Bắt đầu từ ngày 1-11, trong khuôn viên khu nhà Việt ở Bảo tàng Dân tộc học, một bàn thờ truyền thống của người Mexico được trưng bày với tất cả các phẩm vật, họa tiết trang trí đặc trưng. Đây là hoạt động do Đại sứ quán Mexico phối hợp với Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam thực hiện, với sự hỗ trợ của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.
Bàn thờ truyền thống của người Mexico, được dựng lên trong hai ngày trong năm là 1 và 2-11. Đây là hai ngày được dành riêng để tưởng nhớ và bày tỏ lòng tôn kính những người thân yêu đã quá cố. Trong hai ngày này, mọi người đổ ra các nghĩa trang, trang trí các ngôi mộ rực rỡ với hoa cúc vạn thọ, nến, cờ và các dải lụa đủ màu sắc, dành thời gian lưu lại bên những ngôi mộ.
Ở nhà, trong mỗi gia đình đều đặt bàn thờ trang hoàng lộng lẫy, cũng với hoa, nến, các vật phẩm tượng trưng cho bốn yếu tố thiên nhiên gồm đất, gió, nước và lửa. Đất tượng trưng bởi các sản vật của vụ mùa, gió được tượng trưng bởi một vật chuyển động, thường là những vuông giấy cắt trổ cầu kỳ treo trên tường quanh bàn thờ, nước được đặt trong bình để các linh hồn được xoa dịu cơn khát sau chuyến đi dài, lửa được tượng trưng bởi các ngọn nến, ngoài mỗi ngọn nến dành cho những người quá cố trong gia đình, người ta còn đặt thêm trên bàn thờ một ngọn nến tượng trưng cho linh hồn bị quên lãng.
Trong ngày hội tưởng nhớ người quá cố trong gia đình, còn có những món ăn đặc trưng Mexico, như đường làm thành hình chiếc xương sọ, trên đỉnh đầu có khắc tên người đã khuất, bánh mì đặc biệt dành riêng cho ngày này với những dải bột tượng trưng cho khúc xương và những viên bột nhỏ thể hiện những giọt nước mắt, món bí đỏ nấu đường, rượu và thuốc lá… Ngoài ra, nếu có những em bé qua đời sớm, trên bàn thờ còn có một vài món đồ chơi.
Ngài Đại sứ Mexico tại Việt Nam cho biết, tục lệ tưởng nhớ người đã khuất trong hai ngày 1 và 2-11 này đã có từ cách đây 3.000 năm và được lưu giữ cho tới tận ngày nay. Năm 2003, UNESCO đã công nhận tục lệ này là Kiệt tác phi vật thể và truyền khẩu, với những yếu tố tín ngưỡng truyền thống kết hợp với đạo Công giáo.
Theo TS Lưu Hùng, Phó Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, việc trưng bày bàn thờ truyền thống của Mexico trong không gian ngôi nhà Việt của Bảo tàng gợi tới những điều thú vị, đó là sự tương đồng và khác biệt giữa hai truyền thống thờ cúng, tưởng nhớ tới người thân đã qua đời của hai quốc gia cách nhau nửa vòng trái đất.
TS Lưu Hùng phân tích, sự tương đồng nằm ở chỗ hai bên cùng đặt di ảnh người đã khuất trên bàn thờ, cùng bày hoa tươi và những món ăn truyền thống hoặc những món mà người đã khuất ưa thích lúc sinh thời, bàn thờ đều được đặt ở những vị trí trang trọng trong nhà và được trang trí công phu, tạo nên một không gian thờ cúng trang nghiêm. Hai bên cùng dành ra những khoảng thời gian nhất định để sửa sang, chăm lo phần mộ người đã khuất…
Điểm khác biệt, là người Việt dành nhiều dịp trong năm để tưởng nhớ ông bà, những người đã khuất, như lễ, tết, giỗ, các dịp tảo mộ cuối năm và Thanh minh đầu năm… Người Việt có ngày rằm tháng bảy dành cho các vong hồn lang thang, chứ không đặt thêm một ngọn nến như người Mexico. Và bàn thờ của người Việt cũng được đặt cố định, không giống với cách người Mexico có thể đặt bàn thờ ở bên trong hay ngoài gian nhà của mình, và thường đặt trải dài từ trên cao xuống mặt đất, với rất nhiều yếu tố tôn giáo như tranh, ảnh…
TS Lưu Hùng cho rằng, trưng bày bàn thờ truyền thống của Mexico trong không gian ngôi nhà Việt, cũng với gian thờ truyền thống có thể cho khách tham quan rút ra những nhận xét thú vị về sự kết nối văn hóa giữa hai nước. TS Lưu Hùng nói: “Người Mexico quảng bá văn hóa rất tốt, qua cách họ chọn lựa địa điểm trưng bày, cũng như cách họ thể hiện phần trưng bày của mình. Chỉ với một không gian bàn thờ nho nhỏ, họ có thể giới thiệu rất nhiều tới mọi người một di sản văn hóa có giá trị hàng nghìn năm tuổi của mình. Tôi mong bao giờ chúng ta có thể đem những di sản văn hóa của mình đi giới thiệu với bạn bè quốc tế như vậy, mặc dù nhiều di sản văn hóa phi vật thể của chúng ta chưa được UNESCO trao danh hiệu, nhưng rất thú vị và độc đáo”.
