một số doanh nghiệp chưa có các chính sách chăm lo tốt cho người lao động để yên tâm làm việc, việc làm của người lao động không ổn định nên sẽ gặp khó khăn khi tuyển dụng lao động.

Sau khi nới lỏng giãn cách xã hội, các trung tâm dịch vụ việc làm công lập đã triển khai các hoạt động kết nối cung - cầu lao động như: Nắm bắt nhu cầu tuyển dụng của các doanh nghiệp, đặc biệt là nhu cầu của các doanh nghiệp trong các khu chế xuất, khu công nghiệp, khu công nghệ cao. Tổ chức các phiên, sàn giao dịch việc làm trực tuyến, thực hiện tư vấn giới thiệu việc làm cho người lao động và kết nối cung - cầu lao động đến các doanh nghiệp. Kết nối các doanh nghiệp có nhu cầu tuyển lao động nhiều tham gia sàn giao dịch việc làm khu vực đồng bằng sông Cửu Long để tìm kiếm nguồn lao động tại các tỉnh phía nam trong thời gian vừa qua đã quay về tỉnh.

Theo ông, các cơ quan chức năng cần làm gì để hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động vượt qua những khó khăn trong dịch Covid-19 hiện nay nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho doanh nghiệp trở lại sản xuất?

Ông Lê Minh Tấn, Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội Thành phố Hồ Chí Minh: Qua nắm bắt nhu cầu tuyển dụng của các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp trong các khu chế xuất, khu công nghiệp, khu công nghệ cao; dự báo nhu cầu nhân lực quý IV/2021 cần khoảng 57.000 lao động. Trong đó, nhu cầu lao động tại các doanh nghiệp trong khu chế xuất, khu công nghiệp gần 30.000 người (lao động phổ thông cần 20.535 người, lao động có tay nghề cần 7.704 người, lao động có trình độ đại học trở lên là 1.573 người); tập trung các ngành giày da - may mặc: 13.851 người, cơ khí: 3.935 người, điện - điện tử: 2.248 người, chế biến thực phẩm: 2.796 người, bao bì: 1.005 người…

Quý I/2022 vừa rơi vào thời điểm đón Tết Nguyên đán, vừa là thời điểm hằng năm các doanh nghiệp cần tuyển nhiều lao động để bổ sung lực lượng lao động chuyển đổi việc làm hoặc người lao động về quê chưa quay trở lại sau Tết. Nếu tình hình dịch bệnh tiếp tục được kiểm soát tốt nhất, tác động tích cực đến phát triển kinh tế - xã hội, dự kiến nhu cầu nhân lực quý I/2022 cần khoảng 75.000 chỗ làm việc cho việc phát triển và mở rộng quy mô sản xuất, kinh doanh.

Chúng tôi cũng đề xuất một số giải pháp trong thời gian tới để duy trì việc làm, phục hồi thị trường lao động. Cụ thể là:

- Xây dựng các ứng dụng thu thập thông tin cung - cầu lao động có kết nối với cơ sở dữ liệu chung của quốc gia, như cơ sở dữ liệu dân cư, bảo hiểm xã hội, đăng ký thành lập doanh nghiệp và dữ liệu thuế để nắm bắt tình trạng hoạt động của doanh nghiệp, tình trạng tham gia hoạt động kinh tế của người lao động, từ đó có các chính sách ứng phó kịp thời hỗ trợ cho người lao động và người sử dụng lao động.

- Chính phủ ban hành chính sách hỗ trợ người lao động trong giai đoạn đầu quay lại tỉnh, thành phố làm việc, như hỗ trợ kinh phí thuê nhà ở, chi phí sinh hoạt, chi phí vận chuyển, xét nghiệm tầm soát Covid-19…

- Đẩy mạnh liên kết vùng điều tiết cung cầu lao động phục vụ hồi phục phát triển kinh tế - xã hội; tăng cường tổ chức các phiên, sàn giao dịch việc làm khu vực kết nối cung nhân lực và cầu nhân lực theo yêu cầu của xã hội.

- Xã hội hóa xây nhà lưu trú, ký túc xá, nhà ở giá rẻ cho người lao động có thu nhập thấp, không chỗ ở ổn định. Vận động các chủ nhà trọ hỗ trợ giảm giá phòng trọ để người lao động giảm gánh nặng về nhà ở khi làm việc, sinh sống tại Thành phố.

Từ thực tế của Thành phố Hồ Chí Minh, mong ông cho biết chúng ta có thể làm gì để giúp người lao động tìm được việc làm tốt trong điều kiện dịch Covid-19 cơ bản được kiểm soát?

Ông Lê Minh Tấn, Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội Thành phố Hồ Chí Minh: Công tác kết nối cung - cầu lao động đã phần nào hỗ trợ cho doanh nghiệp cũng như người lao động nhanh chóng gặp nhau, giải quyết được bài toán về nguồn nhân lực. Tuy nhiên, công tác kết nối thông tin thị trường lao động cần có sự phối hợp giữa các tỉnh, thành phố. Đặc biệt là đợt dịch vừa rồi, tại các thành phố lớn thực hiện giãn cách xã hội, người lao động đã quay về quê để tránh dịch đã ảnh hưởng phần nào đến thị trường lao động.

Đối với tỉnh, thành phố cần thu hút lực lượng lao động trở lại làm việc trong các doanh nghiệp cần có thông tin dữ liệu về việc làm như ngành, nghề có nhu cầu lao động, các yêu cầu về chuyên môn, tay nghề, tiền lương thu nhập và các chính sách hỗ trợ người lao động làm việc trong các doanh nghiệp.

Các tỉnh có lực lượng lao động quay trở về cần nắm bắt thông tin nhu cầu tìm kiếm việc làm của người lao động, mức độ sẵn sàng quay trở lại làm việc cũng như các yêu cầu đối với công việc. Trên cơ sở thông tin nắm bắt sẽ có sự phối hợp chặt chẽ để đưa người lao động quay trở lại làm việc tại các tỉnh, thành phố có tổ chức, có kiểm soát nhằm hạn chế lây lan dịch bệnh và kịp thời có các biện pháp hỗ trợ phù hợp cho người lao động khi đến làm việc. Tăng cường các sàn giao dịch việc làm liên vùng để các doanh nghiệp có điều kiện tiếp xúc với các ứng viên vào các vị trí đang có nhu cầu tuyển dụng.

Ông Lê Văn Thanh, Thứ trưởng Lao động - Thương binh và Xã hội:

Do tác động mạnh của dịch bệnh Covid-19 đã dẫn đến có sự dịch chuyển lao động lớn từ thành thị về nông thôn, từ các trung tâm kinh tế lớn về các tỉnh: thời gian qua đã có khoảng 1,3 triệu lao động từ TP Hồ Chí Minh và các tỉnh trọng điểm phía nam về các địa phương (chiếm khoảng 60% số người dân di chuyển, trong đó khoảng 292 nghìn người về từ TP Hồ Chí Minh và 450 nghìn người trở về từ một số tỉnh trọng điểm phía nam). Một số tỉnh có số lao động lớn trở về là Thanh Hóa (160 nghìn người), Sóc Trăng (99,7 nghìn người), Nghệ An (75,8 nghìn người); Đắc Lắk (75 nghìn người), Cà Mau (58,7 nghìn người), An Giang (65 nghìn người), Sóc Trăng (50,7 nghìn người), Hà Tĩnh (36 nghìn người), Kiên Giang (32 nghìn người), Hậu Giang (20 nghìn người),...

Qua khảo sát tại các tỉnh, thành phố vùng kinh tế trọng điểm cho thấy: Có sự thiếu hụt lao động cục bộ song không nhiều vì: các doanh nghiệp chưa trở lại hoạt động 100% (hiện có khoảng 70-75% doanh nghiệp, 50-60% lượng lao động so với trạng thái bình thường), mặt khác nhiều doanh nghiệp đã có chính sách giữ chân, như Tập đoàn Dệt May Việt Nam thường xuyên giữ mối liên hệ với người lao động nên mức độ thiếu hụt lao động không đáng kể.

Tuy nhiên, vào khoảng tháng 1/2022 là thời điểm mà nhu cầu hàng hóa chuẩn bị cho Tết Nguyên đán rất cao, cần sử dụng nhiều lao động để phục hồi sản xuất, đặc biệt ở các tỉnh vùng kinh tế trọng điểm phía nam. Sự thiếu hụt lao động có thể tăng vào thời gian cuối quý I và quý II/2022 khi các doanh nghiệp được hoạt động trở lại với công suất cao nhất thì nhu cầu tuyển dụng lao động sẽ tăng cao. Dự kiến trong năm 2022, số lao động có nhu cầu tuyển dụng khoảng 700 nghìn người.

Nguy cơ thiếu hụt lao động sẽ được ngăn chặn nếu như có các giải pháp, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và bảo đảm an sinh xã hội, sức khỏe cho người lao động trong điều kiện trạng thái “bình thường mới”. Cụ thể như:

- Nỗ lực phòng chống, dịch, bảo đảm an toàn, bảo đảm duy trì việc làm với chính sách “tại chỗ” và di chuyển từ nơi ở đến nơi làm việc, cùng các hình thức khác phù hợp với từng doanh nghiệp để duy trì việc làm.

- Thực hiện các chế độ bảo đảm an toàn phòng, chống dịch cho người lao động để người lao động yên tâm sản xuất, kinh doanh.

