Như thế nào thì bị coi là ngộ độc?
Khi một chất vô cơ hoặc hữu cơ dạng khí, lỏng hoặc rắn lọt vào cơ thể và gây tác động xấu cho sức khoẻ được gọi là ngộ độc.
Có hai loại ngộ độc,ngộ độc cấp và ngộ độc mãn. Ngộ độc cấp gây nguy hiểm tới tính mạng trẻ em.
- Ngộ độc cấp: khi chất độc vào cơ thể và gây nguy hại tức thì hoặc sau một vài giờ thì gọi là ngộ độc cấp, ví dụ như uống phải thuốc trừ sâu, acid hoặc chất kiềm mạnh, các loại thuốc tẩy rửa, ăn thức ăn ôi thiu...
- Ngộ độc mãn: Khi con người thường xuyên tiếp xúc với chất độc liều lượng thấp, các loại hoá chất lâu dần dần tác hại đến các cơ quan nội tạng thì gọi là ngộ độc hoặc nhiễm độc mãn tính. ví dụ như ngộ độc chì ở những người có tiếp xúc với xăng dầu …
Các loại ngộ độc thường gặp ở trẻ
- Hóa chất : chất tẩy rửa (xà phòng, thuôc tẩy), xăng dầu, acid, thuốc trừ sâu…
- Thuốc uống: uống thuốc quá liều, quá hạn, thuốc bẩn/ ẩm, uống nhầm
- Khí : khí ga, khói bếp than tổ ong (CO)
- Thức ăn có có chất độc như : nấm độc, cá nóc, các loại cây/quả có chất độc
- Các thức ăn không bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm: thức ăn ôi thiu…
Biểu hiện bên ngoài
* Các dấu hiệu ngộ độc thường gặp
Trẻ sẽ bị đau bụng, nôn mửa và kèm theo một hoặc nhiều các dấu hiệu như:
- Da tái, lạnh, rịn mồ hôi, sắc diện xanh hay xám bên trong môi hay dưới móng tay
- Thở mau và không sâu.
- Bồn chồn hoặc lơ mơ hoặc nặng hơn nữa là bất tỉnh.
- Nếu ngộ độc nặng sẽ co giật, hôn mê
- Có vết bỏng quang miệng tái nhợt nếu nuốt phải chất độc ăn mòn
- Có chất độc hay một bình rỗng bên cạnh cháu.
Khi phát hiện thấy một trong các dấu hiệu trên, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt
Ngộ độc vào cơ thể qua những đường nào?
Các đường chủ yếu gây ngộ độc:
- Qua đường tiêu hoá: Chất độc được nuốt vào qua đường miệng.
- Ăn phải thức ăn ôi thiu, bảo quản không tốt bị ươn thối, nhiễm vi khuẩn hoặc ăn phải nấm, cây quả dại chứa chất độc.
- Nuốt phải các chất độc như thuốc diệt chuột, trừ sâu, dầu lửa, xà phòng, thuốc chữa bệnh....
- Uống các loại nước ngọt có ga hoặc ga dùng giải khát được sản xuất không đúng quy trình an toàn vệ sinh hoặc uống phải nước thiên nhiên có chứa chất độc như thạch tín, chì, thuỷ ngân.
- Do sơ suất của người lớn, thí dụ như cho trẻ uống thuốc phiện để cầm tiêu chảy
- Qua đường hô hấp: Chất độc bị hít vào phổi. Trẻ hít phải khí độc: Khí ủ lò than, bình ga, hoá chất trong bình diệt gián..
- Ngoài ra, có hai đường ngộ độc khác ít thấy ở trẻ là ngộ độc qua bôi ngoài da (da, niêm mạc bị thấm chất độc) hay do tiêm nhầm thuốc.
Sơ cứu
Khi phát hiện thấy trẻ bị ngộ độc, cần nhanh chóng làm theo các bước đã hướng dẫn và nhanh chóng gọi cấp cứu hoặc đưa trẻ tới cơ sở y tế gần nhất để cấp cứu
Nếu biết rõ nguyên nhân có thể tiến hành sơ cứu:
- Uống phải chất độc: nếu có dấu hiệu bỏng quanh môi miệng trẻ hay xác định là cháu đã nuốt phải hoá chất, thuốc hãy lấy nước rửa da và môi cho cháu. Nếu trẻ còn tỉnh hay cho trẻ uống than hoạt tính (có thể dùng than của cây xoan,than gáo dừa đốt yếm khí), nước hoặc sữa.
