Quận Hai Bà Trưng: Đưa hàng trăn hộ dân ra khỏi các khu di tích

Theo thống kê năm 2003, trên địa bàn quận có 354 hộ gia đình sống trong khu vực 1 của các di tích. Một số di tích bị xâm phạm lớn như chùa Liên Phái có 160 hộ, trong đó có 40 hộ ở ngay hiên chùa và quanh ngọn tháp cổ. Chùa Hưng Ký có mười hộ ở tam quan và hiên chùa. Chùa Quang Hoa có gần 30 hộ ở khu vực tháp mộ tổ. Chùa Hộ Quốc có mười hộ ở phía trước cửa chùa và vườn tháp mộ... Trong khi các di tích ngày càng xuống cấp,  hư hỏng nhiều, thì các hộ dân sống trong di tích lại xây dựng nhà kiên cố, cơi nới thêm, càng làm ảnh hưởng tới tuổi thọ của các công trình kiến trúc cổ, làm xấu cảnh quan di tích, gây ô nhiễm môi trường.

Công việc khảo sát, điều tra thực trạng, lập dự án giải tỏa các hộ dân được tiến hành từ những năm 90 của thế kỷ trước. Quận xây dựng kế hoạch cụ thể, phân công từng phòng, ban phối hợp ngành văn hóa - thông tin cấp trung ương và thành phố đến từng di tích, xác định đúng số lượng hộ dân sống trong khu vực 1. Kế hoạch là thế, nhưng khi thực thi, gặp không ít khó khăn. Phần lớn các hộ đã sống trong khu vực di tích khá lâu, số nhân khẩu đông. Thế nên, cùng với chính sách hỗ trợ, tái định cư hợp lý, quận tập trung tuyên truyền vận động nhân dân.

Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin quận Hai Bà Trưng Nguyễn Thị Hiền cho biết: Công việc thật không dễ dàng. Chính quyền cơ sở cùng với cơ quan chức năng của quận đến từng hộ, kiên trì thuyết phục, vận động để người dân hiểu được mục đích. Có những hộ, cán bộ văn hóa phải đi lại rất nhiều lần người dân mới đồng ý di dời. Công tác giải tỏa, di dời hàng chục hộ dân trong chùa Liên Phái là thí dụ. Hầu hết các hộ đã sống trong khuôn viên chùa mấy chục năm, mặc dù không có giấy tờ về quyền sử dụng đất nhưng đều nêu lý do "đến nơi ở mới làm gì để kiếm sống". Sau khi ghi nhận tâm tư, nguyện vọng của các gia đình, các phòng chức năng của quận lập kế hoạch chi tiết, tiền đền bù cho mỗi hộ bao nhiêu, quận hỗ trợ những gì tại nơi ở mới, từ đó xin chủ trương của thành phố về kinh phí và quỹ đất định cư. Ðối với các hộ di dời sớm, quận có mức tiền thưởng từ ba đến năm triệu đồng.

Ðể đẩy nhanh tiến độ, việc giải tỏa vi phạm tại các di tích được đưa vào chương trình công tác hằng năm của quận và  triển khai trước một bước. Những di tích nào đã có kế hoạch di dời, quận điều tra cơ bản, lập dự án, chủ động chuẩn bị quỹ đất, quỹ nhà tái định cư, sẵn sàng chờ thành phố phê duyệt. Khi thành phố cấp vốn, là có dự án để trình ngay. Ðội ngũ những người trực tiếp làm công tác này có tâm huyết, trình độ nghiệp vụ vững, có khả năng vận động quần chúng, cho nên mọi công việc theo trình tự đều được làm khẩn trương, chính xác, công tâm.

Nhờ cách làm như vậy, năm 1992 và năm 2000, quận Hai Bà Trưng di dời 28 hộ dân ở chùa Chân Tiên, diện tích đất đền bù là 870 m2, kinh phí gần bốn tỷ đồng. Năm 1996 và 2001, quận di dời 31 hộ dân ở chùa Liên Phái, diện tích đất đền bù gần 2.400 m2, kinh phí hơn hai tỷ đồng.

Trong hai năm 1999 - 2000, quận di dời 12 hộ dân ở chùa Vua với kinh phí hơn 1,5 tỷ đồng. Năm 2001, quận di dời mười hộ dân ở chùa Tràng Tín, phố Hàng Chuối, kinh phí hơn 1,3 tỷ đồng. Năm 2003, quận di dời 21 hộ dân ở chùa Hòa Mã, kinh phí hơn 7,4 tỷ đồng.

Trong hai năm 2004 - 2005, quận di dời 29 hộ ở chùa Hương Tuyết, chùa Hộ Quốc, chùa Viên, với kinh phí 13,8 tỷ đồng. Thật mừng là tất cả các hộ đều tự nguyện di dời, chưa có trường hợp nào phải cưỡng chế. Nhằm ngăn chặn việc tái lấn chiếm các di tích, Phòng Ðịa chính quận đã lập hồ sơ để cấp "sổ đỏ" cho các di tích.

Hiện nay, quận đang lập kế hoạch di dời 23 hộ dân ở chùa Quang Hoa, 20 hộ ở đền Hai Bà Trưng (giai đoạn 1). Tuy nhiên, công việc đang gặp khó khăn. Những năm trước, các hộ dân trong diện phải di dời đều được bố trí tái định cư tại khu đô thị Ðền Lừ.

Năm 2006 và những năm tiếp theo, quận cần quỹ nhà tái định cư khá lớn cho các dự án trọng điểm như cầu Vĩnh Tuy, đường Trần Khát Chân... cho nên việc bố trí tái định cư cho các hộ dân trong diện giải tỏa các di tích sẽ khó hơn. Mặt khác, các di tích thường ở những vị trí có giá đất khá cao, nên cần kinh phí lớn. Ðây cũng là vướng mắc của các quận, huyện khác ở Hà Nội khi triển khai di dời các hộ dân ra khỏi khu vực 1 của di tích.  Chính quyền cấp cơ sở đang cần những cơ chế, chính sách "đòn bẩy" cùng với quy chế phân cấp quản lý rõ ràng và hiệu quả hơn.