- Đối với lao động ngừng việc do doanh nghiệp phải tạm dừng sản xuất hoặc có người lao động về quê, các doanh nghiệp thực hiện các biện pháp nhằm "giữ chân" lao động như: (i) chủ động giữ thông tin, liên lạc để sẵn sàng kêu gọi người lao động quay trở lại sản xuất khi tình hình dịch được kiểm soát thông qua lập các nhóm trên mạng xã hội, internet với người lao động; (ii) thực hiện các chế độ hỗ trợ, phúc lợi người lao động (trả lương ngừng việc, hỗ trợ bằng tiền đối với một số ngày nhất định khi tạm hoãn, nghỉ việc không lương), (iii) áp dụng các biện pháp ngừng việc có trả lương, hoặc tạm hoãn/nghỉ việc không lương thay cho việc chấm dứt hợp đồng lao động để "giữ chân" lao động…

Ông Phạm Văn Tuyên, Phó Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Bình Dương:

Sau khi trở lại trạng thái bình thường mới, tỉnh đã tập trung triển khai đồng bộ nhiều giải pháp tiếp tục kiểm soát, điều chỉnh các biện pháp phòng, chống dịch Covid-19 và thực hiện các chính sách từng bước phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội để chăm lo, ổn định đời sống của người dân, người lao động trên địa bàn tỉnh.

Tỉnh đã tập trung hỗ trợ doanh nghiệp nhanh chóng khôi phục hoạt động sản xuất, kinh doanh, nối lại các chuỗi cung ứng sản xuất, chuỗi cung ứng lao động; triển khai từng bước thận trọng, chặt chẽ, chắc chắn theo phương châm “An toàn tới đâu mở cửa tới đó, mở cửa thì phải an toàn”, “An toàn mới sản xuất, sản xuất phải an toàn”. Tỉnh đã tổ chức tiêm vaccine mũi 2 cho người dân, người lao động, trong đó, ưu tiên cho công nhân, người lao động để đủ điều kiện đi làm, tham gia lao động, sản xuất, từng bước ổn định cuộc sống.

Ngoài ra, để thu hút, hỗ trợ đón người lao động từ các tỉnh, thành phố có nhu cầu trở lại làm việc tại tỉnh Bình Dương, ngày 21/10/2021, UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 5343/KH-UBND, theo đó: người lao động được ưu tiên tiêm vaccine phòng Covid-19, hỗ trợ việc trở lại Bình Dương, tỉnh cũng thực hiện công tác thông tin thị trường lao động, kết nối cung - cầu lao động trong và ngoài tỉnh để tìm kiếm, cung cấp lao động cho các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh.

Đến nay, tỉnh Bình Dương có 750.000 người lao động trở lại làm việc (đạt tỷ lệ 71% so số lao động cuối tháng 4/2021, trong các khu công nghiệp có 87% lao động đã trở lại làm việc). Dự kiến tới cuối tháng 11, có khoảng hơn 1 triệu người lao động sẽ trở lại làm việc.

Hiện nay, các doanh nghiệp trở lại sản xuất theo phương án phòng, chống dịch (3 xanh, 3 tại chỗ, 3 tại chỗ chuyển sang 3 xanh) vẫn chưa sử dụng hết số lao động theo công suất của doanh nghiệp; đang tập trung liên hệ và sử dụng nguồn lao động trước đây của doanh nghiệp hiện ở Bình Dương hoặc tuyển dụng người lao động đang ở Bình Dương (được tiêm ngừa theo quy định).

Dự báo tình hình thị trường lao động tỉnh Bình Dương sẽ không có tình trạng thiếu hụt lao động nghiêm trọng trong tháng 12/2021 và quý I/ 2022; nhu cầu tuyển dụng của các doanh nghiệp sẽ tăng mạnh từ quý II/2022 để đáp ứng yêu cầu sản xuất (trường hợp dịch Covid-19 được kiểm soát hiệu quả).

Bình Dương đã có các giải pháp gì để đẩy mạnh kết nối thông tin cung - cầu lao động giữa người lao động và doanh nghiệp?

Ông Phạm Văn Tuyên, Phó Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Bình Dương:

Để tạo thuận lợi trong việc kết nối thông tin thị trường lao động trong tình hình mới, tỉnh Bình Dương triển khai việc ứng dụng công nghệ thông tin kết nối thông tin thị trường lao động, hỗ trợ người lao động tìm việc. Cụ thể:

- Triển khai việc thu thập việc làm trống, cập nhật thông tin tuyển dụng của doanh nghiệp và nhu cầu tìm kiếm việc làm của người lao động vào cơ sở dữ liệu cung - cầu lao động qua website vieclambinhduong.vn, kết nối trực tuyến người sử dụng lao động với người lao động: doanh nghiệp chủ động cung cấp thông tin về nhu cầu, số lượng và vị trí tuyển dụng và cử cán bộ thực hiện phỏng vấn ngay tại công ty qua phần mềm hỗ trợ; về phía người lao động, chỉ cần có kết nối internet trên máy tính hoặc điện thoại… là có thể tìm hiểu một cách đầy đủ nhất thông tin về doanh nghiệp và thực hiện trả lời phỏng vấn trực tuyến.

- Tổ chức các phiên giao dịch việc làm online trên website vieclambinhduong.vn: việc kết nối cung - cầu lao động không chỉ trong phạm vi tỉnh, mà kết nối với tất cả các tỉnh có nguồn lao động (thông qua hệ thống Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh). Người lao động ở các tỉnh có nhu cầu tìm việc làm tại Bình Dương chỉ cần truy cập vào website sẽ được tiếp cận tất cả thông tin tuyển dụng tại phiên giao dịch việc làm; người lao động và người sử dụng lao động dễ dàng tiếp cận, trao đổi các thông tin liên quan đến vị trí công việc cần tuyển dụng.

Bên cạnh đó, Bình Dương thiết kế phần mềm chat tìm việc nhanh cũng trên website người lao động có thể trao đổi trực tuyến với tư vấn viên của trung tâm, sau đó được tư vấn viên kết nối với doanh nghiệp phỏng vấn.

- Ngoài ra, Bình Dương đưa vào sử dụng trang zalo “Trung tâm Dịch vụ việc làm Bình Dương”, hỗ trợ người lao động các thông tin về chính sách Bảo hiểm thất nghiệp, đào tạo nghề và việc làm; lao động có thể đăng ký tìm việc trực tiếp trên trang zalo. Trên cơ sở thông tin ứng viên tìm việc, nhân viên Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh kết nối việc làm phù hợp, nhanh nhất.

Trong thời gian qua, tỉnh Bình Dương đã triển khai các gói hỗ trợ theo Nghị quyết 68 và Nghị quyết 116 như thế nào?

Ông Phạm Văn Tuyên, Phó Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Bình Dương:

Trên cơ sở nhiệm vụ được Ủy ban Nhân dân tỉnh giao, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội Bình Dương đã ban hành trên 30 văn bản hướng dẫn, triển khai thực hiện các chính sách hỗ trợ đến Ủy ban nhân dân các cấp để hướng dẫn, tháo gỡ kịp thời những vướng mắc, khó khăn phát sinh trong quá trình thực hiện; phối hợp cùng các cấp, các ngành thực hiện việc tuyên truyền, phổ biến các chính sách hỗ trợ đến người dân, người lao động, người sử dụng lao động biết và thực hiện.

Kết quả, về thực hiện Nghị quyết số 68/NQ-CP, tính đến 16 giờ ngày 15/11/2021, tỉnh Bình Dương đã chi hỗ trợ cho 1.151.090 trường hợp, với số tiền là 1.787,017 tỷ đồng (không tính chính sách giảm mức đóng bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và chính sách tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất, Chính sách vay trả lương ngừng việc).

Đối với việc thực hiện Nghị quyết 116, Bình Dương đã hỗ trợ 12.282 đơn vị giảm mức đóng bảo hiểm thất nghiệp với số tiền 415,379 tỷ đồng (theo số liệu tạm tính tại tháng 9/2021, thời gian 12 tháng), đã hoàn thành việc thông báo hỗ trợ đến người sử dụng lao động.

Ngoài ra, Bình Dương tiếp nhận và phê duyệt hỗ trợ cho người lao động với 788.229 hồ sơ và số tiền hỗ trợ là 1.118,5 tỷ đồng. Đã chi hỗ trợ 786.220 trường hợp với số tiền 1.814,4 tỷ đồng, đạt 99,7% so với số được duyệt hỗ trợ.

Nhiều chính sách hỗ trợ theo Nghị quyết 68/NQ-CP đã phát huy tác dụng hỗ trợ người dân, người lao động, người sử dụng lao động. Tuy nhiên, còn một số chính sách hỗ trợ phát sinh ít, thậm chí chưa phát sinh. Cụ thể:

- Chính sách tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất: Số phát sinh đề nghị hỗ trợ thấp so với số doanh nghiệp trên địa bàn, nguyên nhân là do sau khi tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất thì doanh nghiệp phải đóng bù cùng kỳ với đóng phát sinh mới vào quỹ nên không kích thích doanh nghiệp/đơn vị đề nghị hỗ trợ.

- Chính sách hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề để duy trì việc làm cho người lao động: cho đến nay chưa phát sinh hồ sơ đề nghị, do từ đợt dịch Covid-19 thứ tư đến nay, các doanh nghiệp bị ảnh hưởng đang cố gắng bằng nhiều giải pháp tiếp tục hoạt động theo ngành nghề, công nghệ hiện tại khi tình hình dịch được kiểm soát tốt, chưa có nhu cầu thay đổi công nghệ hoặc tái cơ cấu lao động.