- Hít phải hơi độc: đưa trẻ ra khỏi nới có khí độc, tới chỗ thoáng khí. Đặt trẻ ở tư thế nằm nghiêng một bên, chân phía trên gập lại để dễ nôn và thông đường thở.
- Nếu trẻ bị hoá chất bắn vào mắt, bỏng da thì rửa bằng nước lạnh từ 10-15 phút. Nếu chất độc tràn lên da hay quần áo, cởi bỏ quần áo và giội nước sạch vào nơi có chất độc rồi đưa tới bệnh viện..
* Biểu hiện
Ngộ độc thức ăn thường gặp sau khi trẻ ăn phải thức ăn bị ôi thiu hoặc bị hỏng do bảo quản không tốt bị nhiễm khuẩn.
* Nhận biết dấu hiệu ngộ độc thức ăn:
- Trẻ bị sốt cao, thường kèm theo đau bụng quằn quại
- Nôn nhiều, lúc đầu nôn ra thức ăn, sau nôn ra nước sẫm như bã cà-phê.
- Trẻ bị ỉa chảy nhiều lần, lúc đầu phân lỏng, sau chất nhày, đôi khi lẫn máu.
- Trẻ nhỏ bỏ bú, không ăn thức ăn như bột, cháo, cơm....
- Bụng chướng hơi. trẻ bị mất nước nên rất khát nước, môi khô.
* Nhận biết dấu hiệu ngộ độc sắn:
- Nhẹ: sau khi ăn 3 giờ có thể gây đau bụng, nôn, chóng mặt. Trẻ buồn nôn, nôn nhiều ra sắn. Sau đó trở lại bình thường.
- Nặng: Nôn nhiều, xanh tím, vật vã, hôn mê, suy thở..
* Nhận biết dấu hiệu ngộ độc dứa:
- Sau khi ăn khoảng 30 phút trẻ nôn mửa, ỉa chảy, khó chịu, vật vã.
- Liệt cơ mi mắt làm cho trẻ sụp mi, lác mắt, do tổn thương dây thần kinh cử động mắt. Tay chân không cử động do liệt các chi.
- Khó nuốt. Chướng bụng.Bàng quang bọng đái căng..
Xử trí ngộ độc thức ăn
Khi phát hiện trẻ bị ỉa chảy, nôn, sốt sau khi ăn thức ăn ôi thiu hoặc để hỏng do bảo quản không tốt phải đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế để cấp cứu.
* Xử lý ngộ độc sắn:
- Nhẹ: gây nôn, uống nước đường (hay nước chè đường).
- Nặng: Gây nôn cho trẻ càng nhiều càng tốt và phải chuyển ngay đến cơ sở y tế để cấp cứu.
* Xử trí ngộ độc dứa:
- Phát hiện sớm khi trẻ nôn ra.
- Đưa ngay đi bệnh viện cấp cứu
Phòng tránh ngộ độc thức ăn
- Bảo quản thức ăn tốt, không để thịt cá, thức ăn bị ôi thiu nhất là về mùa hè. Bột, cháo nấu cho trẻ ăn không nên để lâu, tránh ôi thiu. Nếu thấy bột cháo vữa phải bỏ đi, không cho trẻ ăn.
- Nếu mẹ không có sữa hoặc bị bệnh cần cho trẻ ăn sữa bò. Sau khi ăn xong phải rửa sạch, luộc chai và vú cao su cho bữa sau. Dụng cụ cho trẻ ăn phải sạch. Không để ruồi nhặng bâu vào cốc chai, thìa và thức ăn
* Phòng tránh ngộ độc sắn:
- Không ăn loại sắn có vị đắng.
- Trước khi luộc sắn nên bóc vỏ ngâm nước 1 buổi, tốt nhất ngâm vào nước vo gạo.
- Không nên cho trẻ dưới 3 tuổi ăn sắn trước khi đi ngủ.
- Không nên cho trẻ ăn sắn nhiều lúc đói.
- Nên ăn sắn với đường.
* Phòng tránh ngộ độc dứa
Ngộ độc dứa thường gặp do dị ứng khi ăn phải một loại nấm mốc có ở mắt quả dứa. Khi ăn dứa phải gọt kỹ hết các mắt dứa và rửa sạch.
Biểu hiện của ngộ độc thuốc trừ sâu và hoá chất
Nhận biết dấu hiệu ngộ độc thuốc trừ sâu và hoá chất độc:
- Hoa mắt, chóng mặt, chảy nước bọt, buồn nôn, ỉa lỏng, co giật, đồng tử co nhỏ, co cứng toàn thân, mạnh chậm, rối loạn nhịp thở, trào bọt hồng, tử vong.
