Thái Thụy làm giàu từ làng nghề

ND - Thái Thụy là huyện ven biển của tỉnh Thái Bình có nhiều làng nghề truyền thống. Trong những năm gần đây, nhờ có các cơ sở công nghiệp và tiểu, thủ công nghiệp ngày càng phát triển đã làm cho huyện này có bước chuyển dịch nhanh chóng về cơ cấu kinh tế, tỷ trọng giá trị công nghiệp ngày càng lớn, thu nhập của người lao động ngày càng tăng và đời sống người dân địa phương thêm ổn định.

Ngôi biệt thự của gia đình anh Ðào Như Tải nằm trên khu vườn rộng ở thôn Lục Nam, xã Thái Xuyên, huyện Thái Thụy nổi bật bên những vòm cây xanh, trị giá gần một tỷ đồng được hoàn thành vào năm 2007. Gia đình anh có năm người vốn trước đây làm nghề trồng lúa, nay lại chuyên sản xuất hàng mây tre đan, mỗi tháng có lãi ròng 4 đến 5 triệu đồng. Trong ngôi nhà ngang dùng làm kho chứa sản phẩm, xếp cao ngất những chồng làn mây đủ loại to, nhỏ khác nhau, chuẩn bị được đem đóng vào công-ten-nơ xuất khẩu.

Xã Thái Xuyên có nghề mây tre đan từ những năm 30 của thế kỷ trước, chỉ sản xuất một, hai mặt hàng là những chiếc đĩa hoặc khay bằng mây đem bán cho các doanh nghiệp ở Hải Phòng. Ðến những năm 60 của thời kỳ bao cấp, người dân địa phương thấy nghề này có hiệu quả, đã thành lập ba hợp tác xã (HTX) tiểu thủ công nghiệp chuyên sản xuất hàng mây tre ở các thôn Lục Nam, Lục Bắc và Lũng Ðầu. Rồi cơ chế thay đổi, từ ba HTX hợp lại thành một, do HTX nông nghiệp quản lý, ngày càng gặp nhiều khó khăn. Ai cũng nghĩ là nghề mây tre đan xuất khẩu của địa phương sẽ chấm dứt nếu như năm 2001 trong thời kỳ mở cửa, không có anh Tạ Thanh Bình đứng ra đảm nhận một tổ sản xuất hàng xuất khẩu cho Công ty xuất nhập khẩu Thái Bình, duy trì đến ngày nay.

Bây giờ, mặt hàng mây tre đan của Thanh Bình thường xuyên có mặt ở các nước Mỹ, Nhật Bản và Tây Âu. Cả xã Thái Xuyên có tới 1.200 gia đình làm vệ tinh sản xuất hàng mây tre cho Doanh nghiệp (DN) Mây tre Thanh Bình. Người lao động trong các vùng nông thôn cứ thả sức làm, không phải lo mua nguyên liệu và lo tìm đầu ra cho sản phẩm. Bình thường tại DN chỉ có 50 công nhân. Khi chúng tôi đến, địa phương đang chuẩn bị thu hoạch vụ lúa xuân nên chỉ có ít người làm nhiệm vụ kiểm tra chất lượng sản phẩm.

Là xí nghiệp nhưng nhà xưởng lại chính là nhà dân. Người lao động nhận nguyên liệu và mẫu mã về nhà, trong gia đình ai rỗi lúc nào thì tranh thủ làm lúc ấy. Tuy là làng nghề nhưng mỗi cá nhân lại hành nghề riêng lẻ tại gia đình, mọi người có thể làm đến tận 9-10 giờ đêm. Hằng tuần, hằng tháng, DN Thanh Bình căn cứ vào nhu cầu của từng hộ ký hợp đồng rồi chở nguyên liệu đến từng tổ hoặc từng gia đình. Khi chuẩn bị xuất hàng, DN sẽ báo ngày giờ cụ thể để mọi người phân loại sản phẩm và đóng gói. Từ hơn 10 năm qua, ở Thái Xuyên đã hình thành các tổ hợp do người lao động tự làm dịch vụ hai đầu cho nghề mây tre đan. Các tổ hợp cung ứng nguyên liệu rất linh hoạt. Ai cần loại mây nào để sản xuất sản phẩm gì với số lượng bao nhiêu thì cứ yêu cầu và định thời gian nhận, có người mang đến tận nhà.

Với cách sản xuất không cần nhà xưởng tập trung, DN Thanh Bình còn đào tạo và mở thêm nghề móc sợi, tạo thu nhập cho mỗi lao động khoảng 20 nghìn đồng/ngày. Năm 2008, tuy thị trường tiêu thụ sản phẩm có gặp khó khăn nhưng DN đã có tới bốn triệu sản phẩm mây tre đan với doanh số gần 20 tỷ đồng và nộp ngân sách hơn một tỷ đồng. Ðồng thời giải quyết việc làm ổn định cho gần một trăm lao động tại chỗ và 17 nghìn lao động vệ tinh ở 140 xã trong tỉnh. Bây giờ, đi khắp các nẻo đường trong xã Thái Xuyên, ở đâu cũng thấy mọi nhà trồng mây quanh vườn, vừa làm giậu che chắn vừa có nguồn nguyên liệu tại chỗ không bao giờ cạn. DN Thanh Bình đã tính đến việc đầu tư cho nông dân trồng mây để có nguồn nguyên liệu tại chỗ, đáp ứng cho số lao động ngày càng tăng lên.