- Chính sách vay vốn trả lương ngừng việc, trả lương phục hồi sản xuất: chưa thu hút được người sử dụng lao động vay. Nguyên nhân là số tiền vay để chi trả lương ngừng việc, trả lương phục hồi sản xuất cho người lao động với mức cho vay thấp, thời gian ngắn và người sử dụng lao động có nhiều lựa chọn khác để không phải vay.

- Hiện nay, theo ghi nhận từ báo cáo của Bảo hiểm xã hội tỉnh, công tác chi hỗ trợ theo Nghị quyết 116/NQ-CP hiện chưa có khó khăn, trở ngại lớn. Hiện nay, việc rà soát, đối chiếu thông tin, dữ liệu người lao động cần chặt chẽ để tránh trùng, sót nên chưa thể rút ngắn được thời gian giải quyết. Một số người sử dụng lao động chưa hoạt động trở lại, hoặc người lao động về quê nơi cư trú hiện chưa quay lại làm việc cũng ảnh hưởng đến tiến độ rà soát, tổng hợp thông tin của người sử dụng lao động.

Ông Choi Joo Ho, Tổng Giám đốc Samsung Việt Nam:

Trong khoảng thời gian 3 tháng đầu tiên của làn sóng Covid lần thứ 4, Samsung đã tuân thủ theo phương án phòng chống dịch “3 tại chỗ, công ty đã duy trì hoạt động sản xuất không gián đoạn thông qua việc cho nhân viên ở tại ký túc xá trong công ty, hoặc trong nội bộ nhà máy, trường học gần công ty…

Ngoài ra, tất cả 110 ngàn công nhân viên của Samsung Việt Nam đều tuân thủ chặt chẽ nguyên tắc 5K, duy trì khoảng cách, công ty đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để nhân viên an tâm làm việc trong nhà máy an toàn như cấp phát khẩu trang KF 94 cho nhân viên cũng như tiến hành xét nghiệm PCR 2 lần một tuần…

Mặt khác, ban lãnh đạo của Samsung cũng thường xuyên thăm các công ty cung ứng để thăm hỏi động viên công nhân viên, cố gắng để cùng các công ty cung ứng vượt qua thời kỳ khó khăn bằng cách chỉ đạo áp dụng thống nhất các biện pháp phòng chống dịch, hỗ trợ một phần kinh phí phòng dịch Covid… Thông qua đó, Samsung có thể duy trì năng suất sản xuất, và đạt được tăng trưởng tốt hơn so với năm ngoái.

Thưa ông Choi Joo Ho, ông có đề xuất gì để các doanh nghiệp, nhà đầu tư nước ngoài hồi phục nhanh sau đợt dịch thứ tư, giải bài toán thiếu hụt nguồn nhân lực?

Ông Choi Joo Ho, Tổng Giám đốc Samsung Việt Nam:

Trong làn sóng Covid lần thứ 4 này, tiêu chí và chính sách phòng chống dịch của một số địa phương đôi khi không nhất quán. Đối với các doanh nghiệp, việc dự đoán để quản trị nhân lực hiệu quả và xây dựng kế hoạch sản xuất là rất cần thiết tuy nhiên doanh nghiệp không thể dự đoán được tình hình nên gặp phải những khó khăn trong kinh doanh.

Tuy nhiên, gần đây Chính phủ đã xây dựng và thực hiện các tiêu chí quản lý phòng dịch chuẩn hóa giúp giảm thiểu yếu tố bất ổn trong kinh doanh, và hỗ trợ rất lớn cho các doanh nghiệp trong việc điều hành công ty.

Sau này, trong nhưng tình huống tương tự xảy ra, chúng tôi cũng mong rằng các cơ quan sẽ xây dựng các quy định chuẩn hóa, đồng thời trao đổi thông tin đầy đủ với các doanh nghiệp trước khi thực hiện để đảm bảo thời gian chuẩn bị tối thiểu cho các doanh nghiệp. Được như vậy thì các doanh nghiệp có thể tích cực tuân thủ các quy định phòng chống dịch Covid-19, và cũng góp phần hỗ trợ lớn cho doanh nghiệp trong kế hoạch sản xuất và quản trị nhân lực.

TS Ngô Quỳnh An, Phó Trưởng Khoa Kinh tế và Quản lý nguồn nhân lực (Đại học Kinh tế quốc dân):

Để hỗ trợ tốt nhất cho người lao động và doanh nghiệp, trong tọa đàm, các đại biểu cũng đã có những đánh giá về chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp và người lao động.

Theo tôi, về phía doanh nghiệp, thứ nhất, tôi thấy các doanh nghiệp cần phải cải thiện năng lực sẵn sàng trong các tình huống khẩn cấp. Đây là điều quan trọng nhất.

Thứ hai, tôi nghĩ chúng ta không chỉ dồn hết trách nhiệm cho doanh nghiệp, vì một mình họ không đủ năng lực đảm đương việc phục hồi lao động và sản xuất. Theo tôi, phải hỗ trợ như có quỹ hỗ trợ dự phòng để họ hỗ trợ cho lao động của doanh nghiệp đang hồi hương và bây giờ muốn thu hút họ trở lại, phải có quỹ hộ trợ nhất định.

Bên cạnh đó, tăng cường quản lý về lao động trên thị trường lao động để hỗ trợ doanh nghiệp có thông tin về danh tính người lao động trong quá trình tuyển dụng, hỗ trợ trong quá trình quản lý người lao động chứ không để doanh nghiệp tự làm việc đó. Trong tiến tình này, tôi nghĩ rằng việc số hóa thị trường lao động là then chốt và phải đẩy nhanh tiến trình này, thậm chí đẩy nhanh gấp 5-10 lần so với lộ trình đặt ra từ đầu.

Giải pháp cần hỗ trợ doanh nghiệp nữa là có cơ chế hỗ trợ tiền lương. Trong trường hợp doanh nghiệp dừng sản xuất mà khả năng hỗ trợ tiền lương cho người lao động khó khăn, thì chúng ta phải có quỹ hỗ trợ doanh nghiệp trong vấn đề này.

Trong giai đoạn dịch bệnh xảy ra, cả cộng đồng đều nhận thức rõ vai trò của bảo hiểm thất nghiệp. Vì vậy, phải thúc đẩy trách nhiệm của doanh nghiệp cũng như bản thân người lao động tích cực tham gia vào chính sách bảo hiểm hiểm thất nghiệp, coi là yếu tố sống còn để chúng ta có thể "sống qua" đại dịch và có thể tiếp tục duy trì sản xuất. Ngoài ra, còn có hỗ trợ về thuế, vốn sản xuất. Đây là những giải pháp cần quan tâm đối với doanh nghiệp.

Đối với người lao động, tôi cho rằng, việc này đòi hỏi huy động sự tham gia của cả cộng đồng, của các cấp chính quyền vào nhận thức sự hỗ trợ với người lao động ở địa phương cũng như lao động nhập cư, lao động trong khu vực phi chính thức chứ không chỉ làm từ thiện hay chỉ hỗ trợ nhóm lao động yếu thế.

Trong quá trình hỗ trợ như vậy, chúng ta phải huy động duy trì sự hỗ trợ của cộng đồng chứ không chỉ Nhà nước; doanh nghiệp phải huy động cả sự tham gia của tổ chức dân sự. Đồng thời, người thụ hưởng, tức là bản thân người lao động được tham gia thiết kế chương trình hỗ trợ cho chính bản thân họ - thấy được vai trò của họ trong các chính sách hỗ trợ họ để họ để ổn định cuộc sống trong tiến trình dịch bệnh vẫn tiếp tục xảy ra, bảo đảm có được việc làm, có được thu nhập ổn định.

TS Nguyễn Tú Anh, Vụ trưởng Vụ Kinh tế tổng hợp, Ban Kinh tế Trung ương:

Trước tiên tôi muốn trao đổi qua 1 số ý kiến tại diễn đàn Quốc hội cho rằng chúng ta không nên tập trung vào các ngành công nghiệp gia công, lắp ráp, sử dụng lực lượng lớn lao động tại các đô thị lớn. Tôi cho rằng đây là 1 quan điểm đúng về mặt dài hạn, nhưng trước mắt chúng ta phải nhìn vào thực tế, chúng ta hiện phải đối mặt với 2 xung lực, 1 là lực đẩy, 2 là lực kéo đối với vấn đề này.

Thứ nhất, trong lực đẩy, chúng ta có 1 nguồn lao động thiếu kỹ năng rất lớn. Đến năm 2021, chúng ta chỉ có khoảng 26,1% lực lượng lao động đã qua đào tạo và có chứng chỉ. Như vậy, phần lớn lực lượng lao động của chúng ta được xem là không có kỹ năng. Lực đẩy ở đây có nghĩa là chúng ta cần phải tạo ra việc làm cho những người lao động không có kỹ năng này, dẫn đến cần phải phát triển các ngành thâm dụng lao động để tạo việc làm cho người lao động là yêu cầu cấp bách trước mắt không thể tránh khỏi.

