Những người trong cuộc nói gì?
Do yêu cầu nhiệm vụ chính trị và tình hình cán bộ ở địa phương, Bến Tre đã thực hiện việc nhất thể hóa hai chức danh bí thư cấp ủy đồng thời là chủ tịch UBND xã, phường, thị trấn từ năm 2002. Nói về “nhất thể hóa” hai chức danh này, không thể không nói đến đồng chí Phan Thanh Lâm, là cán bộ nữ, nhưng lại là một trong những người đi tiên phong nhận nhiệm vụ mới này, liên tục trong 6 năm nay, từ phường III (thị xã), nay đến phường II. Đồng chí nói “làm nhiệm vụ vừa là bí thư, vừa là chủ tịch UBND là hết sức nặng nề”, theo đồng chí, sở dĩ thời gian qua, “hoàn thành được nhiệm vụ và tình hình nội bộ, tình hình của phường nói chung vẫn giữ vững thế ổn định và có bước phát triển mới toàn diện, một mặt phải thừa nhận rằng bản thân tôi có thuận lợi là đã có thông qua công tác đảng và quản lý nhà nước, nên có hiểu biết ít nhiều về hai lĩnh vực này. Nhưng đó chỉ là điều kiện cần. Điều quan trọng và quyết định chính là trong các cơ quan, tập thể phải có nội quy, quy chế - quy chế của cấp ủy, quy chế của ủy ban, quy chế phối hợp giữa chính quyền với mặt trận và các đoàn thể - để phát huy vai trò của từng cá nhân, đồng thời là phát huy tốt quy chế dân chủ, bảo đảm sự thống nhất ý chí và hành động. Tôi nghĩ, đoàn kết nội bộ có tốt hay không, hoàn thành nhiệm vụ cao hay thấp, tình hình chuyển biến nhiều hay ít cũng chính từ yếu tố này. Sau cùng là vì công việc rất nhiều, tôi làm việc luôn có chương trình, có kế hoạch công tác thật cụ thể, trong đó ghi cả nội dung công việc, trình tự thời gian,… làm như vậy để tránh quên, nhớ hoặc không khoán trắng cho bộ phận giúp việc”. Nhưng khó khăn và hạn chế của mô hình này là gì?, đồng chí Thanh Lâm chỉ cười: “ Có chứ. Trước đây, không ít đảng viên e ngại, cho là nữ không đảm đương nổi công việc; là nhiều việc, mà dồn cho một người thì khó hoàn thành nhiệm vụ ; đặc biệt, nhiều đồng chí còn băn khoăn là một người dễ dẫn đến độc đoán chuyên quyền, hoặc là đi hội họp nhiều, sẽ ảnh hưởng công tác điều hành,… Nhiều lắm. Nhưng chỉ là lúc đầu thôi, bây giờ thì hết rồi. Mình ráng làm, làm đến nơi đến chốn, làm có hiệu quả thiết thực thì sẽ qua thôi”. Nhưng, sau một khoảnh khắc ngập ngừng, Thanh Lâm cũng thốt lên : “Tôi đồng thời làm hai nhiệm vụ, nhưng với mức lương hiện lãnh là 2,85, cộng thêm phụ cấp 0,3, sau khi trừ bảo hiểm, hàng tháng chỉ còn có 1,6 triệu đồng hà”.