Trong những năm gần đây, làng nghề ở Thái Thụy ngày càng phát triển. Cả huyện Thái Thụy hiện có 26 làng nghề, đưa tổng giá trị sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp năm 2008 lên tới 583 tỷ đồng, tăng 44% so với năm 2007. Chỉ tính đến cuối năm 2008, toàn huyện đã có 32 DN và 5.747 cơ sở, hộ sản xuất, thu hút hơn 37 nghìn lao động, tăng ba nghìn lao động so với năm trước. Các nghề chế biến nông sản thực phẩm được tổ chức ở hầu hết các xã trong huyện với tổng số lao động lên tới hơn bốn nghìn người, mỗi năm có doanh số hơn 90 tỷ đồng. Toàn huyện có 147 DN chế biến hải sản ở các xã ven biển, mỗi năm có hơn 13 nghìn tấn sản phẩm đông lạnh, 1.100 tấn sứa, 1,9 triệu lít nước mắm và hơn năm trăm tấn tôm với doanh số hơn 45 tỷ đồng. Riêng các làng nghề trong huyện đã có tổng giá trị sản xuất đạt hơn 190 tỷ đồng, tăng 20% so với năm 2007, thu hút hơn 20 nghìn lao động. Nhờ đó, tỷ trọng công nghiệp trong cơ cấu kinh tế của huyện năm 2008 là 34%, tăng 18% so với năm 2005; đồng thời tỷ trọng nông nghiệp giảm từ 47% (2005) xuống còn 38% (2008).

Nhóm nghề thủ công mỹ nghệ của Thái Thụy như mây tre đan, móc sợi, thêu ren tập trung chủ yếu ở những xã nội đồng. Chỉ tính riêng nghề mây tre đan xuất khẩu, toàn huyện có hơn bảy trăm cơ sở, tập trung ở 42 xã với tổng sản phẩm hằng năm lên tới 4,6 triệu sản phẩm, doanh thu đạt hơn 19 tỷ đồng. Trong đó, DN Mây tre đan Thanh Bình giữ vai trò chủ đạo. Gia đình anh Tải cũng như hàng trăm gia đình khác ở các xã trong huyện, từ khi tập trung vào chuyên sản xuất hàng thủ công, đã không còn trực tiếp lao động làm ruộng nữa mà thuê mỗi năm hai triệu đồng để người khác trồng cấy dăm sào ruộng của gia đình.

Trong những năm gần đây, khi địa phương có nhiều dự án về đầu tư, Thái Bình đã có chủ trương đưa các ngành nghề cần nhiều lao động như dệt may về các vùng nông thôn. Vì thế ở Thái Thụy trong năm qua đã có thêm ba DN sản xuất với quy mô khá là Công ty May Ðại An ở Thụy Thanh, Công ty TNHH Gia Nguyễn ở Thụy Phúc và cơ sở may Trường An Phát ở Thụy Phong, mỗi năm có tổng sản phẩm đạt hơn 680 nghìn sản phẩm với doanh thu hơn 11 tỷ đồng, giải quyết việc làm và tạo thu nhập ổn định cho hơn 2.500 lao động.

Ngoài làng nghề mây tre đan ở Thái Xuyên, Thái Thụy còn có nghề mộc nổi tiếng ở Thái Sơn, Thụy Văn, Thụy Bình; nghề sản xuất cơ khí của Công ty TNHH 27-7 Xuân Bắc; nghề sản xuất vật liệu xây dựng ở Thụy Việt, Thụy Quỳnh, Thái Thụy, Thái Thọ; nghề làm lưỡi câu ở Thụy Thanh, nghề làm nón ở Thụy Trình, nghề đan lưới ở Thụy Hồng và nghề đan cói ở Thụy Bình. Chỉ riêng năm 2008, ngành sản xuất vật liệu xây dựng của toàn huyện đạt doanh thu 74 tỷ đồng, đáp ứng tốt nhu cầu thị trường trong và ngoài tỉnh, thu hút hơn hai nghìn lao động có mức thu nhập khá.

Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất mà các DN làm nghề tiểu thủ công nghiệp ở Thái Bình nói chung và Thái Thụy nói riêng hiện nay là cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới tác động đến việc tiêu thụ sản phẩm. Các DN của địa phương chủ yếu có quy mô nhỏ và vừa, công nghệ sản xuất lạc hậu, năng suất thấp, phải bươn chải vất vả để tồn tại. Thị trường tiêu thụ các loại sản phẩm của địa phương vẫn chưa ổn định, làm cho các DN và người lao động gặp nhiều khó khăn. Trong khi đó, người lao động trong các làng nghề số đông chưa được đào tạo, trình độ tay nghề thấp nên hạn chế khả năng cạnh tranh trong thời kỳ hội nhập.

Mặc dù vậy, năm 2009 này, huyện Thái Thụy đã có năm dự án của chương trình khuyến công và bảy dự án phát triển tiểu, thủ công nghiệp của các xã với các nghề mây tre đan, móc sợi, may mặc và thêu ren với tổng số lao động là hơn chín trăm người. Trong đó có việc xây dựng điểm công nghiệp làng nghề xã Thụy Dân với quy mô bảy ha.

Ngày nay, các làng nghề của tỉnh Thái Bình đã phát triển thành nhiều làng hoặc xã nghề với hơn một trăm nghìn lao động của khu vực nông thôn. Mỗi làng nghề đều có những sản phẩm độc đáo khác nhau. Và tiếng tăm các sản phẩm ở những làng nghề nổi tiếng cứ lan xa mãi.

VŨ KIỂM và THÀNH TÂM