PGS, TS Trần Đình Thiên: “Thông mạch, thông các nguồn lực” là vấn đề mấu chốt hiện nay

Sáng 19/9, trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế-Xã hội Việt Nam 2023 diễn ra hội thảo chuyên đề “Tăng cường nội lực, khơi thông nguồn lực, hỗ trợ doanh nghiệp vượt khó”, với sự điều hành của Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh và Phó Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh Lê Văn Lợi.

Nền kinh tế “khát vốn” nhưng lại khó hấp thụ vốn

Tham luận tại hội thảo, PGS, TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho biết, cùng trong bối cảnh phát triển chung, Việt Nam ở trong một tình thế phát triển có nhiều nét khác biệt, thậm chí khác thường.

Điểm nhấn mạnh đầu tiên là sau 3 năm trải qua đại dịch Covid-19 và vượt qua nó, nền kinh tế Việt Nam vẫn đứng vững, tạo được đà và thế tăng trưởng, phát triển tích cực. Các con số phản ánh thành tích tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô, thu hút đầu tư nước ngoài, đặt trong sự so sánh quốc tế, là minh chứng tốt cho nhận định này.

Những thành tích đó đều chứng tỏ “năng lực trụ hạng”, khả năng “đối mặt các cơn gió ngược” rất ấn tượng của nền kinh tế Việt Nam. Tuy nhiên, theo PGS, TS Trần Đình Thiên, nhìn xuyên suốt quá trình thực tiễn, có những vấn đề lớn đặt ra.

Các đại biểu dự phiên hội thảo chuyên đề. (Ảnh: DUY LINH)

Trước hết là xu hướng suy giảm liên tục và kéo dài động lực tăng trưởng của nền kinh tế. Bên cạnh đó, quá trình phát triển kinh tế của Việt Nam thường chứa đựng “nghịch lý”: doanh nghiệp Việt Nam giỏi chống chịu, sống dai nhưng chậm lớn, khó trưởng thành; nền kinh tế “khát vốn” nhưng lại khó hấp thụ vốn; tăng trưởng GDP cao nhưng lạm phát thấp; lạm phát thấp nhưng lãi suất cao.

PGS, TS Trần Đình Thiên nhấn mạnh, tình trạng ách tắc lưu thông các nguồn lực là căn nguyên “bất động hóa” các nguồn lực, làm cho chúng không thể chuyển hóa thành “động lực phát triển”, dẫn tới chỗ cơ thể kinh tế bị suy yếu, bị tổn thương và bất ổn.

“Có đủ căn cứ và cơ sở để nhận định rằng vấn đề mấu chốt của kinh tế Việt Nam hiện nay chính là “thông mạch, thông các nguồn lực” để giải phóng các nguồn lực, tạo động lực mạnh và mới cho tăng trưởng và phát triển”, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam nói.

Để bảo đảm lưu thông các nguồn lực trong nền kinh tế thị trường, PGS, TS Trần Đình Thiên cho rằng, cần hạn chế phân bổ nguồn lực theo cơ chế “xin - cho”, “hành chính”; ưu tiên thúc đẩy phát triển các thị trường “đầu vào” trọng điểm như thị trường đất đai, tạo cơ sở để việc phân phối các nguồn lực diễn ra theo đúng nguyên tắc thị trường (cạnh tranh).

Bên cạnh đó, cần bảo hạ tầng thông suốt, cơ chế thông thoáng, vận hành thông minh; phát triển một cách bài bản đồng bộ và các thị trường tài chính cùng các kênh dẫn vốn ngân sách cho nền kinh tế; định hướng ưu tiên cho các kênh cung cấp vốn, không phân biệt thành phần

“Đó là những đúc kết mang tính nguyên tắc - nguyên lý, nhưng thực chất là trực tiếp hướng tới giải quyết những vấn đề căn cốt đang đặt ra cho cho nền kinh tế Việt Nam ở khía cạnh tạo động lực và giải phóng năng lực phát triển”, PGS, TS Trần Đình Thiên khẳng định.

Tăng khả năng hấp thụ vốn của doanh nghiệp

Trong bài tham luận với chủ đề “Tháo gỡ nút thắt, khó khăn cho sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp”, TS Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký kiêm Trưởng Ban Pháp chế VCCI đề cập một số rào cản, khó khăn tiêu biểu của các doanh nghiệp Việt Nam.

Cụ thể, chất lượng cơ sở hạ tầng đang cải thiện nhưng hiện vẫn chưa theo kịp nhu cầu phát triển kinh tế. Theo ông Tuấn, chất lượng hạ tầng là thách thức lớn và lâu dài mà các doanh nghiệp Việt Nam đang phải đối mặt.

Ngoài ra, việc tiếp cận các nguồn lực sản xuất kinh doanh cơ bản, trong đó có tín dụng, chưa thực sự thuận lợi. Một mặt, do xu hướng thắt chặt tiền tệ trên toàn cầu nên mặt bằng lãi suất còn khá cao đối với các doanh nghiệp có nhu cầu đi vay. Mặt khác, doanh nghiệp cũng đối diện những rào cản về mặt quy trình, thủ tục khác nhau khi vay vốn.

Theo Phó Tổng Thư ký VCCI Đậu Anh Tuấn, chất lượng hạ tầng là thách thức lớn và lâu dài mà các doanh nghiệp Việt Nam đang phải đối mặt. (Ảnh: DUY LINH)

Phó Tổng Thư ký VCCI cho rằng, giải pháp quan trọng nhất trong thời gian tới sẽ tăng khả năng hấp thụ vốn của doanh nghiệp trong bối cảnh kinh tế khó khăn, đơn hàng suy giảm, tổng cầu trong nước giảm mạnh, kéo theo nhu cầu vốn lưu động và vốn đầu tư thấp của các doanh nghiệp.

Một rào cản khác được ông Tuấn đề cập là chi phí sản xuất kinh doanh cao làm giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam, bao gồm các chi phí có liên quan đến lao động; chi phí tài chính cho Nhà nước ngoài thuế; chi phí vốn; chi phí vận tải, logistics.

Các chi phí cao này khiến Việt Nam có nguy cơ bị mất đơn hàng cho các quốc gia khác. Doanh nghiệp không đầu tư mới, tình trạng các doanh nghiệp phải cắt giảm lao động tăng lên. “Kết quả là chúng ta phải lo xử lý một bộ phận lớn người lao động mất việc làm, và việc này còn khó khăn hơn rất nhiều so với việc bảo đảm đời sống của những người lao động có việc làm”, ông Tuấn cho hay.

Theo Phó Tổng Thư ký VCCI, trong bối cảnh các chính sách thu hút đầu tư mà Việt Nam áp dụng từ trước đến nay như ưu đãi thuế đang bị chặn lại do chính sách thuế tối thiểu toàn cầu, thì việc thu hút vốn để tạo đủ việc làm cho nền kinh tế vẫn phải là mục tiêu hàng đầu.

Ngoài những khó khăn nêu trên còn một số thách thức như: chất lượng quy định pháp luật và thực thi pháp luật cần tiếp tục được cải thiện; các doanh nghiệp sản xuất nội địa chưa phát triển mạnh mẽ và thiếu cơ chế hỗ trợ hiệu quả; doanh nghiệp tư nhân trong nước còn gặp bất lợi so với doanh nghiệp xuyên biên giới.