Tiềm năng lớn của chanh leo
Chị Trần Thị Thúy, thôn Thanh Hà 1, xã Ia H’rung, tỉnh Gia Lai đầu tư nhà màng trồng chanh leo với diện tích 2.500 m2, tổng số vốn đầu tư hơn 500 triệu đồng. Từ tháng 5/2025, chị chính thức xuống giống và canh tác theo quy trình hữu cơ.
Đến nay, vườn chanh đã cho thu hoạch lứa đầu tiên, sản lượng ước đạt khoảng 5,5 tấn quả. Chị Thúy cho biết, so với cây dài ngày thì chanh leo chỉ trồng 6 tháng đã cho thu hoạch, thu liên tục khoảng 2 năm, với giá cả ổn định như hiện nay, người nông dân sẽ có nguồn tiền ổn định.
Theo Báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Gia Lai, diện tích trồng chanh leo cả nước hiện có hơn 12.600 ha, sản lượng khoảng 178.500 tấn/năm, trong đó Gia Lai là địa phương có diện tích trồng lớn nhất. Từ 302 ha năm 2015, đến năm 2025 đã mở rộng lên khoảng 5.650 ha, tốc độ phát triển bình quân khoảng 34%/năm.
Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Đoàn Ngọc Có, năng suất chanh leo trên địa bàn liên tục được cải thiện, từ khoảng 24,6 tấn/ha (năm 2015) lên hơn 43,5 tấn/ha (năm 2025). Sản lượng chanh leo của tỉnh năm 2025 ước đạt hơn 210.000 tấn, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng sản lượng của cả nước.
Các tỉnh khác như: Đắk Lắk, Quảng Ngãi, Lâm Đồng cũng đang tích cực mở rộng diện tích trồng chanh leo, tạo thành vùng nguyên liệu tập trung, đáp ứng nhu cầu chế biến và xuất khẩu ngày càng tăng.
Với sự tăng trưởng nhanh chóng, Việt Nam đã và đang trở thành một trong 10 quốc gia sản xuất và xuất khẩu chanh leo lớn nhất thế giới.
Ông Nguyễn Quang Ngọc, Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên cho biết, thị trường xuất khẩu của chanh leo Việt Nam khá đa dạng, bao gồm: Trung Quốc, các nước Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, Mỹ và khu vực Trung Đông.
Cơ hội mở rộng thị trường còn đến từ việc sản lượng chanh leo tại Nam Mỹ, vùng sản xuất lớn nhất thế giới đang sụt giảm do tác động của biến đổi khí hậu và dịch bệnh. Thậm chí Brazil, quốc gia sản xuất và xuất khẩu chanh leo lớn nhất hiện phải nhập khẩu để đáp ứng nhu cầu nội địa.
Tiêu thụ nội địa phát triển mạnh
Bên cạnh xuất khẩu, thị trường nội địa cũng là điểm sáng trong tiêu thụ chanh leo. Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Gia Lai, giá chanh leo tại Gia Lai đang có những biến động tích cực, từ mức 13.000-15.000 đồng/kg (đầu năm 2025), đến nay đã tăng lên 17.000-19.000 đồng/kg cho chanh xô (loại thường).Đặc biệt, chanh leo xuất khẩu loại 1 (chanh Âu) luôn duy trì giá ổn định hơn 35.000 đồng/kg, hiện đạt khoảng 52.000 đồng/kg.
Gia Lai đã thành lập được hệ thống sản xuất giống chanh leo 3 cấp trong nhà lưới với quy mô hàng chục triệu cây giống/năm, ứng dụng công nghệ tiên tiến, bảo đảm giống sạch bệnh.
Tỉnh đã công nhận 110 cây chanh leo đầu dòng và 22 vườn cây đầu dòng, cung ứng khoảng 24 triệu cây giống/năm.
Gia Lai hiện có 3 nhà máy chế biến chanh leo đủ điều kiện xuất khẩu với tổng công suất khoảng hơn 74.000 tấn sản phẩm/năm, cùng hàng chục cơ sở sơ chế quy mô vừa và nhỏ.
Sản phẩm chế biến đa dạng từ quả tươi, dịch chanh leo cấp đông, nước ép cô đặc đến chanh leo sấy dẻo, đáp ứng nhiều phân khúc thị trường khác nhau. Đáng chú ý, tỉnh đã được cấp 48 mã số vùng trồng với tổng diện tích hơn 1.150 ha và 6 cơ sở đóng gói chanh leo xuất khẩu với công suất 340-365 tấn quả tươi/ngày.
Bên cạnh đó, việc thiết lập mã số vùng trồng giúp kiểm soát chất lượng, bảo đảm truy xuất nguồn gốc và đáp ứng yêu cầu của thị trường xuất khẩu khó tính.
Tại diễn đàn “Phát triển ngành hàng chanh leo bền vững theo chuỗi liên kết”, nhiều chuyên gia cho rằng, bên cạnh những thuận lợi, ngành chanh leo Tây Nguyên đang phải đối mặt không ít thách thức do quy mô sản xuất nhỏ lẻ, khó kiểm soát chất lượng và đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu nghiêm ngặt; liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân chưa thật sự bền vững, chủ yếu vẫn là thỏa thuận buôn bán.
Phó Viện trưởng Bảo vệ thực vật (Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam) Nguyễn Thị Bích Ngọc cho biết, vấn đề dịch hại, đặc biệt là các bệnh vi-rút như EAPV và PaMoV gây cứng quả, nhiều vùng trồng ghi nhận tỷ lệ nhiễm vi-rút cao, có nơi phải phá bỏ tới 50-80% diện tích sau 1-2 vụ.
Các bệnh do nấm như thối thân, thối gốc cùng các loại sâu hại như ruồi đục quả, rệp sáp cũng ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng. Để phát triển bền vững, các chuyên gia khuyến nghị cần tăng cường sử dụng giống sạch bệnh, áp dụng quy trình quản lý dịch hại tổng hợp, cải thiện kỹ thuật canh tác và đẩy mạnh xây dựng mã số vùng trồng đạt chuẩn VietGAP, GlobalGAP.
Theo Tổng Giám đốc Công ty cổ phần quốc tế Thông Đỏ Lê Văn Tuyến - doanh nghiệp chuyên sản xuất cây giống chanh dây có quy mô lớn nhất Việt Nam, chanh leo Tây Nguyên hoàn toàn có thể trở thành ngành hàng xuất khẩu chủ lực, nhưng để đạt được mục tiêu này, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người nông dân.
Thay vì chạy theo số lượng, ngành chanh leo cần tập trung nâng cao chất lượng, xây dựng thương hiệu và phát triển chuỗi giá trị bền vững. Đồng thời, việc ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất, chế biến kết hợp với quản lý chặt chẽ chất lượng từ giống đến sản phẩm sẽ là chìa khóa để chanh leo Tây Nguyên tiếp tục chinh phục những thị trường khó tính.