Về mặt lực kéo, các đô thị lớn có lợi thế vượt trội so với các khu vực khác. Thứ nhất, họ có lợi thế nhờ quy tụ, tức đô thị lớn quy tụ rất nhiều lợi thế thuận lợi về giao thông, tập trung nguồn nhân lực có kỹ năng. Thí dụ như Hà Nội có đầy đủ các giáo sư, tiến sĩ, có các viện nghiên cứu, nhân lực chất lượng cao và lao động có kỹ năng đều quy tụ ở đây, do đó có lợi thế rất lớn. Thứ hai là lợi thế về giao thông vận tải. Thí dụ, tại sao lại tập trung ở TP Hồ Chí Minh mà không chuyển về Sóc Trăng? Chi phí vận chuyển 1 container từ Sóc Trăng lên cảng ở TP Hồ Chí Minh để đi ra nước ngoài cao gấp 3 lần so với chi phí vận chuyển ra nước ngoài. Như vậy, sẽ khó để đưa các ngành công nghiệp ra khỏi các khu đô thị lớn. Thực tế chúng ta nhìn vào Seoul (Hàn Quốc), họ cũng đã chật vật trong 30 năm nay để chuyển các khu công nghiệp ra khỏi thành phố và đều thất bại, tất cả đều có lý do từ sức hút của các đô thị lớn.

Quay lại vấn đề xu hướng này là đúng về dài hạn, tức chúng ta phải thúc đẩy xu hướng này, vì khi tích tụ quá lớn ở các khu đô thị sẽ dẫn đến 1 loạt các hệ lụy, như chi phí hạ tầng đắt đỏ, chi phí cuộc sống rất lớn, nhà cửa, đất đai sẽ tăng giá rất cao, làm cho chi phí đời sống tăng cao, bên cạnh chi phí về môi trường. Tất cả những vấn đề này nếu cuốn theo vòng xoáy buộc chúng ta càng phải đầu tư nhiều cho đô thị lớn, dẫn đến không có nguồn lực đầu tư cho các vùng khác, kéo theo sự chênh lệch giữa các đô thị lớn với các vùng khác càng lớn, đồng thời dẫn đến sức hút về các đô thị lớn lại càng lớn.

Để giải quyết vấn đề này, tôi cho rằng trước mắt chúng ta phải chấp nhận thực tế này nhưng cần có các chính sách để giải quyết vấn đề này, thứ nhất cần đẩy nhanh đột phá chiến lược về kết cấu hạ tầng, làm sao tăng kết nối giữa nội vùng và liên vùng để làm sao các đô thị kết nối chặt chẽ được dễ dàng hơn, giảm chi phí logistics đối với các tỉnh, thành phố phụ cận.
Hiện nay, chúng ta sẽ nhìn thấy xu hướng thoát trung tâm đang diễn ra. Thí dụ như TP Hồ Chí Minh khi bắt đầu mở cửa tập trung chủ yếu ngành dệt may ở các khu như Linh Trung, Tân Thuận. Nhưng dệt may hiện đang dạt ra khỏi TP Hồ Chí Minh và đi về các tỉnh như Đồng Nai, Bình Dương, Long An…, và từ các tỉnh này lại dạt về các địa phương xa hơn. Ở phía bắc, dệt may tập trung ở Hải Dương, Hưng Yên và đang dạt về các tỉnh xa hơn như Thái Bình, Thanh Hóa, Nghệ An… Như vậy, để xúc tiến xu hướng đó, việc kết nối là rất quan trọng.

Quay lại quan điểm thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch bệnh, đây là 1 thay đổi của chúng ta xuất phát từ quan điểm chiến lược. Có rất nhiều quan điểm cho rằng dịch bệnh này sẽ kéo dài dai dăng, và chiến lược “zero Covid” mà nhiều nước theo đuổi là rất khó khả thi. Vậy an toàn ở đây là như thế nào? Chính phủ đã thực hiện rất nhanh chóng và quyết liệt để có được vaccine tiêm cho người dân. Mặc dù chúng ta xuất phát rất chậm so với các nước khác nhưng hiện nay chúng ta đã vượt qua nhiều nước ASEAN và khu vực, với tỷ lệ tiêm đủ 2 mũi đạt trên 36% dân số, tiêm 1 mũi đạt 67%, như vậy chúng ta đã dần tiệm cận nhóm trên. Đây là một điều rất tốt khi chúng ta có độ phủ vaccine cao.

Thứ 2, chúng ta phải tăng cường năng lực của ngành y tế như tăng cường thuốc chữa, kế hoạch điều trị, sử dụng các thuốc đặc hiệu để làm cho người dân an tâm khi có bệnh sẽ được điều trị an toàn, bên cạnh áp dụng các biện pháp hạn chế để tránh lây lan nhanh, tức là phải tránh việc bùng phát dịch bệnh như đã xảy ra tại TP Hồ Chí Minh.

Còn linh hoạt ở đây là gì? Như trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, chúng ta áp dụng chiến lược rất hay là “hỏa khí phân tán, hỏa lực tập trung”, và giờ trong chiến lược chống Covid-19 cũng vậy, chúng ta nên ứng phó 1 cách linh hoạt là phân tán các nhóm lây lan lại. Nhưng khi đã phân tán và cô lập được các nhóm nhỏ lại, phải tập trung nguồn lực để dập dịch ngay, không cho lây lan nhanh ra các vùng khác. Đó là linh hoạt, và cũng được thể hiện ở chỗ chúng ta không gom tất cả vào 1 chỗ mà phân loại các nhóm dễ bị ảnh hưởng khác nhau để có các cách ứng xử khác nhau với các nhóm này, thí dụ như những nhóm người cao tuổi, có bệnh nền, trẻ em…

Linh họat còn đòi hỏi 1 yêu cầu cao hơn nữa, đó là bám sát diễn biến dịch bệnh để kịp thời những thay đổi trong ứng phó. Bài học trong việc ứng phó với chủng Delta cho thấy chúng ta đã bị bất ngờ và không kịp đối phó, trong khi với các chủng khác, các chiến lược ứng phó của chúng ta trước đây đều rất là phù hợp.

Thứ 3, dịch bệnh còn có thể kéo dài, muốn bảo đảm an toàn, chúng ta phải đặt trong dài hạn chứ không thể trước mắt, vì an toàn trước mắt sẽ ảnh hưởng đến lâu dài. Muốn có được an toàn trong dài hạn, chúng ta phải bảo đảm có đủ nguồn lực để duy trì được sự an toàn này. Nếu chúng ta dồn hết sức cho an toàn ngắn hạn, đến 1 lúc nào đó sẽ cạn kiệt nguồn lực và dịch bệnh thì vẫn còn, lúc đó sẽ không có gì là an toàn nữa khi chúng ta không còn nguồn lực.

Như vậy, an toàn phải trong tầm nhìn dài hạn, và muốn an toàn trong dài hạn thì quá trình chống dịch phải bảo đảm duy trì được nguồn lực của nền kinh tế, nguồn lực của người dân và nguồn lực của nhà nước, nhằm bảo đảm sự an toàn này được bền vững. Từ đó dẫn đến 1 quan điểm quá trình chống dịch phải chúng ta phải bảo đảm cho doanh nghiệp và nền kinh tế vẫn có thể hoạt động được, để nguồn lực từ ngân sách không bị cạn kiệt. Chúng ta phải xác định đây là cuộc chiến trường kỳ để có thể bảo đảm an toàn, kiểm soát hiệu quả dịch bệnh, làm sao cho tổn thất ít nhất, tỷ lệ tử vong, nhập viện ít nhất nhưng cũng tổn thất cho nền kinh tế ít nhất. Như vậy, cân bằng là điều kiện tiên quyết trong chiến lược hiện nay về thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch bệnh.

PGS, TS Giang Thanh Long: Xin cảm ơn nhà báo, cảm ơn Báo Nhân Dân, Bộ Lao động, Thương binh, Xã hội đã mời tôi tham gia Tọa đàm rất có ý nghĩa hôm nay. Với tư cách là một chuyên gia nghiên cứu về an sinh xã hội, tôi cho rằng đây là cơ hội tốt để chúng tôi chuyển tải thông điệp trong quá trình chúng tôi nghiên cứu về chính sách an sinh xã hội.

Qua bài phát biểu của Thứ trưởng Lê Văn Thanh cũng như ý kiến của TS Vũ Minh Tiến, chúng ta thấy được sự quan tâm lớn của Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Quốc hội và tất cả các Bộ, ban, ngành và chính quyền các tỉnh đối với người lao động trong quá trình chống dịch, đặc biệt là trong làn sóng Covid-19 lần thứ tư đến bây giờ, chúng ta đối mặt với nhiều khó khăn.

Về các chính sách, tôi đồng ý với TS Vũ Minh Tiến là kịp thời thiết thực và thuận lợi hơn cho người lao động để tiếp cận với chính sách này. Tuy nhiên, nhìn nhận dưới góc độ chuyên gia nghiên cứu và cũng là người khảo sát những vấn đề có liên quan đến chính sách thì ngoài những việc chúng ta đã làm được rồi thì có một vài vấn đề chúng ta cần chú ý.

Thứ nhất, mặc dù chúng ta đã tiếp cận nhiều người lao động như Thứ trưởng Lê Văn Thanh đã nói chúng ta có chú trọng rất nhiều đến người lao động ở khu vực chưa chính thức là những người không có hợp động lao động hoặc không tham gia bảo hiểm. Đây là nhóm đối tượng tổn thương nặng do đại dịch suốt hai năm qua đặc biệt trong đợt dịch lần thứ tư. Bởi lý do đơn giản khi chúng ta đóng cửa nền kinh tế, giãn cách xã hội thì lập tức những người trong khu vưc phí chính thức sẽ lập tức mất sinh kế. Khi mất sinh kế, họ không có nguồn bù đắp giống như những người được hưởng bảo hiểm xã hội như bảo hiểm thất nghiệp. Do đó, đã có một nhóm đối tượng được tiếp cận với gói hỗ trợ này.