Không chỉ có ở phường, nơi đô thành mới vậy. Đồng tình với những gì Thanh Lâm nói, đồng chí Nguyễn Hoàng Tới, người cũng cùng thời gian làm đồng thời hai nhiệm vụ này, ở xã An Hóa, huyện Châu Thành, bổ sung thêm: “Người làm đồng thời hai nhiệm vụ bí thư đảng ủy và chủ tịch UBND xã phải có tâm và có tầm”. Theo đồng chí, mô hình này dễ dẫn đến chuyên quyền, độc đoán, nên “có tâm” là tìm cách để giảm bớt tính độc đoán, chuyên quyền, “có tầm” là nhận định, là dự báo tình hình chích xác”. Và, đồng chí không quên nói về chế độ đãi ngộ, “mô hình này chỉ có thể đạt hiệu quả cao, khi cán bộ công nhân viên có thu nhập của gia đình tương đối ổn định, đặc biệt là người nhận đồng thời hai nhiệm vụ bí thư và chủ tịch UBND mà kinh tế gia đình yếu thì không thể đảm đương được nhiệm vụ lâu dài”. Anh Hòa, cũng có một thời gian làm bí thư cấp ủy kiêm chủ tịch UBND phường VIII, nay hiện là bí thư đảng ủy xã Phú Hưng (thị xã), bộc bạch: “Làm đồng thời hai nhiệm vụ cực thiệt. Trong công việc, đòi hỏi sắp xếp phải thật khoa học, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Nhưng có cái được là thông qua thực hiện, cán bộ phát triển nhanh hơn, toàn diện, không chỉ có trình độ chuyên môn, mà còn là tính năng động, ý chí và,… đặc biệt là khả năng làm công tác vận động quần chúng cũng đa dạng và phong phú”.
Ưu và nhược
Gần đây, một số nơi, như phường 6, phường 7, xã Mỹ Thạnh An (thị xã), huyện Bình Đại có xã Bình Thới, Thạnh Trị đã thử nghiệm mô hình này. Tuy điều kiện mỗi nơi mỗi khác, nhưng qua thực hiện, bước đầu cho thấy một số ưu, nhược điểm nhưng không tránh khỏi những khó khăn, vướng mắc.
Qua khảo sát, dễ thấy nhất trong việc nhất thể hóa, là các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước được tổ chức quán triệt và thực hiện kịp thời, đồng bộ và hiệu quả hơn; trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành có tập trung, nhất quán, chặt chẽ hơn và khắc phục được tình trạng chồng chéo, trùng lắp; bộ máy của xã, phường gọn hơn; giảm tải các cuộc họp, các tác nghiệp, các khâu trung gian trong lãnh đạo, quản lý không cần thiết, mà dành thời gian cho chỉ đạo, đôn đốc, kiểm tra thực hiện; đồng thời cũng giảm bớt một số thủ tục báo cáo, xin ý kiến, chờ chủ trương… Mô hình này tạo điều kiện phát huy vai trò người đứng đầu trong giải quyết xử lý công việc, đề cao tính chủ động sáng tạo và tự chịu trách nhiệm cá nhân, dễ xem xét công trạng, cũng như trách nhiệm trước thành công hoặc thất bại.
Mô hình này cũng khắc phục được tình trạng thiếu đồng bộ, thống nhất giữa chủ trương lãnh đạo và triển khai thực hiện trong thực tế, một mặt khắc phục được tình trạng bao biện làm thay hay là buông lỏng sự lãnh đạo của cấp ủy đối với chính quyền. Mặt khác, cũng khắc phục được tình trạng đùn đẩy, né tránh trách nhiệm giữa cấp ủy và chính quyền, giữa tập thể và cá nhân, tình trạng thiếu thống nhất giữa bí thư và chủ tịch như thường xảy ra khi có hai người làm hai nhiệm vụ. Qua kiểm nghiệm thực tế về hiệu quả mô hình bí thư cấp ủy đồng thời là chủ tịch UBND ở các đảng bộ xã, phường thời gian vừa qua cho thấy trên bình diện chung, là các đảng bộ đều có chuyển biến tích cực và khá toàn diện. Tình hình kinh tế - xã hội phát triển, các chỉ tiêu pháp lệnh hàng năm đều đạt và vượt, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân không ngừng được nâng lên, tình hình an ninh chính trị được giữ vững, hệ thống chính trị được củng cố, kiện toàn và không ngừng nâng chất hoạt động thời gian qua đạt trong sạch, vững mạnh.
