70 năm truyền thống và tinh thần đổi mới đào tạo
Ngày 10-10-1945, hơn một tháng sau khi đất nước tuyên bố độc lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 45 thành lập Trường ĐH Văn khoa. Ngày 15-11-1945, tại đại giảng đường 19 Lê Thánh Tông, diễn ra Lễ khai giảng năm học mới đầu tiên của Trường ĐH Văn khoa dưới sự chủ tọa của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Diễn văn của Vụ trưởng Vụ ĐH, GS Nguyễn Văn Huyên tại lễ khai giảng khẳng định: "Chúng tôi muốn rằng nền ĐH mới này là một lực lượng mạnh trong những lực lượng chiến đấu của dân tộc Việt Nam. Chúng tôi muốn nó là một thành lũy để trường kỳ kháng chiến phục hồi toàn lãnh thổ và giải phóng tinh thần cho dân tộc. Chúng tôi là một dân tộc có nghìn năm lịch sử độc lập và đã tự xây nên một nền văn minh đặc sắc ven bể Thái Bình Dương". Đó là những giá trị cốt lõi, là truyền thống được hun đúc trong 70 năm qua và được bồi đắp bằng thành tựu 20 năm xây dựng, phát triển của Trường ĐH KHXH và NV (ĐH QGHN).
Năm 1956, Chính phủ thành lập Trường ĐH Tổng hợp Hà Nội trên cơ sở các trường ĐH: Khoa học, Văn khoa, Khoa học cơ bản và Dự bị ĐH ở Khu 4. Năm 1995, Trường ĐH KHXH và NV ra đời, tách ra từ ĐH Tổng hợp Hà Nội, và là thành viên ĐH QGHN để đáp ứng nhu cầu của xã hội, phát triển đất nước trong thời kỳ mới. Trường ĐH KHXH và NV (ĐH QGHN) có sứ mệnh “Đi đầu trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, trình độ cao, nghiên cứu sáng tạo và truyền bá tri thức về KHXH và NV, phục vụ sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước. Để làm tròn sứ mệnh trên, Đảng ủy, Ban giám hiệu nhà trường luôn coi trọng công tác xây dựng nguồn nhân lực và đổi mới chương trình đào tạo, coi đó là điều kiện cốt lõi để xây dựng và phát triển. Nghị quyết đại hội Đảng bộ trường nhiệm kỳ đầu tiên (1996 - 1998) xác định: "Chăm lo xây dựng, phát triển đội ngũ cán bộ đủ về số lượng, mạnh về chất lượng, khắc phục tình trạng mất cân đối và nguy cơ hụt hẫng đội ngũ cán bộ kế cận". Thực hiện định hướng trên, Trường ĐH KHXH và NV (ĐH QGHN) đã coi mục tiêu xây dựng đội ngũ các nhà giáo có trình độ cao là nhân tố quyết định sự phát triển chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học. Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ trẻ được quan tâm, với nhiều chính sách ưu đãi. Đến nay, toàn trường có 530 cán bộ, trong đó có 370 cán bộ giảng dạy, 25 nhà giáo được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân và 56 nhà giáo được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Ưu tú. Trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ khoa học được nâng lên, đến nay có 164 thạc sĩ, 195 tiến sĩ, sáu giáo sư, 91 phó giáo sư. Bên cạnh đó, trường coi trọng việc hoàn thiện, nâng cao năng lực công tác quản lý, thông qua thực hiện đề án cải cách hành chính theo chuẩn ISO. Hệ thống khoa ngành ngày càng phát triển. Đến nay, toàn trường có 16 khoa, 12 trung tâm nghiên cứu và phục vụ đào tạo, một bảo tàng nhân học, một công ty, 10 phòng chức năng, một viện nghiên cứu chính sách và quản lý.
Nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian tới của trường là tập trung mở rộng, phát triển chương trình đào tạo chất lượng cao, trình độ cao, vừa đáp ứng nhu cầu xã hội, vừa phù hợp với xu thế phát triển của các ngành KHXH và NV ở Việt Nam và thế giới. Một trong những giải pháp đột phá để thực hiện mục tiêu đó là nhanh chóng quốc tế hóa các chương trình đào tạo. Trong đó, nhà trường chú trọng xây dựng và thực hiện các môn học, chương trình đào tạo bằng tiếng Anh, để thu hút sinh viên, học viên nước ngoài đến học tập. Trường có 22 ngành đào tạo ĐH với 22 chương trình đào tạo chuẩn, sáu chương trình đào tạo chất lượng cao, một chương trình đào tạo đạt chuẩn quốc tế. Đối với bậc sau ĐH, nhà trường đang quản lý 62 chuyên ngành đào tạo, trong đó có 29 chuyên ngành đào tạo tiến sĩ. Các ngành đào tạo của trường được phát triển theo ba nhóm gồm: các ngành khoa học cơ bản; các ngành khoa học ứng dụng; các ngành khoa học liên ngành. Từ năm 2007, Trường ĐH KHXH và NV (ĐH QGHN) đã chuyển đổi từ phương thức đào tạo niên chế sang đào tạo theo tín chỉ, hội nhập với xu thế quốc tế, đồng thời tích cực chuẩn hóa công tác tổ chức, quản lý đào tạo.
Vươn tới tầm cao khoa học và tăng cường hội nhập
Có thể nói, bên cạnh công tác đào tạo và phát triển đội ngũ, một trong những thành tựu nổi bật của trường là nghiên cứu khoa học, được thể hiện ở những tri thức, những lý luận về xây dựng con người, văn hóa Việt Nam trong giai đoạn hội nhập và toàn cầu hóa. Một số kết quả nghiên cứu của trường góp phần cung cấp các luận cứ, cơ sở khoa học cho việc xây dựng, hoạch định các đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước. Trong đó nhiều nhà giáo, nhà khoa học đã có những công trình nghiên cứu mang lại giá trị thiết thực. Toàn trường có 10 nhà giáo được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh và 16 nhà giáo được tặng Giải thưởng Nhà nước về khoa học, công nghệ, là bằng chứng cụ thể cho vị trí tiên phong và thành tích xuất sắc trong hoạt động nghiên cứu khoa học. Hiện nay, trường đang triển khai: Chiến lược phát triển khoa học và công nghệ đến năm 2020; chương trình phát triển các sản phẩm khoa học chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước...
Đáng chú ý, hợp tác quốc tế sâu rộng là con đường tiếp cận nhanh và hiệu quả tri thức và phương pháp nghiên cứu tiên tiến, nhất là khi muốn trở thành ĐH nghiên cứu. Trong hợp tác quốc tế, Trường ĐH KHXH và NV (ĐH QGHN) vừa dựa trên nền tảng những thành tựu đã có, đồng thời từng bước tiếp cận những tiêu chí, chuẩn mực chung của ĐH khu vực và quốc tế, sáng tạo ra những giá trị mới, lấy đó làm lợi thế so sánh, làm sức mạnh trong hợp tác và khẳng định vị thế một trường ĐH hàng đầu đất nước. Vì vậy, đến nay, trường đã thiết lập được quan hệ quốc tế với hơn 200 trường ĐH và các tổ chức quốc tế trên khắp các châu lục. Nhiều chương trình hợp tác đào tạo, liên kết, các hội thảo khoa học quốc tế thành công đã tạo được tiếng vang và uy tín học thuật cao ở trong và ngoài nước.
Thành tích về đào tạo và nghiên cứu khoa học của trường được chứng thực bằng các danh hiệu cao quý mà Đảng, Nhà nước trao tặng: Huân chương Lao động hạng nhất (năm 1981), Huân chương Độc lập hạng nhất (năm 2001), danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới (năm 2005), Huân chương Hồ Chí Minh (năm 2010). Bài học sâu sắc để bảo đảm mọi thành công của nhà trường là tinh thần đoàn kết, chung sức chung lòng của đơn vị, các tập thể và cá nhân, các thế hệ cán bộ và sinh viên; là sức mạnh tổng hợp được huy động, tham gia vào sự nghiệp xây dựng và phát triển nhà trường với phương châm phải luôn chủ động, tích cực, nhạy bén, có bản lĩnh cao để sẵn sàng dấn thân và đi tiên phong trong sự nghiệp nghiên cứu cũng như đào tạo.