Tuy nhiên, theo báo cáo Tổng cục thống kê, quý II/2021, là quý chúng ta có tỷ lệ lao động phi chính thức nhiều nhất trong ba năm trở lại đây, với tỷ lệ 57,4%. Có thể thấy hàng chục triệu người lao động được coi là lao động phi chính thức. Như vậy, với con số ông Thanh nói vẫn còn một số lượng khá lớn lao động phi chính thức chưa tiếp cận hoặc tiếp cận chậm với chính sách mà chúng ta mong muốn. Bởi đây là nhóm đối tượng khó tiếp cận dẫn đến tình trạng một số chính quyền địa phương dùng các phương pháp rất thủ công là lên danh sách, xác nhận đối tượng, đáng lẽ chúng ta phải cập nhật ngày hôm nay để có thể "sống sót" được nhưng do quá trình làm thủ công như vậy chúng ta xác định sai đối tượng hoặc đối tượng được nhận chậm hơn so với dự kiến.

Hiện nay, chúng ta đang hỗ trợ mức độ nhận 1 lần trong 3 tháng. Các đối tượng này thông thường chỉ được nhận là 500 nghìn đồng/lần, một số địa phương có thể hỗ trợ đến 1 triệu đồng. Như vậy, khi giãn cách kéo dài, các hộ gia đình họ không phải là những người nghèo cũng không phải những người giàu, và không tham gia bất kỳ một chế độ bảo hiểm xã hội nào (trong thuật ngữ an sinh xã hội chúng tôi gọi là nhóm ở giữa mất tích), họ không nằm trong bất kỳ nhóm nào chính thức của bảo hiểm xã hội. Do đó khi họ mất sinh kế họ đối mặt với nhiều khó khăn, với mức hỗ trợ như hiện nay việc duy trì trong vòng ba, bốn tháng liền thì rất khó.

Khảo sát của Ban 4 Hội đồng cải cách hành chính quốc gia, cải cách doanh nghiệp, khảo sát với hơn 40 nghìn lao động bị thất nghiệp thì trên 55% nói rằng họ chỉ duy trì cuộc sống chúng ta trong vòng 1 tháng nếu tiếp tục mất việc như bây giờ. Điều đó có nghĩa là nếu tiếp tục mất việc thì họ cực kỳ khó khăn. Mức hỗ trợ mặc dù rất động viên nhưng có thể nói nếu đại dịch kéo dài thì họ đối mặt rất nhiều khó khăn với mức hỗ trợ như thế.

Kinh nghiệm quốc tế, theo thống kê của Tổ chức Lao động quốc tế ngày 1/1/2021, có 209 quốc gia và khu vực trên thế giới đã thực hiện hơn 1.700 chính sách khác nhau. Việt Nam đóng góp khá nhiều trong số đó. Trong đó, có các chính sách như chúng ta đã nêu: Nghị quyết 42, Nghị quyết 68, Nghị quyết 116... Chúng ta có khoảng hơn 50 chính sách khác nhau của các tỉnh, thành phố và các Bộ, ngành mang tính chất đặc trưng cho các công việc, trong đó hỗ trợ một phần cho các lao động.

Các quốc gia khác cũng giống như Việt Nam là những quốc gia có tỷ lệ lao động phi chính thức lớn. Thí dụ như quốc gia gần với chúng ta là Thái Lan, tháng 4/2020 họ công bố gói hỗ trợ là 117 tỷ bath tương đương với khoảng 3 tỷ USD. Họ hỗ trợ tất cả những người lao động phi chính thức với mức 5.000 bath, tương đương với khoảng 125 USD. Họ làm như thế nào? Giống hệt như Việt Nam là số người lao động phi chính thức cực kỳ khó khăn trong việc xác định.

Thay vì để chính quyền địa phương, Bộ Lao động, hay bất kỳ một cục nào đó về vấn đề lao động phải đi xác định thì người lao động đăng ký để nhận những gói hỗ trợ đó vào các ngân hàng. Thí dụ như ngân hàng nông nghiệp, ngân hàng chính sách hoặc trên các website do Bộ Lao động của Thái Lan đưa ra, thí dụ như những website chuyên đăng ký về lao động thất nghiệp, những đối tượng được hưởng sẽ đăng ký vào đó. Sau khi có thông tin thì chính quyền địa phương rất đơn giản để xác định. Sau khi công bố website chỉ sau 1 tuần có 28 triệu người đăng ký nhận. Sau khi sàng lọc chỉ còn 14 triệu người được hưởng còn lại 14 triệu người trùng với các chính sách khác. Như vậy thuận lợi rất nhiều, và quá trình này số hóa tất cả người lao động. Như vậy, nhờ Covid-19 có nhiều người lao động phi chính thức trước đây thì bây giờ được số hóa cực tốt cho Thái Lan.

Nước thứ hai là Indonesia, họ cũng công bố một gói hỗ trợ tương đương với khoảng hơn 600 triệu USD. Đây là quốc gia vạn đảo nên xác định lao động phi chính thức rất khó khăn. Họ cũng số hóa tất cả các nghiên cứu này, họ yêu cầu những người đăng ký đi vào các nhóm trong khu vực mình đang sống. Từ đó, người ta dễ dàng đăng ký và chính quyền địa phương xác định có đúng hay không thì sẽ dễ dàng xác nhận được đối tượng. Do đó, việc triển khai các chính sách ở Indonesia rất hiệu quả, chỉ trong vòng ba tháng họ đã cung cấp được hỗ trợ khoảng hơn 12 triệu người lao động và người sử dụng lao động với mức hỗ trợ khoảng 175 USD/1 người.

Tất cả quốc gia giống như chúng ta họ có một lực lượng lao động phi chính thức rất lớn. Đây là đối tượng bị tổn thương rất mạnh do dịch bệnh Covid-19 ở các nước này. Chính vì vậy, việc chúng ta vẫn đang nói việc số hóa tất cả các hoạt động trong đó có hoạt động đăng ký người lao động là cực kỳ quan trọng. Từ đó, chúng ta xác định được ai là người thực sự cần . Thứ hai đây là cơ hội tốt để chúng ta cho mọi người thấy rằng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế là "tấm nệm" hỗ trợ cho người lao động trong quá trình gặp khó khăn. Đây là cơ hội tuyệt vời để cho mọi người thấy rằng ai chưa tham gia bảo hiểm xã hội thì nên tham gia hệ thống bảo hiểm xã hội theo đúng kế hoạch của Nghị quyết 28 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng.

Ông Lê Tiến Trường, Chủ tịch Hội đồng Quản trị, Tập đoàn Dệt may Việt Nam:

Từ tháng 3/2020, khi bắt đầu có dịch bệnh ở Việt Nam, chúng tôi đã xác định đối với ngành dệt may chỉ có 2 tài sản rất quan trọng cho phát triển bền vững: nguồn lao động và vị trí trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Mất 2 tài sản này sẽ rất khó phục hồi và phát triển trở lại khi dịch bệnh qua đi. Cho nên, ngay từ đầu chính sách chỉ đạo xuyên suốt của Tập đoàn và các đơn vị là chăm lo và giữ gìn lực lượng lao động của mình, nhất là người lao động tay nghề cao.

Từ năm 2020, Tập đoàn đã triển khai cơ chế để giữ mối liên hệ giữa người quản lý lao động và lực lượng lao động, đồng thời xây dựng các tổ nhóm Covid trước đợt dịch lần thứ tư. Việc chuẩn bị trước đã thực sự phát huy hiệu quả trong đợt dịch lần thứ tư. Mỗi tổ nhóm được phân công theo địa bàn khu vực ở trọ của người lao động, tổ chức cho người lao động ở trọ cùng một chỗ thì làm cùng một tổ, một dây chuyền nhằm hạn chế số lượng người tiếp xúc. Việc này giúp bảo đảm nếu 1 người là F0 thì chỉ có 20 người là F1 chứ không phải là 300 hay 400 người. Đây là những hướng mà doanh nghiệp phải chuẩn bị từ ban đầu, tuy không phải là tiền nhưng khi xảy ra vấn đề về sức khỏe sẽ liên quan đến tiền.

Bên cạnh đó, chúng tôi cũng đã xây dựng đội ngũ cán bộ công đoàn đến các tổ để chuẩn bị các chương trình chăm lo, thí dụ như đi chợ giúp người lao động, chia các gói thực phẩm ở mức giá 100.000 hoặc 200.000 đồng tùy theo số người trong gia đình của người lao động. Hết giờ làm, người lao động có thể mua các gói thực phẩm ngay tại cửa nhà máy, nhà ăn tập thể. Việc này giúp người lao động hạn chế tần suất tiếp xúc ở những khu vực đông người, không định vị được.