Nhưng do chưa có chủ trương chỉ đạo thống nhất, nên còn nhiều hạn chế là không tránh khỏi, như trong thực hiện còn nhiều khó khăn, lúng túng nhất định cả về phân định chức trách nhiệm vụ, cơ chế phối hợp và phương pháp điều hành. Mỗi nơi làm một cách, nên kết quả, hiệu quả đạt được mỗi nơi có khác nhau. Công việc của chính quyền cơ sở thường rất nhiều, có khi không chủ động được, nếu người đứng đầu mà không sắp xếp công việc khoa học, không bố trí công việc một cách phù hợp thì dễ rơi vào giải quyết sự vụ, thiếu tập trung vào nhiệm vụ trọng tâm theo chương trình, kế hoạch đề ra. Tình trạng hội họp nhiều, ảnh hưởng đến thời gian nghiên cứu, chỉ đạo, kiểm tra công việc. Và, theo đồng chí Nguyễn Thành Phong, phó bí thư Tỉnh ủy, có thời gian nghiên cứu về mô hình này, cho biết có hai khuynh hướng có thể xảy ra: “nếu người đứng đầu năng lực hạn chế thì khả năng điều hành công việc kém hiệu quả, lẫn lộn giữa vai trò, chức năng, quá tải trong công việc dẫn đến bê trễ trong việc thực hiện nhiệm vụ chính trị và làm suy giảm niềm tin của cán bộ đảng viên và quần chúng. Nếu người đứng đầu mà ít am hiểu công tác đảng, hoặc nắm không vững công việc của chính quyền, thì sẽ bao biện làm thay, hoặc là buông lỏng vai trò lãnh đạo. Nếu phong cách làm việc thiếu dân chủ, quan liêu sẽ dẫn đến thao túng, vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, gia trưởng, độc đoán, dẫn tới mất đoàn kết nội bộ, ảnh hưởng đến việc thực hiện nhiệm vụ chung của đơn vị, làm giảm xúc lòng tin của nhân dân”.
Làm gì để nhân rộng?
Cũng theo đồng chí Nguyễn Thành Phong, để triển khai tốt chủ trương thí điểm bí thư cấp ủy đồng thời là chủ tịch UBND xã, phường, thị trấn ở các đảng bộ trực thuộc tỉnh ủy, cần lưu ý mấy việc:
Cấp ủy cần nhận thức đúng và sâu sắc chủ trương thực hiện thí điểm nhất thể hóa chức danh bí thư cấp ủy đồng thời là chủ tịch UBND. Đây là vấn đề mới, nên vừa phải làm vừa rút kinh nghiệm, với bước đi, lộ trình chặt chẽ, phù hợp với tính chất quan trọng của chủ trương này. Với mục đích là đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, tạo sự lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành các mặt công tác của địa phương, góp phần nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng, hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước, đề cao trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu. Đồng thời, có kế hoạch, biện pháp triển khai thực hiện có hiệu quả.
Quan tâm rà soát, xây dựng, bổ sung quy chế làm việc của cấp ủy, ủy ban, quy chế phối hợp làm cơ sở cho hoạt động của hệ thống chính trị nói chung và đồng chí bí thư, chủ tịch UBND được thuận lợi. Vấn đề xây dựng quy chế là xác định đúng, rõ, đầy đu trách nhiệm, thẩm quyền, mối quan hệ công tác của từng chức danh, nhất là đối với chức danh bí thư đồng thời là chủ tịch ủy ban, trong đó cần chú ý phân định những công việc nào được thực hiện theo chế độ tập thể lãnh đạo, những công việc nào được thực hiện theo chế độ trách nhiệm cá nhân. Ban Tổ chức Tỉnh ủy cần nghiên cứu các văn bản chỉ đạo của trên để hướng dẫn cho các xã, phường được chọn bổ sung quy chế làm việc, xác định rõ trách nhiệm, thẩm quyền, lề lối làm việc và mối quan hệ công tác của đồng chí bí thư đồng thời là chủ tịch ủy ban để nhằm đảm bảo nguyên tắc tập trung dân chủ, vừa phát huy được trí tuệ của tập thế, vừa đề cao được trách nhiệm cá nhân trong lãnh đạo, điều hành.
