Nuôi bò sữa được coi như là một trong những “chìa khóa" quan trọng để xóa đói giảm nghèo ở vùng sâu vùng xa Việt Nam. Nhưng tại Việt Nam, việc đầu tư xây dựng các trạm thu mua sữa sử dụng phương pháp bảo quản lạnh (phương pháp hiệu quả nhất) không theo kịp sự phát triển về số lượng của đàn bò.
Cơ sở sinh học của hệ thống men LPs
Hệ thống gồm ba nhân tố là Lactoperoxidase (LPs), Thiocyanate và Hydrogen peroxide, đều có trong sữa. Hệ thống này được gọi là hệ thống Lactoperoxidase (LPs). Chất LPs luôn có trong sữa với nồng độ thích hợp cho hoạt động kháng khuẩn. Khối lượng cần thiết cho hoạt động kháng khuẩn chỉ là 1 mg/lít sữa.
Trong khi sữa bò chứa khoảng 30 mg LPs/lít và nồng độ này khá ổn định trong suốt chu kỳ sữa. Bản thân LPs không có tác dụng kháng khuẩn, nhưng khi nó kết hợp với Thiocyanate ôxy hóa và Hydrogen Peroxidase, phản ứng xảy ra sẽ tạo nên hợp chất kháng khuẩn. Nhưng hai nhân tố còn lại của hệ thống LPs là Thiocyanate và Hydrogen peroxide có trong sữa không đủ để nảy sinh hoạt động kháng khuẩn. Để LPs phát huy tác dụng kháng khuẩn nhất thiết phải bổ sung lượng Thiocyanate và lượng Hydrogen peroxide.
Về cơ chế tự nhiên, khi bê con bú sữa mẹ, nước bọt và dịch vị chứa Thiocyanate và Hydrogen peroxide của nó sẽ trở thành nguồn bổ sung để cùng với LPs tạo nên hợp chất kháng khuẩn. Hợp chất kháng khuẩn này tác động vào cơ chế chuyển hóa và trao đổi của vi khuẩn Một số loại vi khuẩn như Streptoccoci và Lactobacilli sẽ bị ức chế tạm thời. Các loài khác độc hại hơn bao gồm hầu hết các chủng của Escherichia coli, Salmonella và Pseudomonas spp đều bị tiêu diệt. Tác dụng kháng khuẩn tỷ lệ thuận với sự hình thành các sản phẩm ôxy hóa của thiocyanate. Bảo quản sữa bằng hệ thống men LPs mà FAO giới thiệu chính là dựa trên cơ chế tự nhiên này.
Sử dụng hệ thống men LPs như thế nào?
|
|
Theo khuyến cáo của FAO, trước khi hệ thống LPs được sử dụng để bảo quản sữa, nhà máy chế biến sữa hoặc cơ quan y tế có trách nhiệm cần phải phân tích hàm lượng Thiocyanate trong sữa lúc ban đầu trước khi thu mua sữa. Các bước thực hiện của phương pháp sử dụng hệ thống men LPs bảo quản sữa tương đối đơn giản. Đầu tiên, đổ sữa đầy bình. Cắt rời hai gói hóa chất được chuẩn bị thích hợp cho kích cỡ của các loại bình chứa.
Trước hết cần sử dụng Thiocyanate (A1). Đây là điều hết sức quan trọng. Đổ dung dịch vào bình sữa, Dùng ngón tay vuốt mạnh để bảo đảm rằng dung dịch được đổ hết vào bình sữa. Sau đó dùng dụng cụ khuấy đảo sữa để đảo đều sữa trong 30 giây. Lấy gói 2 (Activator 2), lắc gói để cho lượng muối kết tinh trong gói xô hết về một phía rồi dùng kéo cắt đầu kia của gói. Đổ toàn bộ hóa chất trong gói vào bình sữa. Đảo đều trong 2 phút. Phản ứng tạo hợp chất kháng khuẩn sẽ xảy ra và hoàn tất trong vòng 5 phút.
Nếu để sữa trong bóng mát hoặc ở vị trí có bóng râm thoáng gió với nhiệt độ 30oC, tác dụng bảo quản sữa của hệ thống LPs kéo dài 7-8 giờ. Nếu làm lạnh sữa xuống 15-20o C, hệ thống men LPs cho phép sữa được vắt vào buổi chiều tối có thể giữ được qua đêm.
Chuyên gia của FAO cũng khuyến cáo rằng hệ thống men LPs nên được các nhân viên kỹ thuật chuyên trách ở các điểm thu mua sữa sử dụng. Phương pháp này không nên áp dụng ở các hộ nông dân riêng lẻ. Vì hiện nay FAO mới chỉ có loại gói hóa chất tương ứng với loại bình sữa từ 20-50 lít. Từ đó, đòi hỏi các hộ nông dân phải có lượng sữa trên 20 lít cùng loại cho một lần sử dụng phương pháp trên.
FAO hiện đang có kế hoạch hỗ trợ các địa phương hóa chất bảo quản sữa bằng phương pháp sử dụng hệ thống men LPs. Tổ chức này vừa thực hiện trình diễn phương pháp này ở Ba Vì và Vĩnh Phúc. Kết quả bảo quản sữa đạt tốt trong thời gian 7-8 giờ.
Nếu được áp dụng rộng rãi ở Việt Nam, phương pháp sử dụng hệ thống men LPs có thể sẽ giúp nông dân các vùng sâu vùng xa, vùng chưa có điện thoát nghèo nhờ nuôi bò sữa giữa lúc hệ thống thu mua sữa sử dụng máy bảo quản lạnh chưa kịp đáp ứng nhu cầu.