Khi phải tổ chức sản xuất "3 tại chỗ", "1 cung đường 2 điểm đến", chúng tôi chú trọng tổ chức nghiêm túc hoạt động chăm sóc sức khỏe cho người lao động. Chúng tôi có những hệ thống ở Hòa Thọ, Đà Nẵng để bố trí cho khoảng 1.000 người ở trong thành phố "3 tại chỗ" với đầy đủ điều kiện cơ sở vật chất, ăn, ở. Nếu doanh nghiệp làm tốt thì người lao động có thể yên tâm bảo đảm năng suất sản xuất. Thực tế mà nói, thì thường sau 1 tuần ở 3 tại chỗ thì năng suất lao động đi xuống, bởi người lao động đã quá bức bối, tẻ nhạt với môi trường chỉ có làm xong lên chỗ nghỉ ngơi. Vì vậy, tuy rất khó khăn và tốn kém, doanh nghiệp cần phải giải bài toán và thiết kế được một chương trình hoạt động để duy trì năng suất. Đây cũng là một lần thực nghiệm tâm lý của người lao động, bởi diễn biến tâm lý của người lao động diễn biến rất phức tạp khi thực hiện 3 tại chỗ.

Về các gói hỗ trợ của Chính phủ, chúng tôi đánh giá việc triển khai các gói hỗ trợ đã nhanh hơn, thực tế hơn. Trong năm 2020, với Nghị quyết 42 thì doanh nghiệp của Tập đoàn Dệt may hoàn toàn không nhận được gì. Do Nghị quyết dựa vào năng lực sản suất, nhưng doanh nghiệp không ngừng sản xuất ngày nào, thậm chí còn tổ chức sản xuất khẩu trang để xuất khẩu với số lượng rất lớn. Việc dừng sản xuất gây thiệt hại rất nhiều so với việc tổ chức sản xuất những mặt hàng rẻ, tuy không có lợi nhuận nhưng có thể bù đắp được một phần tiền lương chi trả cho người lao động.

Nhưng sang đến năm 2021, với Nghị quyết 68, Tập đoàn Dệt may đã nhận được khoảng 140 tỷ đồng, chiếm 60% hồ sơ đề nghị. Riêng Quyết định 116 về hỗ trợ tiền cho những người có đóng bảo hiểm thất nghiệp, doanh nghiệp đã nhận được 340 tỷ đồng/345 tỷ đồng, tương đương giải quyết 95% hồ sơ đề xuất. Việc này được triển khai nhanh và rất dễ do chỉ cần căn cứ theo số tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp.

Việc miễn giảm mức đóng bảo hiểm thất nghiệp cho doanh nghiệp cũng hỗ trợ chúng tôi tiết kiệm 17 tỷ đồng trong 2 tháng thực hiện, và sẽ lên đến 100 tỷ đồng trong 12 tháng.

Năm nay, các doanh nghiệp đã tiếp cận được các gói hỗ trợ này nhanh và hiệu quả hơn, cách thức triển khai hợp lý hơn, giảm chi phí và thời gian để xét duyệt. Việc xây dựng cơ chế dựa trên bảo hiểm thất nghiệp giúp giải ngân dễ dàng hơn, bảo đảm công bằng khi chỉ có người lao động của những doanh nghiệp có đóng đầy đủ bảo hiểm thất nghiệp được nhận hỗ trợ. Việc này cũng tạo một môi trường mới khi người lao động có thể hiểu hơn khi lựa chọn đơn vị sử dụng lao động có tham gia đầy đủ các chính sách của Nhà nước, để khi gặp các rủi ro thì họ nhận được sự hỗ trợ đầy đủ hơn. Các doanh nghiệp làm ăn minh bạch rất mong thị trường lao động diễn biến theo hướng này, tránh việc phải cạnh tranh với các doanh nghiệp không hoàn thành các trách nhiệm đầy đủ nhưng có lợi thế trong chi phí.

Do đó, cũng cần có sự tuyên truyền, giáo dục của ngành lao động và Công đoàn về định hướng của thị trường lao động, giúp bảo đảm quyền lợi của người lao động cũng như bảo vệ người sử dụng lao động.

Ông Tào Bằng Huy, Phó Cục trưởng Cục Việc làm (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội):

Chính sách hỗ trợ người sử dụng lao động đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ kỹ năng nghề để duy trì việc làm cho người lao động được quy định tại Nghị quyết 68 của Chính phủ và Quyết định 23 của Thủ tướng Chính phủ. Quy định về điều kiện và trình tự thủ tục thực hiện chính sách này đơn giản rất nhiều so với quy định tại Luật Việc làm và Nghị định 28/2015/NĐ-CP. Đặc biệt, chính sách này có thời hạn thực hiện dài hơn, được thiết kế dài hạn (theo quy định được thực hiện đến cuối tháng 6 năm 2022).

Đến nay, cơ quan bảo hiểm xã hội đã xác nhận cho 3.339 lao động tại 31 đơn vị đề nghị hỗ trợ đào tạo nghề. Tại 5 tỉnh, thành phố, đã có 7 đơn vị sử dụng lao động được phê duyệt hỗ trợ 2,4 tỷ đồng để đào tạo nghề, duy trì việc làm cho 915 người lao động.

Tuy nhiên, chính sách này thực hiện chậm là do thời gian qua, do ảnh hưởng của dịch bệnh nên nhiều doanh nghiệp phải dừng hoạt động, hoặc hoạt động cầm chừng, nên chưa có nhu cầu đào tạo, hoặc chưa có phương án bố trí lao động tham gia đào tạo nâng cao trình độ kỹ năng cho người lao động.

Qua khảo sát, một số địa phương cho rằng, khi dịch bệnh được kiểm soát, doanh nghiệp quay trở lại hoạt động bình thường, sẽ có nhiều doanh nghiệp chuyển đổi cơ cấu sản xuất - kinh doanh để đáp ứng yêu cầu trong trạng thái bình thường mới và có nhu cầu đào tạo nâng cao trình độ kỹ năng cho người lao động phù hợp với hoạt động sản xuất - kinh doanh của doanh nghiệp. Đã có một số địa phương mạnh dạn đề nghị cho kéo dài thực hiện chính sách này đến hết năm 2022. Về việc này chúng tôi cũng đang nghiên cứu, xem hiệu quả đến 30/6/2022 để có đề xuất phù hợp.

Về cơ chế khuyến khích các cơ sở giáo dục nghề nghiệp thu hút người lao động tích cực, chủ động tham gia đào tạo nâng cao kỹ năng nghề, chuyển đổi nghề nghiệp, đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động sau đại dịch, tôi thấy có một số điểm đáng quan tâm.

Ngày 30/8/2021, Thủ tướng đã ban hành Quyết định số 1446/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chương trình “Đào tạo, đào tạo lại nâng cao kỹ năng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư”, trong đó có các chính sách, giải pháp để các cơ sở giáo dục nghề nghiệp thu hút người lao động, thanh niên chủ động tham gia đào tạo để nâng cao tay nghề, chuyển đổi việc làm đáp ứng với nhu cầu của thị trường lao động. Trong đó các các giải pháp rất sát thực tiễn, như: Xác định ngành, nghề đào tạo, kỹ năng nghề và mô hình đào tạo mới phù hợp với yêu cầu của thị trường lao động; đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp theo hướng mở, đa dạng, linh hoạt đáp ứng nhu cầu học tập suốt đời của người dân; phối hợp với doanh nghiệp để gắn đào tạo lý thuyết với thực hành tại doanh nghiệp, đào tạo theo yêu cầu của doanh nghiệp.

Trước mắt, để đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực cho các doanh nghiêp sau khi phục hồi sản xuất - kinh doanh sau khi kiểm soát được dịch bênh, cần có chính sách hỗ trợ đào tạo, đào tạo lại, nâng cao trình độ/kỹ năng nghề cho người lao động để thích ứng với điều kiện sản xuất mới, đào tạo phổ cập nghề cho người lao động có kỹ năng thấp, đào tạo nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Do đó, trong thời gian tới có 2 việc cần làm ngay. Một là các cơ sở giáo dục nghề nghiệp cần chủ động phối hợp với doanh nghiệp để xây dựng và triển khai phương án đào tạo nâng cao trình độ kỹ năng nghề cho người lao động đang làm việc tại doanh nghiệp. Hai là phối hợp các trung tâm dịch vụ việc làm để tuyên truyền, phổ biến chính sách hỗ trợ đào tạo cũng như tổ chức thực hiện đào tạo mới, đào tạo nâng cao trình độ và đào tạo chuyển đổi nghề cho người lao động.

Trong chính sách hỗ trợ đào tạo này thì có hỗ trợ đào tạo đối với đối tượng là người lao động đang hưởng trợ cấp thất nghiệp. Vừa qua có số người lao động nghỉ việc hưởng trợ cấp thất nghiệp, hiện nay khi chưa quay trở lại làm việc thì đây chính là nhóm đối tượng mà các cơ sở giáo dục đào tạo và các doanh nghiệp, người sử dụng lao động cần tư vấn, giới thiệu cho người lao động tham gia đào tạo, chuyển đổi nghề nghiệp để chuẩn bị cho việc làm trong tương lai.

Bà Nguyễn Thị Thu Hiền, Giám đốc Sở Lao động - thương binh và xã hội tỉnh Đồng Nai:

Tỉnh Đồng Nai hiện có hơn 38.000 doanh nghiệp, trong đó hơn 1.500 doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, hoạt động trong 32 khu công nghiệp tập trung của tỉnh, các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh hiện sử dụng khoảng 1,2 triệu lao động, trong đó, tại các khu công nghiệp tập trung khoảng 600.000 lao động.

Trong và sau đợt dịch lần thứ tư vừa qua đã diễn ra một đợt dịch chuyển lao động lớn nhất từ trước tới nay. Số lao động di chuyển từ Đồng Nai về các tỉnh ước khoảng 50.000 - 60.000 người, chủ yếu tập trung về các tỉnh Nam Trung Bộ, Tây Nam Bộ, Tây Nguyên.

Theo báo cáo chưa đầy đủ từ các doanh nghiệp, hiện các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh đang có nhu cầu sử dụng khoảng 35.000 - 40.000 lao động, các doanh nghiệp hiện khá khó khăn để có thể tuyển dụng đáp ứng nhu cầu trên, đặc biệt trong giai đoạn cuối năm, do tâm lý người lao động hiện còn e ngại quay trở lại làm việc do tình hình dịch bệnh chưa được khống chế hoàn toàn.

Trước tình hình trên, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội đã tham mưu Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành Kế hoạch số 13415/KH-UBND ngày 1/11/2021 của Ủy ban nhân dân tỉnh về việc phối hợp hỗ trợ đón người lao động từ các tỉnh, thành phố có nhu cầu đến, trở lại tỉnh Đồng Nai làm việc được hưởng ưu đãi các chính sách sau. Đó là:

- Được ưu tiên tiêm vaccine cho những đối tượng chưa tiêm mũi 1, cũng như được đẩy nhanh tiến độ tiêm mũi 2 nhanh chóng, an toàn, bảo đảm điều kiện khi trở lại các doanh nghiệp làm việc.

- Trường hợp người lao động phải thuê phòng trọ mà chưa nhận hỗ trợ theo Quyết định số 4346/QĐ-UBND ngày 14/10/2021 của Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Nai trước khi về quê thì sẽ được hỗ trợ 300 nghìn đồng/người/lần (chưa bao gồm vợ, chồng, con nếu ở cùng phòng trọ).

Theo bà, làm thế nào để thu hút lao động quay trở lại thị trường lao động Đồng Nai sau đại dịch?

Bà Nguyễn Thị Thu Hiền, Giám đốc Sở Lao động - thương binh và xã hội tỉnh Đồng Nai:

Để kết nối thông tin về thị trường lao động việc làm, giúp người lao động tìm được việc làm tốt trong điều kiện dịch Covid-19 cơ bản được kiểm soát, cần tăng cường tổ chức các sàn giao dịch việc làm trực tiếp hoặc trực tuyến để kết nối việc làm giữa doanh nghiệp và lao động. Đẩy mạnh hoạt động Sàn Giao dịch việc làm trực tuyến thông qua ứng dụng công nghệ.

Các đơn vị chức năng cần chủ động rà soát, nắm bắt thông tin về nguồn lao động thất nghiệp địa phương, nhu cầu tuyển dụng lao động của doanh nghiệp trong và ngoài khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh. Từ đó, xây dựng phương án hỗ trợ kết nối việc làm giữa lao động và doanh nghiệp có nhu cầu tuyển dụng.

Trung tâm Dịch vụ việc làm các tỉnh/thành phố cần có sự kết nối, nắm bắt thông tin lao động có nhu cầu trở lại Đồng Nai làm việc để có phương án hỗ trợ và bảo đảm an toàn cho người lao động trở lại Đồng Nai làm việc và lao động Đồng Nai đến làm việc tại các tỉnh, thành phố khác.

Đồng Nai đã triển khai các gói hỗ trợ theo Nghị quyết 68 và Nghị quyết 116 như thế nào? Kết quả bước đầu ghi nhận ra sao, thưa bà?

Bà Nguyễn Thị Thu Hiền, Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Đồng Nai:

Nhìn chung, Ủy ban nhân dân tỉnh đã chỉ đạo quyết liệt các sở, ngành; Ủy ban nhân dân các huyện, thành phố triển khai thực hiện kịp thời các chế độ, chính sách hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động gặp khó khăn do đại dịch Covid-19 trên địa bàn

Tính đến ngày 14/11/2021, toàn tỉnh đã hỗ trợ hơn 317.000 lao động trong các doanh nghiệp chế độ tạm hoãn hợp đồng lao động, ngừng việc không hưởng lương với số tiền khoảng 760 tỷ đồng. Hỗ trợ người lao động không có giao kết hợp đồng lao động (lao động tự do) là 746.103 người, với số tiền hơn 1.119 tỷ đồng.

Hỗ trợ từ Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp theo Nghị quyết 116/NQ-CP cho 587.597 người (đạt tỷ lệ 72,5% kế hoạch) với số tiền đã được phê duyệt là 1.418,74 tỷ đồng (đạt 69% kế hoạch). Hiện các địa phương vẫn đang tích cực triển khai các chính sách hỗ trợ người lao động và doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh.

Ngoài chính sách hỗ trợ theo Nghị quyết 68 của Chính phủ, ngày 14/10/2021, Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Nai ban hành Quyết định 4346/QĐ-UBND hỗ trợ 6 nhóm đối tượng khó khăn gồm người có công với cách mạng; đối tượng bảo trợ xã hội; hộ nghèo, hộ cận nghèo (1,5 triệu đồng/người/hộ); người dân đang thuê phòng trọ (300 nghìn đồng/người); người thuê phòng trọ phải thực hiện giãn cách xã hội trong các khu cách ly tạm thời và người lang thang trong các khu cách ly tạm thời (120 nghìn đồng/người/ngày).

Dự kiến có khoảng 618.121 người được hưởng chính sách hỗ trợ từ gói an sinh xã hội này với kinh phí hơn 296 tỷ đồng. Hiện nay, các địa phương đang chi hỗ trợ cho các đối tượng.

Bà có kiến nghị gì với các cơ quan liên quan để hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động vượt qua những khó khăn trong dịch Covid-19 hiện nay. Qua đó, nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho doanh nghiệp trở lại sản xuất?

Bà Nguyễn Thị Thu Hiền, Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Đồng Nai:

Theo thống kê nhanh tại hơn 300 doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh, hiện tại, các doanh nghiệp cần khoảng 35.000 - 40.000 lao động để khôi phục hoạt động sản xuất và đáp ứng các đơn hàng, bù đắp lại thời gian hơn 3 tháng doanh nghiệp phải tạm ngừng hoạt động do ảnh hưởng của dịch Covid-19.

Những ngành nghề có nhu cầu sử dụng lao động lớn là: dệt may, da giày, chế biến gỗ, điện tử. Một số doanh nghiệp có nhu cầu lao động lớn như: Công ty CP Taekwang Vina cần 5.000 lao động; Công ty Chang Shin Việt Nam cần 2.000 lao động; Công ty Longwell cần 3.300 lao động; Công ty Friwo Việt Nam cần 500 lao động…

Như vậy, tình trạng khan hiếm lao động (chủ yếu lao động phổ thông) số lượng lớn sẽ tiếp diễn trong quý IV/2021 và quý I/2022 càng làm cho quá trình khôi phục hoạt động của doanh nghiệp gặp khó khăn.

Để nhanh chóng khôi phục sản xuất của doanh nghiệp, đặc biệt trong giai đoạn thiếu hụt lao động do dịch Covid-19, địa phương xin kiến nghị Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội báo cáo Chính phủ xin cơ chế đặc biệt cho phép doanh nghiệp và người lao động thỏa thuận thời gian làm thêm giờ vượt quá quy định tại Điều 107 Bộ luật Lao động.

Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội sớm xây dựng chương trình kết nối thị trường lao động giữa các vùng, các địa phương để các địa phương, doanh nghiệp kết nối nhu cầu thị trường lao động.

Ông Lê Tiến Trường:

Trước hết, như tôi nói, dệt may luôn có nhu cầu tuyển dụng bởi 2 lý do:

Thứ nhất, bản thân dệt may là một ngành đang tăng trưởng. Dù có tự động hóa, hiện đại hóa thì hiện nay muốn tăng trưởng được 1 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu thì cần tạo thêm 50 nghìn việc làm mới. Mỗi năm chúng ta đang tăng trưởng 5-6 tỷ USD thêm cho xuất khẩu dệt may. Bởi vậy luôn có nhu cầu về tuyển dụng.

Thứ hai, nhu cầu tuyển dụng do sự dịch chuyển của địa điểm sản xuất từ các khu vực gần đô thị lớn ra các khu vực nông thôn hơn. Nên trong quá trình dịch chuyển này tạo ra nhu cầu mới do không phải lao động nào cũng đi theo được nhà máy khi di rời ra khỏi trung tâm đô thị.

Đối với doanh nghiệp dệt may, nhu cầu tuyển dụng lao động luôn luôn có dù có Covid-19 hay không, bao giờ nó cũng là yếu tố quan trọng để quyết định kinh doanh thành công của ngành thông dụng lao động như dệt may hay da giày.

Lao động là một trong những điều kiện cần để có sản xuất - kinh doanh hiệu quả.

Trong giai đoạn Covid-19, có sự dịch chuyển lao động đã trở về các địa phương từ các khu công nghiệp, theo tôi, bên cạnh phục hồi thị trường lao động theo hướng mở cửa tuyển dụng trở lại ở các đơn vị thì cần có sự can thiệp của “bàn tay” quản lý nhà nước, quản lý lao động ở các địa phương để chúng ta không mất cơ hội là người lao động đã trở về các địa phương tái định vị ở các địa phương, gọi là ly nông bất ly hương nhiều hơn.

