Thay vì những giọt nước mát lành chúc may mắn như truyền thống, người biểu tình và lực lượng an ninh đã phải đối xử với nhau bằng bom xăng tự tạo, chai lọ, gạch đá, gậy gộc, hơi cay, vòi rồng… Thái-lan, nơi mệnh danh là “đất nước nụ cười” đang trong chu kỳ khủng hoảng sâu sắc.
Đối đầu leo thang
Các cuộc biểu tình của phe áo đỏ bắt đầu ngay khi Chính phủ liên hiệp do đảng Dân chủ làm nòng cốt lên cầm quyền ở Thái-lan cuối năm 2008. Tuy nhiên, sau Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 14 tại Cha Am, Hua Hin, căng thẳng mới bắt đầu gia tăng. Người biểu tình áo đỏ ủng hộ cựu Thủ tướng lưu vong Thaksin Shinawatra đã tập hợp dưới ngọn cờ của UDD, yêu cầu ông Abhisit Vejjajiva từ chức, giải tán QH, tiến hành bầu cử lại…
Áp dụng phương thức tương tự Liên minh nhân dân vì dân chủ (PAD) đối với Chính phủ của ông Samak Sundaravej và Somchai Wongsawat trước đây, người biểu tình áo đỏ đã chặn đường vào Tòa nhà Chính phủ của Thủ tướng Abhisit Vejjajiva và các thành viên Chính phủ. Những người phản đối Thủ tướng Abhisit cho rằng, đảng Dân chủ của ông không giành thắng lợi trong tổng tuyển cử nên việc ông lên nắm quyền là không chính đáng.
Như tiếp thêm sức mạnh cho cuộc biểu tình này, hằng đêm, từ một địa điểm không được tiết lộ ở nước ngoài, cựu Thủ tướng lưu vong Thaksin Shinawatra diễn thuyết trước hàng nghìn người biểu tình "áo đỏ" đang bao vây Tòa nhà Chính phủ ở thủ đô Băng-cốc qua đường truyền video, yêu cầu Chính phủ đương nhiệm từ chức, giải tán QH và tiến hành bầu cử sớm.
Thủ tướng Abhisit tuyên bố không lùi bước trước sức ép của lực lượng chống chính phủ, nhấn mạnh việc ông có từ chức hay không sẽ được quyết định theo đúng tiến trình chính trị bình thường.
Căng thẳng giữa phe biểu tình và Chính phủ dằng dai cho tới tận thời điểm diễn ra Hội nghị cấp cao ASEAN với các đối tác bên ngoài tại TP biển Pattaya hôm 11-4 vừa qua. Hàng ngàn người áo đỏ đã tràn vào khu vực dự kiến diễn ra Hội nghị, khiến Thủ tướng Thái-lan Abhisit Vejjajiva phải chính thức hủy Hội nghị này, tuyên bố tình trạng khẩn cấp tại đây.
Cuộc đối đầu thật sự diễn ra ở thủ đô Băng-cốc khi cảnh sát bắt giữ lãnh đạo cấp cao của UDD là Arisman Pongreungrong, người cầm đầu lực lượng biểu tình áo đỏ xông vào khu vực diễn ra Hội nghị cấp cao ASEAN và các bên đối tác. Người biểu tình phong tỏa gần như toàn bộ tuyến đường trước Tòa án Hình sự, yêu cầu trả tự do cho lãnh đạo UDD, đập phá chiếc xe nghi chở Thủ tướng Abhisit.
Chính phủ quyết định ban bố tình trạng khẩn cấp tại thủ đô Băng-cốc và một số huyện thuộc các tỉnh gần kề thủ đô vào chiều 12-4. Bất chấp lệnh tình trạng khẩn cấp, hàng nghìn người áo đỏ tiếp tục biểu tình trên đường phố; phong tỏa các điểm nút giao thông, sử dụng xe buýt chắn ngang một số đường phố chính thách thức và ném bom xăng về phía quân đội, buộc binh sĩ phải bắn chỉ thiên cảnh cáo.