Phải hết sức coi trọng xây dựng đoàn kết nội bộ. Phải coi đây là cơ sở, là tiền đề không thể thiếu đối với những nơi đã và đang triển khai thực hiện thí điểm. Thực tế đã cho thấy, những nơi nào đoàn kết nội bộ được củng cố, tăng cường thì chất lượng, hiệu quả hoạt động và các mặt phong trào được nâng lên. Ngược lại, nội bộ lủng củng, thiếu thống nhất dễ dẫn đến mất đoàn kết,các hoạt động của phong trào giảm sút ngay. Vì vậy, việc thực hiện nhiệm vụ chính trị sẽ không đạt được.
Tăng cường công tác kiểm tra giám sát, hướng dẫn, hỗ trợ của cấp ủy và các cơ quan tham mưu cấp trên để cho cán bộ được giao nhiệm vụ hoàn thành tốt nhiệm vụ. Kịp thời phát hiện, ngăn chặn những biểu hiện lệch lạc, tiêu cực, sai phạm có thể xảy ra.
Cán bộ được giao cùng lúc hai nhiệm vụ quan trọng, đứng đầu tổ chức đảng đồng thời đứng đầu cấp chính quyền tại cơ sở, phải thật sự là người tiêu biểu, có trình độ tương đối toàn diện và có tinh thần trách nhiệm cao, có bản lĩnh quyết đoán, giám làm giám chịu trách nhiệm, có sức khõe, uy tín và khả năng tập hợp, quy tụ được anh em cán bộ, có phong cách làm việc sâu sát, khoa học được cán bộ, đảng viên và nhân dân tín nhiệm. Bí thư cấp ủy hoạt động theo nguyên tắc trong điều lệ Đảng, còn chủ tịch ủy ban hoạt động theo pháp luật, cần phải lưu ý là phải thể hiện vai trò đúng lúc, đúng chỗ, lúc nào là vai trò của bí thư đảng ủy, lúc nào là vai trò của chủ tịch ủy ban nhân dân, nghệ thuật chuyển vai uyển chuyển, vừa phù hợp với chức năng nhiệm vụ, vừa có phân định tương đối trong lãnh đạo, điều hành quản lý sẽ tạo ra sự đồng thuận cao trong cán bộ cấp dưới và của cả hệ thống chính trị, giúp cho công việc được trôi chảy và đạt được hiệu quả ngày càng cao. Có như vậy mới thể hiện được năng lực cán bộ và tính đúng đắn của chủ trương trong thực tế.
Chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ tham mưu có năng lực, có trình độ nhất là phó bí thư phụ trách công tác đảng, cán bộ phụ trách công tác tuyên giáo, tổ chức, kiểm tra để giúp cho bí thư giải quyết công việc thường xuyên về công tác đảng và phó chủ tịch ủy ban nhân dân, đội ngũ công chức để giúp cho chủ tịch ủy ban nhân dân trong quản lý, điều hành về phía nhà nước.
Do điều kiện công việc đặc thù, vừa nhiều, vừa nặng là phải tham dự rất nhiều cuộc họp chiếm nhiều thời gian, do vậy cấp trên trực tiếp cũng quan tâm tạo điều kiện cán bộ được phân công phụ trách công việc mới này, không nhất thiết tất thảy phải lên huyện họp, mà tùy tính chất của từng cuộc họp, có thể cho phép chức danh phó đi thay, để có thời gian đi cơ sở, nghiên cứu nắm tình hình phục vụ cho công tác lãnh đạo đồng thời là điều hành, quản lý.
Lê Quang Nhung