Bởi vì chỉ cần 6 tháng đến 1 năm nữa lại tuyển dụng tự do, chúng ta sẽ tốn rất nhiều công sức trong việc định hướng lại phân bố lao động. Nên chăng thời điểm này ngành lao động ở các địa phương cần thống kê một cách chính xác số lượng lao động tại địa phương đã trở về từ các khu công nghiệp và tổ chức hoạt động giới thiệu tuyển dụng trên địa bàn để người lao động không phải thực hiện di cư một lần nữa.

Đây sẽ là yếu tố bền vững lâu dài bởi sau đại dịch chỉ có khoảng thời gian 6 tháng. Nếu hết 6 tháng tới người lao động đã về quê không kiếm được việc làm, không có thu nhập khác để thay đổi thì con đường duy nhất của họ là phải trở lại các khu công nghiệp để thực hiện tuyển dụng lao động. Trong khi những chính sách liên quan đến nhà ở, ký túc xá là những hệ chính sách lâu dài mới có được thì chắc chắn khi di cư trở lại, người lao động vẫn phải ở các xóm trọ, ở tự do, vẫn phải tiếp tục trong một vòng xoáy thuộc nhóm lao động hết sức nhạy cảm nếu có những diễn biến về thiên tai, dịch bệnh như Covid-19.

Do vậy, đối với chúng tôi, luôn khẳng định có nhu cầu tuyển dụng lao động. Bên cạnh đó, chúng tôi mong muốn có sự phối hợp giữa quản lý nhà nước về lao động trên địa bàn và doanh nghiệp để làm sao tái bố trí lao động tại chỗ tối đa, sau đó chúng ta sẽ có dịch chuyển giữa các khu vực, khu công nghiệp cho hợp lý hơn, chứ không phải là sự phục hồi thị trường lao động một cách tự phát, ai thiếu người thì đăng tuyển, cạnh tranh nhau bằng cách trả thêm tiền lương hoặc hỗ trợ thêm một vài chi phí để quay lại.

Cá nhân tôi cho rằng hỗ trợ chi phí để quay lại có thể với cá nhân người lao động là tốt, nhưng xét trên bình diện quy mô lớn, về lâu dài thì việc này chưa chắc đã tốt.

Chúng ta nên tận dụng cơ hội của tái bố trí lao động sau Covid-19 do dịch chuyển để thực hiện luôn “bàn tay” can thiệp của Nhà nước trong định vị lại thị trường lao động phù hợp hơn trên cơ sở phù hợp với quy hoạch chiến lược phát triển kinh tế - xã hội cả nước với các vùng công nghiệp ở các khu công nghiệp khác nhau.

Từ góc độ của doanh nghiệp, chúng tôi mong muốn Nghị quyết 128 được thực hiện nghiêm túc ở tất cả các địa phương vì đây là tiền đề cơ bản của đi lại ổn định, sản xuất ổn định, lưu thông ổn định.

Hiện nay đã là tháng 11, giai đoạn đang xây dựng toàn bộ kế hoạch sản xuất - kinh doanh cho năm 2022. Do đó, nên có sự chuẩn bị hướng dẫn để doanh nghiệp biết các yếu tố thuộc về phòng ngừa dịch bệnh cho năm 2022 để chuẩn bị.

Thí dụ, có cần tiêm mũi vaccine ngừa Covid-19 thứ ba hay không. Mũi tiêm thứ ba có còn trong diện được hỗ trợ miễn phí của Nhà nước hay không hay trở thành một chi phí y tế thông thường và bảo hiểm y tế có chi trả hay không hay doanh nghiệp phải lo. Đây là vấn đề đầu vào cho doanh nghiệp phải tính toán trong quá trình xây dựng kế hoạch sản xuất - kinh doanh của 2022.

Hiện chúng tôi tính toán, nếu tiêm thêm 1 mũi thứ ba trong năm 2022 cho người lao động trong ngành dệt may phải chi khoảng 120 tỷ đồng. Đây là một chi phí cần phải có sự chuẩn bị. Vậy đã đến cuối tháng 11 rồi, để bảo đảm sự ổn định của thị trường lao động chúng ta nên có hướng dẫn chính sách cho sớm. Nếu không, sang 2022 mới thông báo cần thêm mũi tiêm thứ 3 mới được đi làm mà người lao động chưa được tiêm mũi 3 thì lại đứt gãy.

Do đó, tôi cho rằng, đây không phải là thời điểm nói phục hồi thị trường lao động bằng việc tuyển dụng được lao động trở lại doanh nghiệp mà quan trọng hơn là phục hồi thị trường lao động bằng hình ảnh doanh nghiệp hoạt động ổn định, bền vững thì lúc đấy thị trường lao động tự khắc có sự ổn định và tạo việc làm tốt hơn.

Kính thưa các quý vị đại biểu,

Các ý kiến của quý vị tại tọa đàm hôm nay đều rất sắc sảo, nhiều thông tin với những con số biết nói. Thay mặt Ban tổ chức, chúng tôi xin tạm khép lại tọa đàm thú vị này với 3 ý kiến:

Trước hết, chúng ta không chỉ nói bức tranh ảnh hưởng, thiệt hại về lao động, việc làm mà tập trung bàn về giải pháp tồn tại và thích ứng. Chúng ta không chỉ nói hiện tại doanh nghiệp và người lao động phải đối mặt gánh chịu mà bàn về tương lai của nền kinh tế cũng như tư duy phát triển của đất nước phải thay đổi.

Thứ hai, từ góc nhìn doanh nghiệp, người sử dụng lao động, chuyên gia đến từ các cơ sở đào tạo, nghiên cứu, các cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan đại diện cho quyền lợi người lao động, chúng ta có nhiều điểm thống nhất tương đồng. Chúng ta có sáng kiến cách làm riêng, đột phá của từng lĩnh vực và cũng có va đập trong tư duy từ thực tiễn, điều này cần thiết để bổ sung, kiến tạo, hoàn chỉnh chính sách.

Tại tọa đàm, chúng ta đã bàn về ý kiến của Thứ trưởng Lê Văn Thành về chính sách vĩ mô của Chính phủ thông qua Nghị quyết 116 và Nghị quyết 68 về thực tiễn ngành lao động việc làm chúng ta phải đối mặt. Chúng tôi cũng rất quan tâm và thú vị với trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp thông qua ý kiến ông Lê Tiến Thành, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Tập đoàn Dệt may. Ở đây, ông không chỉ nói vai trò doanh nghiệp - tức là bàn tay chủ động của doanh nghiệp mà còn nói về bàn tay của nhà nước trong tương quan với bàn tay vô hình của thị trường mà đại dịch đặt ra cho chúng ta rất nhiều thay đổi về tư duy.

Chúng tôi quan tâm và ghi nhận cũng như tìm hiểu trao đổi với quý vị về khái niệm thú vị về bình đẳng hoàn hảo của TS Ngô Quỳnh An hay gọi là di chuyển ảo trong tư duy nghiên cứu của Tiến sĩ về lực lượng lao động. Những khái niệm này không chỉ là khái niệm mà còn phản ánh thực trạng mà chúng ta cần phải thay đổi tư duy tiếp cận vấn đề, hướng tới người lao động.

Chúng tôi cảm ơn tham luận có những ý kiến tư duy biện chứng về xử lý cách tiếp cận và xử lý dòng người di cư từ nơi làm việc về nơi cư trú do đại dịch, và sau đó quay trở lại nơi làm việc tại khu trọng điểm kinh tế. Đây không phải là vấn đề một sớm, một chiều mà là vấn đề tư duy dài hạn mà TS Nguyễn Tú Anh đặt ra.

Những kinh nghiệm đề xuất quản lý dữ liệu lao động phi chính thức gắn với quản lý số của hệ thống thị trường lao động, quản lý vĩ mô của doanh nghiệp và cách tiếp cận trong chuyển đổi số của TS Giang Thanh Long thật sự đặt vấn đề rất hiện đại trong quản trị nhà nước hiện tại.

Chúng tôi rất quan tâm ý kiến cụ thể xác thực của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam và Cục Việc làm về những vấn đề sát sườn của người lao động. Những lập luận, kiến giải và số liệu của các vị đều từ khảo sát trách nhiệm và công phu về cung và cầu lao động, từ đó đặt ra những vấn đề lớn về chiến lược dài hạn lao động việc làm trong tương lai.

Thứ ba, chúng tôi cho rằng lao động việc làm, đổi mới an sinh xã hội, quản trị quốc gia về nguồn nhân lực cho tới các vấn đề lớn, vĩ mô về quy hoạch ngành, quy hoạch vùng lao động việc làm, triết lý và cấu trúc an sinh xã hội hiện đại sẽ tiếp tục là vấn đề toàn bộ hệ thống chính trị, người lao động, các doanh nghiệp, cơ quan báo chí, đông đảo bạn đọc quan tâm. Vì ý nghĩa đó, thay mặt Ban Biên tập Báo Nhân Dân và cơ quan đồng tổ chức là Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, một lần nữa, tôi xin chân thành cảm ơn sự có mặt và tham gia ý kiến của các vị khách.

Chúng tôi rất mong các quý vị tiếp tục đồng hành cùng Báo Nhân Dân trong vấn đề liên quan trực tiếp chuyên môn nghiên cứu, trách nhiệm quản lý, cũng như nhu cầu thiết thân của bạn đọc Báo Nhân Dân và bạn đọc tương lai.

Một lần nữa xin chân thành cảm ơn và xin chúc sức khỏe các quý vị.