Chính phủ phải sử dụng biện pháp mạnh giải tán người biểu tình từ rạng sáng ngày đầu năm mới theo lịch cổ Thái-lan. Quân đội dần đẩy lui lực lượng biểu tình áo đỏ, kiểm soát nhiều vị trí quan trọng. Sau hai ngày hỗn loạn, tình hình thủ đô Băng-cốc tạm lắng dịu do lãnh đạo UDD quyết định giải tán người biểu tình nhằm tránh tổn thất về người và tự động ra trình diện cơ quan chức năng. Theo Bộ Y tế Thái-lan, có hai người chết và hơn 100 người bị thương trong các cuộc đụng độ giữa binh sĩ và người biểu tình.
“Trò chơi nguy hiểm”
Nhiều nhà phân tích nhận định, hỗn loạn thời gian vừa qua để lại vết thương khó lành trong xã hội Thái-lan. Không chỉ bị tổn hại nặng nề về uy tín và hình ảnh, “đất nước nụ cười” còn bị phân hóa sâu sắc trong toàn bộ hệ thống quyền lực.
Thứ nhất và rõ ràng nhất là sự đối đầu của UDD và Chính phủ đương nhiệm. UDD là lực lượng được thành lập để phản đối chính quyền được dựng nên sau cuộc đảo chính không đổ máu của các tướng lĩnh quân đội ngày 19-9-2006.
Dưới thời của các chính phủ của Thủ tướng Samak Sundaravej và Somchai Wongsawat, hai chính phủ được xem là thân cựu Thủ tướng Thaksin, UDD vẫn tổ chức tuần hành phản đối hoạt động chống chính phủ của Liên minh Nhân dân vì dân chủ (PAD). Tới khi lãnh đạo đảng Dân chủ Abhisit Vejjajiva lên nắm Chính phủ, UDD đẩy mạnh các hoạt động biểu tình đòi Chính phủ từ chức và bầu cử lại. Mâu thuẫn giữa Chính phủ và UDD lên tới đỉnh điểm trong những ngày vừa qua.
Thứ hai, song rất quan trọng là vai trò của những nhân vật tuyến hai: cựu Thủ tướng Thaksin Shinawatra và những người ủng hộ ông. Tới những năm 90 của thế kỷ trước, Thaksin Shinawatra là doanh nhân thành đạt trong lĩnh vực tin học và viễn thông với tổng tài sản hơn 1,5 tỷ USD. Cuối năm 1998, ông thành lập đảng Thai Rak Thai (TRT), vào năm 2001 trở thành Thủ tướng Thái-lan. Sau cuộc đảo chính tháng 9-2006 đến nay, ông Thaksin chủ yếu sống ở nước ngoài song vẫn chứng tỏ những ảnh hưởng cá nhân to lớn tại Thái-lan, đặc biệt tại khu vực đông bắc, nơi người dân vẫn luyến tiếc và không thôi hoài vọng vào chính sách dân túy của ông.
Ông thường xuyên có các cuộc diễn thuyết từ nước ngoài qua đường truyền video phát tại các điểm tập trung lực lượng UDD thời gian qua.Trong các buổi diễn thuyết đó, ông Thaksin khẳng định Chủ tịch Hội đồng cơ mật Hoàng gia Prem Tinsulanonda, cố vấn hàng đầu của Quốc vương Bhumibol Adulyadej, can thiệp vào chính trường, gây phương hại cho các quy chế dân chủ của đất nước.
Đó là xung đột thứ ba song cực kỳ nhạy cảm với chính trường Thái-lan. Theo ông Thaksin, Quốc vương và Hoàng hậu không tham gia chính trị nhưng ông Prem đã “lợi dụng chế độ quân chủ”, rằng cùng ông Surayud Chulanont, ông Prem Tinsulanonda “đứng sau” vụ đảo chính lật đổ ông vào năm 2006.
Ông Prem giữ chức Thủ tướng Thái-lan những năm 1980, còn ông Surayud đứng đầu chính quyền điều hành đất nước sau khi cựu Thủ tướng Thaksin bị lật đổ hồi tháng 9-2006 cho đến cuộc tổng tuyển cử tháng 12-2007.
Động thái này được coi như một lời tuyên chiến chính thức đầu tiên của ông Thaksin đối với lực lượng gần cận Hoàng gia Thái-lan. Việc công khai mâu thuẫn cho thấy căng thẳng giữa ông Thaksin và lực lượng này đang gia tăng.
Giáo sư ngành khoa học chính trị trường đại học Chulalongkorn Thitinan Pongsudhirak, nhận xét đây là “trò chơi” nguy hiểm nhất mà người ta từng chứng kiến ở Thái-lan trong bốn năm qua. Ông Thaksin và lực lượng ủng hộ ông đã công khai nhằm vào Hội đồng Cơ mật Hoàng gia, một cơ chế quyền lực quan trọng tại Thái-lan, đất nước đang tồn tại chế độ quân chủ lập hiến.
Thứ tư là vai trò quân đội một lực lượng tuy không tham gia chính trường nhưng đóng vai trò không nhỏ trong cục diện chính trị tại Thái-lan. Mọi động thái của quân đội trong các thời điểm nhạy cảm về chính trị tại Thái-lan đều được giới phân tích xem xét kỹ. Lịch sử Thái-lan cho thấy, quân đội thường can thiệp khi các bế tắc chính trị không thể được giải quyết. Và đảo chính là chuyện “thường ngày” trong đời sống chính trị Thái-lan. Đây được xem là lực lượng tuyệt đối trung thành với Hoàng gia Thái-lan.
CHO tới nay, không ai trong số những người ông Thaksin coi là “đối thủ thật sự” thừa nhận can dự các hoạt động chính trị. Tuy nhiên, điều dễ nhận thấy là xã hội Thái-lan đang trên đà rạn nứt và phân hóa rõ rệt.
Trên bình diện vùng miền, người dân nghèo ở miền bắc Thái-lan, chiếm số đông dân số, vẫn ủng hộ ông Thaksin. Đây là thành phần chủ yếu trong lực lượng biểu tình áo đỏ. Trong khi đó, người dân trung lưu tại các đô thị có xu hướng không tán thành đường lối của cựu Thủ tướng. Cuộc biểu tình của lực lượng áo vàng PAD, đại diện tầng lớp trung lưu thành thị, phản đối cựu Thủ tướng Thaksin và các Chính phủ thân ông Thaksin vào nửa cuối năm 2008 cho thấy rõ điều này.
Các nhà quan sát cho rằng nguồn gốc rắc rối chính trị tại Thái-lan xuất phát từ bất hòa giữa lực lượng ủng hộ cựu Thủ tướng Thaksin và một số lực lượng còn lại chung quanh những lợi ích đan xen về chính trị, kinh tế. Hiến pháp 2007 đã được thông qua, song sự xuất hiện các cơ quan quyền lực sau bầu cử như QH, Chính phủ… vẫn chưa đủ sức mạnh để giải quyết mâu thuẫn cốt lõi đó.
Kết cục là không ai trong các phe nhóm, lực lượng ở Thái-lan giành thắng lợi, chính trường nước này ngày một đi vào ngõ cụt. Có thể nói, chuyện Thủ tướng nước chủ nhà phải công khai hủy bỏ Hội nghị cấp cao Asean và các đối tác vì lý do an ninh và ban bố tình trạng khẩn cấp là một sự kiện hy hữu rất đáng tiếc trong lịch sử Asean. Tương lai Thái-lan dường như đang lơ lửng quanh những bất đồng chính kiến, sự chia rẽ, phân hóa xung đột xã hội suốt thời gian dài vừa qua, những kết cục không ai muốn có, cả nhân dân Thái-lan, cộng đồng Asean và quốc tế.
Hoàng Vũ