- Nếu hít phải chất độc có thể gây kích ứng mắt và mũi họng, nhìn mờ, ho phù phổi trào bọt hồng, nếu muộn sẽ tử vong.
Xử trí ban đầu khi trẻ bị ngộ độc thuốc trừ sâu và hoá chất độc
- Nếu trẻ uống phải thuốc trừ sâu thì gây nôn ngay càng nhiều càng tốt.
- Ngộ độc qua da cần rửa tay xà phòng.
- Chuyển ngay đến cơ sở y tế trong vòng 6 giờ kể từ khi tiếp xúc với chất độc là tốt nhất.
Phòng tránh ngộ độc thuốc trừ sâu và các hoá chất độc
- Bảo quản những chất trên ở nơi an toàn: tốt nhất là ghi nhãn các loại thuốc, để trong tủ có khóa hoặc để trên giá cao ngoài tầm với của trẻ.. Không được dùng các chai đựng nước, chai bia, nước ngọt để đựng thuốc trừ sâu vì trẻ dễ nhầm đem ra uống. Không để thuốc trong tầm với của trẻ hoặc cất ở nơi trẻ có thể tìm và lấy được.
- Nút thật kín để tránh bay hơi.
- Khi pha thuốc không cho trẻ nghịch tay vào quấy.
- Không để thuốc chảy vào nguồn nước sinh hoạt.
- Không dùng bình đựng thuốc trừ sâu để đựng thức ăn nước uống.
- Khi phun thuốc nhớ quay lưng lưng lại với chiều gió không để thuốc tạt vào người.
Ngộ độc thuốc:
- Giữ thuốc ở nơi an toàn, xa tầm tay của trẻ.
- Thường xuyên kiểm tra và laọi bỏ thuốc quá hạn, ẩm, mốc, vỡ
- Luôn tuân theo chỉ dẫn của bác sĩ, không tự cho trẻ uống thuốc
* Ngộ độc khí ga, khí CO (bếp than tổ ong):
- Để bình ga ở nơi an toàn, xa tầm với của trẻ
- Giữ khóa ga luôn đóng
- Mở cửa khu vực nấu ăn để đảm bảo khí ga/ khí CO thoát hết ra ngoài
- Để bếp than tổ ong ở nơi thông thoáng, không để gần nơi sinh hoạt của trẻ (ăn, chơi, ngủ)
Phòng tránh
Do trẻ nhỏ chưa hiểu biết và có nhận thức được đồ vật chung quanh nên trẻ có thể cầm đồ vật cho vào mồm hoặc làm đổ vỡ các vật dụng xung quanh mà vô tình có để các hoá chất. Nhặt bất cứ thứ gì để ăn và uống nên cần phải tuyên truyền để các bậc cha mẹ, người chăm sóc trẻ hiểu sự phát triển thể chất và tâm sinh lý của trẻ qua từng độ tuổi để nhắc nhở và giúp trẻ hiểu biết phòng ngừa ngộ độc
Trẻ lớn (10-15 tuổi) trẻ đã có tư duy độc lập nên dễ xa ngã nghiện hút hoặc nẩy sinh các hành vi tự sát do các chấn thương tâm lý mà người lớn hoặc môi trường xã hội gây ra.
Tuyên truyền cho cha mẹ, người chăm sóc trẻ và bản thân trẻ các nguyên nhân, hậu quả của ngộ độc để biết cách phòng tránh.
Xây dựng môi trường an toàn:
Sử dụng nguồn nước bảo đảm vệ sinh.
Xây dựng ngôi nhà an toàn:
Những vật dụng trong nhà có đựng các chất có thể gây ngộ độc (thuốc chữa bệnh, xã phòng, hoá chất trừ sâu, thuốc diệt chuột, thuốc tẩy rửa, bình xịt muỗi, ga....) cho trẻ cần cất ở nơi kín đáo để xa tầm tay trẻ.
Giảm tác hại khi ngộ độc
Các cộng tác viên, cha mẹ và người chăm sóc trẻ tham gia tập huấn cách phòng chống ngộ độc và các cách xử trí ban đầu khi trẻ bị ngộ độc.
Cung cấp địa chỉ các trung tâm thông tin về ngộ độc và các dịch vụ y tế.
Giảm thiểu phơi nhiễm của cộng đồng đối với tác nhân gây ngộ độc: Sử dụng các sản phẩm đóng gói để trẻ không mở được.
