Nô lệ da đen, từ góc nhìn Hollywood

Phim về nô lệ da đen áp đảo

Năm 2011, Hollywood giới thiệu The Help, câu chuyện về cuộc đấu tranh giành quyền công dân của những nô lệ da đen tại bang Mississippi những năm 60, còn trong năm 2012, đạo diễn Quentin Tarantino đưa ra Django Unchained cũng đề cập đến số phận của người da đen trong chế độ nô lệ. Cả hai phim đều được đề cử Oscar Phim hay nhất và bán vé khá chạy ngoài rạp.

Năm 2013, những bộ phim về đề tài này xuất hiện mạnh mẽ và dày đặc hơn, có tới gần chục phim, và một vài trong số đó do các đạo diễn da đen thực hiện. Đó là các phim The Butler, mới ra mắt đã đứng đầu bảng xếp hạng trong vòng hai tuần, rồi đến 12 Years a Slave, bộ phim dựa trên câu chuyện có thật về cuộc đời một người da màu dành cả cuộc đời để đấu tranh thoát khỏi kiếp nô lệ.

Cũng trong năm nay, khán giả và các nhà phê bình đã hết sức ca ngợi bộ phim 42, nói về Jackie Robinson, người da màu đầu tiên chơi cho giải bóng chày nhà nghề sau 50 năm phân biệt chủng tộc, và Fruitvale Station, phim dựa trên câu chuyện thật về Oscar Grant, một người da đen tay không bị cảnh sát da trắng sát hại tại Oakland cách đây 4 năm.

Không thể không kể đến hai bộ phim chân dung khác cũng liên quan đến đề tài đấu tranh chống phân biệt chủng tộc: Mandela: Long Walk to Freedom – kể về cuộc đời cựu Tổng thống Nam Phi Nelson Mandela, và Winnie Mandela, nói về người vợ cũ của ông.

Những bộ phim này lần lượt xuất hiện tạo nên một dòng phim về người da màu mạnh mẽ trong cuộc đua giành giải Oscar năm nay, cộng với những “điểm nhấn” ngoài đời thực như vụ xử giết Trayvon Martin, một thiếu niên tay không, cùng với những lời chia sẻ của Tổng thống Obama về việc một thanh niên da màu trưởng thành ở Mỹ có ý nghĩa như thế nào.

Todd Boyd, một giáo sư chuyên nghiên cứu về phổ biến văn hóa tại Trường ĐH Nam California nhận xét, khó có thể giải thích được tại sao Hollywood lại đẩy mạnh những bộ phim nói về người da màu. và vẫn còn quá sớm để nhận xét về một “làn sóng” phim da màu mới.

Ông nói, có thể kết nối việc Hollywood thích thú với những chủ đề liên quan đến người da màu và chống phân biệt chủng tộc tới sự kiện Obama thắng cử năm 2008: “Sự hiện diện của vị tổng thống da màu đầu tiên trong lịch sử nước Mỹ đã tạo cảm hứng cho văn hóa nghệ thuật, và điều này có thể thấy rõ qua các bộ phim của Hollywood”.

Một cái nhìn khác về chế độ nô lệ

Steve McQueen bắt đầu nghĩ đến một bộ phim về đề tài nô lệ từ cách đây hơn 4 năm, và ông rất thích ý tưởng về một người tự do từng bị bắc cóc và bán làm nô lệ. Sau đó, vợ ông tình cờ đọc được tiểu sử của Solomon Northup, một người bị bắt cóc năm 1841 và bán đi làm lao động đồn điền ở Louisiana trong 12 năm. Trong bộ phim 12 Years a Slave, Solomon do nghệ sĩ người Anh Chiwetel Ejiofor thủ vai.

Đối với vị đạo diễn người Anh, việc có nhiều hay ít phim liên quan đến vấn đề người da đen không nên được coi, hay gắn với một vấn đề xã hội nào đó. Anh chỉ đơn giản cho rằng, mình nên làm những bộ phim tốt. McQueen nói: “Đây không phải là hiện tượng ngày một ngày hai. Những bộ phim như thế này nên xuất hiện hằng năm. Và điều tôi mong muốn nhất là có thể làm được những bộ phim như thế này”.

Điện ảnh Mỹ đã từng có những làn sóng phim về người da màu và những nhà làm phim da màu thành công, như đạo diễn Spkie Lee với Boyz n the Hood và New Jack City hồi đầu thập niên 90.

Henry Louis Gates Jr, một chuyên gia nghiên cứu về người Mỹ gốc Phi ở ĐH Havard cho rằng, các nhà làm phim da màu không đóng vai trò quan trọng trong làn sóng này: “Họ đã đẩy mạnh hơn cơ hội đưa những ý tưởng của mình lên màn ảnh”.

Phá vỡ ranh giới giữa các màu da

Các đạo diễn đang tìm kiếm sự ủng hộ từ cộng đồng người da đen cho các tác phẩm của mình, trong số đó có Oprah Winfrey và Forest Whitaker. Forest Whitaker cũng là nhà sản xuất của Fruitvale Station, tác phẩm đầu tay của đạo diễn Ryan Coogler, cũng là một người Mỹ gốc Phi từ Oakland. Weinstein Company, hãng phát hành bộ phim này, cũng phát hành cả The Butler và Mandela đang tràn trề hy vọng những bộ phim này sẽ làm nên chuyện tại lễ trao giải Oscar sắp tới.

Chia sẻ về những bộ phim nói tới người da màu, Oprah Winfrey cho rằng không hẳn những bộ phim năm nay đã chiếm ưu thế trong cuộc đua Oscar, tuy nhiên, chúng cho phép mọi người thấy được cái nhìn toàn cảnh về cuộc sống mà những người Mỹ gốc Phi phải trải qua. Bà nói: “Việc phá vỡ ranh giới phân biệt chủng tộc có thể chỉ bằng cách đưa ra cho mọi người thấy quan điểm và cách nghĩ của mình”.

GS Todd Boyd nói: “Hollywood vẫn còn nhiều việc phải làm để mang những chủ đề sâu sắc và gai góc hơn về phân biệt chủng tộc lên phim. Mọi người lâu nay vẫn ca ngợi việc phá vỡ ranh giới của phân biệt chủng tộc. Họ muốn nói về việc phá vỡ ranh giới này nhiều hơn là về chính ranh giới đó”.