Nhìn lại triển lãm mười năm điêu khắc toàn quốc 2013

Như vậy, sau mười năm, điêu khắc Việt Nam đã trình bày được một diện mạo mới với một lực lượng khá khỏe khoắn và hùng hậu.

Những tác phẩm đơn lẻ với một kích cỡ vừa phải cho một không gian truyền thống đã được thay đổi, điều chỉnh linh hoạt, phù hợp không gian mở (trong nhà hay ngoài trời) phù hợp sự tiếp cận ánh sáng khác nhau (ánh sáng tự nhiên hoặc ánh sáng nhân tạo). Ngay cả với chất liệu, đã có những thể nghiệm chứa đựng nhiều thay đổi, ngoài gỗ, đồng, đá... là chính, thì những dây, mầu, com-pô-dít, thủy tinh, sắt, nhôm, vải,... đã được can dự vào điêu khắc như một chất liệu chứa đựng nhiều ẩn ý, tư tưởng, có sự gợi cảm, gần gũi người xem. Người ta thấy ngoài sự sang trọng, nghiêm cẩn của ngôn ngữ điêu khắc chính thống thì sự tương tác rất đời thường như níu kéo người xem đến những thứ họ vẫn thường thấy, thường gặp đó đây trong đời.

Ngôn ngữ chính của điêu khắc là khối, khối được nhà điêu khắc tạo nên bằng kỹ thuật, chất liệu và những quan niệm khác nhau, nhưng đều đi đến hiệu quả chung là tạo được cảm xúc với người xem bằng thị giác, bằng cảm nhận..., nhiều nhà điêu khắc trong triển lãm lần này đã khá thành công như: "Những góc phố"(Đỗ Thế Thịnh), "Cây cầu vồng" (Nguyễn Ngọc Lâm), "Chuyển động vuông"(Lê Thị Hiền), "Bất tử" (Đoàn Văn Bằng), "Tuổi thơ" (Hà Mạnh Chiến), "Đôi mắt" (Nguyễn Văn Huy), "Lớp vỏ"(Trần Văn An), "Cái khóa"(Đào Châu Hải), "Chiều ngoại ô"(Mai Thu Vân), "Trâu thừng" (Lê Đình Nguyên)...

Với điêu khắc, nghệ thuật sắp đặt không phải là mới, nhưng một số tác phẩm giới thiệu ở triển lãm lần này như thêm sự gợi ý về một không gian khác của điêu khắc có thể là "nghệ thuật sắp đặt điêu khắc" - biểu hiện đương đại mà người xem thấy không quá xa lạ và cũng là cách thử lựa chọn đề tài để sắp đặt: hữu cảm hay vô cảm? Sắp đặt để mà sắp đặt khác nhiều với sắp đặt để tạo được những suy ngẫm nhân ái và nhiều cảm xúc.

Chúng ta chấp nhận nhiều phong cách, nhiều trường phái, những quan niệm khác nhau trong điêu khắc và không nên vì theo phong cách này mà phủ nhận phong cách khác, quan niệm khác. Các tác phẩm là bình đẳng, được tôn trọng ngang bằng. Chỉ có giá trị sẽ là không đồng nhất vì nó được đánh giá bởi công chúng (mà công chúng thì rất khác nhau: về thế hệ, trình độ, quan niệm, về tài chính mua tác phẩm,...).

Ngay cả sự đánh giá của Hội đồng Nghệ thuật cũng chỉ mang tính tương đối (mặc dù có thể rất tập trung).

Văn học, hội họa, âm nhạc hay điện ảnh cũng vậy. Có những tác phẩm xem thấy ngay, nghe được ngay... nhưng cũng có tác phẩm phải nghiền ngẫm, gợi mở, khám phá thêm mới thấy hay, thú vị, miễn là chủ đề hướng đến phải là hay, đẹp và nhân văn, phù hợp văn hóa dân tộc.

Điêu khắc ngày nay xuất hiện nhiều hơn trong cuộc sống, được lồng ghép vào những công trình kiến trúc, chiếm lĩnh nhiều hơn ở những không gian đẹp, trung tâm các đô thị. Nếu từ những thế kỷ 15, 16 hay 17, điêu khắc được trọng dụng nhiều trong kiến trúc đình làng với các yếu tố nhất định của tôn giáo, thì ngày nay nó đã vươn rộng ra hơn, hiện hữu đồ sộ ở các quảng trường, trung tâm văn hóa, công viên hay những tòa nhà công sở. Ngay cả những công trình dân dụng thông thường, những tín hiệu của nghệ thuật điêu khắc cũng được chú ý, coi trọng hơn, nghĩa là ngoài coi trọng về mặt thẩm mỹ thì tính ứng dụng đã được phát huy.

Sức sáng tạo của đội ngũ điêu khắc trẻ trong triển lãm lần này rất đáng ghi nhận, sự mạnh bạo, vươn lên đã khẳng định là lực lượng tiếp nối xứng đáng với thế hệ đi trước. Dường như họ đang tìm cách thoát, bứt khỏi những lối đi quen thuộc để tìm cho mình những lối đi khác, hiệu quả mà rút ngắn thời gian. Có chút phiêu lưu pha lẫn tự tin - Đó là điều cần thiết của sự sáng tạo trong con người nghệ sĩ.

Tuy nhiên, cũng cần thấy rằng, chúng ta đang sống trong một xã hội có xu thế hội nhập mạnh mẽ với thế giới, cần giữ được cá tính và bản sắc riêng mình, với bản lĩnh nghệ thuật dân tộc, tránh lai căng lộ liễu và sự ảnh hưởng dừng ở chừng mực cho phép, vượt ngưỡng này sẽ là sự bắt chước hay sao chép một cách thô thiển, cần tránh xa.

Tới đây, thay vì mười năm mới có một cuộc tập hợp lực lượng của ngành điêu khắc, chúng ta có thể thay bằng năm năm hội ngộ một lần để sớm kiểm nghiệm, cập nhật, phát hiện những tài năng. Sức sáng tạo nghệ thuật của nghệ sĩ bao giờ cũng có những thời điểm bùng nổ nhất định, sự hưng phấn đến với nghệ sĩ không phải là liên tục. Vì vậy, tăng thêm những hoạt động, quan tâm, chú ý và trân trọng đúng lúc, sẽ là sự động viên rất lớn đối với các nhà điêu khắc, vốn là những người làm nghề, vật lộn để sáng tạo tác phẩm đã rất khó khăn, đồng thời sẽ tạo cho ngành điêu khắc Việt Nam có thêm nhiều công chúng, có sự hội nhập rộng hơn, chắc hơn với xã hội.

Họa sĩ - Nhà điêu khắc VƯƠNG DUY BIÊN Thứ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch