Nhiều công nhân ở TP Hồ Chí Minh mất việc

Theo báo cáo tình hình sử dụng lao động của các doanh nghiệp (DN) năm 2008 của Sở Lao động-Thương binh và Xã hội TP Hồ Chí Minh, sự di biến  lao động tại các DN thay đổi liên tục, số lao động tăng giảm tại các DN chiếm 30% so với tổng số lao động đang làm việc. Trong đó, số lao động thôi việc, mất việc làm chiếm 20% tổng số lao động đang làm việc. Ðây thật sự là điều đáng lo ngại đối với một thành phố có 4,6 triệu lao động. Báo cáo của gần 500 DN thuộc các thành phần kinh tế cho thấy tình hình thôi việc, mất việc của người lao động chiếm tỷ lệ cao. Nguyên nhân chính do các DN hoạt động thua lỗ phải thu hẹp quy mô hoạt động, các đơn vị đã hoàn tất công trình, công đoạn sản xuất không có nhu cầu tiếp tục sử dụng lao động.

Ban quản lý các khu chế xuất, khu công nghiệp TP Hồ Chí Minh cho biết, có sáu DN đã giải thể. 16 DN khác đang gặp khó khăn có khả năng giải thể hoặc cắt giảm lao động. Gần 2.500 lao động bị mất việc do DN giải thể và cắt giảm. 1.500 lao động trong 16 DN đang gặp khó khăn cũng đang trong nguy cơ mất việc. Theo Liên đoàn Lao động

TP Hồ Chí Minh, từ đầu năm đến nay có 14 DN giải thể ngưng hoạt động khiến hơn 4.000 công nhân mất việc. Công ty TNHH Silver Star chuyên ngành  gia công giày là DN có nhiều công nhân bị mất việc nhất, 1.703 người.

Phần lớn DN gặp khó khăn là DN chuyên gia công cho nước ngoài thuộc ngành dệt may, giày da. Do đơn hàng phụ thuộc vào đối tác nên khi đối tác gặp khó khăn, các DN bị ảnh hưởng dây chuyền. Ðơn hàng không ổn định trong khi vẫn phải trả lương chờ việc cho công nhân khiến DN cầm cự không nổi, buộc phải đóng cửa.

Từ những thông tin rao tìm việc làm trên báo, chúng tôi liên hệ gặp anh Trần Văn Mạnh, 32 tuổi, ở quận Gò Vấp. Mạnh làm nhân viên kinh doanh cho một công ty bán dây cáp điện nhưng đã mất việc hai tháng nay. Mạnh cho biết, từ đầu năm đến nay, hoạt động kinh doanh của công ty ế ẩm, nên công ty giải thể bộ phận kinh doanh và cắt giảm các lao động phần phụ, chỉ giữ lại bộ khung để chờ thời cơ. Mạnh đã đăng báo tìm việc nhưng chưa có kết quả. Mạnh cho biết, mấy năm trước, khi đăng báo tìm việc, mỗi ngày có mấy chục cuộc điện thoại liên hệ để tuyển dụng. Bây giờ thì im ắng. Mỗi ngày chỉ có một vài cuộc, chủ yếu của các tay "cò" giới thiệu việc làm. Mạnh bộc bạch. "Vợ em mới sinh con được mấy tháng, nên em rất cần việc để có tiền đường sữa cho con. Tình hình kinh tế như thế này, khó khăn quá".

Vào các khu nhà trọ công nhân ở khu vực đường Phan Huy Ích, quận Gò Vấp, chúng tôi gặp anh Diện đang nghỉ ở nhà chờ việc. Diện làm công nhân cho một công ty ô-tô của Hàn Quốc. Diện cho biết, từ hai tháng nay, công ty không có việc nên cho hàng trăm công nhân nghỉ ở nhà hưởng 70% lương. Một số công nhân đã đi tìm việc khác nhưng chưa rõ kết quả ra sao. Sang, người ở chung phòng trọ với Diện, làm công ty cơ điện ở gần Ngã Tư Ga cũng thất nghiệp, đang đi tìm việc mới. Diện tâm sự: "May cho chúng em, ở đây có cô chủ nhà trọ tốt bụng, thấy tụi em thất nghiệp như vậy nên cho thiếu tiền nhà trọ mấy tháng rồi. Nếu không, tụi em cũng không biết đi đâu". Thất nghiệp, không tiền, Diện biết chắc rằng Tết này sẽ là cái Tết thứ tư liên tiếp Diện và Sang không về quê ăn Tết, nói đúng hơn là không dám về. Cả hai đều nhớ nhà lắm nhưng đất quê nghèo, cơ hội tìm việc khó, về rồi sợ không có cơ hội đi nữa. Ở lại thì chẳng biết làm gì, còn bi kịch hơn.

Khu hẻm số 59 đường Phạm Văn Chiêu, Gò Vấp có gần 20 DN sản xuất đóng đô nhưng dạo này vắng tanh. Quán xá ế ẩm vì không có công nhân đi làm. Các công ty như Quang Sung Vina, giày da Sài Gòn thua lỗ đã đóng cửa. Các công ty khác thì cắt bớt công nhân, hoạt động cầm chừng. Những khu nhà trọ ở gần khu vực những công ty này đều khóa cửa, không bóng người. Bà Ba, nhà số 59/4 Phạm Văn Chiêu, có dãy phòng cho thuê, cho biết: "Nghe mấy đứa công nhân nói mấy công ty ở đây sẽ tiếp tục giảm công nhân hay đóng cửa gì đó nên ban ngày tụi nó rủ nhau đi tìm việc hết rồi. Muốn gặp tụi nó thì tối quay lại".

Anh Trí, nhân viên công ty TW chuyên về gia công cơ khí xuất khẩu, DN 100% vốn đầu tư của Australia, cho biết, công ty đã cắt giảm khoảng 20% trong số 200 công nhân trong vòng ba tháng qua. Và theo một số thông tin chúng tôi biết được, các DN lớn như Unilever, Fomosa, FPT... cũng có những động thái sắp xếp lại bộ máy nhân sự.

Tìm hiểu về khả năng tìm việc làm mới cho những công nhân mất việc qua các trung tâm dịch vụ giới thiệu việc làm, chúng tôi gặp anh Nguyễn Văn Sang, Phó Giám đốc Trung tâm giới thiệu việc làm Thanh Niên. Anh Sang cho biết, dù trung tâm có nhiều khách hàng truyền thống nhưng tính chung vẫn giảm 10-15%. Trước tháng 9 và tháng 10-2008, bình quân mỗi tháng có 250 DN đến đăng ký tuyển dụng. Nay chỉ còn khoảng 200. Tại Trường đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh, nơi các DN thường dán rất nhiều thông báo tuyển dụng. Tuy nhiên, theo quan sát của chúng tôi, đều là thông báo nhu cầu tuyển dụng từ hồi tháng 7-2008. Trong vòng ba tháng qua, không có một thông báo tuyển dụng mới nào được dán lên. Vòng qua khu đường Phan Văn Trị, nơi có nhiều công nhân ở trọ, dừng trước một điểm dịch vụ việc làm, chúng tôi đứng xem các tờ giấy cung ứng lao động dán chi chít trên một tấm bảng lớn. Chị chủ chạy ra hỏi: "Anh cần tuyển lao động gì? Năm nay, mấy công ty ít việc nên anh cần loại lao động nào, số lượng bao nhiêu em cũng có thể cung ứng".

Tuy nhiên, trong cái khó cũng có cái may, nhiều DN cũng sẵn sàng dang rộng vòng tay đón những công nhân mất việc do các công ty thua lỗ đóng cửa vào những ngày "năm hết, tết đến".

Anh Tú, bộ phận nhân sự, Công ty may Thiện Chí ở xã Xuân Thới Thượng, huyện Hóc Môn cho biết, công ty có thể nhận 50-70 công nhân từng làm việc tại công ty Quang Sung Vina. Lương theo sản phẩm, bình quân 1,8-2,2 triệu đồng/người/tháng. Công ty có chỗ ở nội trú cho công nhân. Bà Võ Thúy Hằng, Chủ tịch công đoàn công ty cổ phần đầu tư Hiển Ðạt tại quận Tân Phú cho biết, công ty sẵn sàng tiếp nhận 100 công nhân bị mất việc trong thời gian qua. Công việc chính của công ty là may áo giắc-két, sơ mi, bảo hộ lao động, quần ka-ki,... Mức lương bình quân từ 1,5 đến 2 triệu đồng/người/tháng. Công nhân chưa có tay nghề sẽ được đào tạo và được hưởng lương. Công ty cam kết 100% số lao động được lý hợp đồng lao động, tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế. Công ty có sẵn nhà lưu trú miễn phí, đài thọ bữa ăn giữa ca và tăng ca. Hỗ trợ chi phí cho công nhân học bổ túc văn hóa, hỗ trợ tiền nuôi con ăn học.

Công ty TNHH May mặc Trường Thịnh, chuyên ngành may quần áo xuất khẩu tại Tân Bình đã đồng ý tiếp nhận 100 lao động có tay nghề và lao động phổ thông. Công ty TNHH Mountech, DN 100% vốn của Ðức, chuyên may ba-lô, áo giắc-két đồng ý tiếp nhận 200 lao động ngành may. Công ty IGM 100% vốn của Nhật Bản tại khu chế xuất Tân Thuận ngỏ ý tiếp nhận 50 lao động ngành may bị mất việc trong thời gian vừa qua. Công ty bảo đảm việc làm ổn định, lương khởi điểm 1,5 triệu đồng/tháng. Công ty cổ phần may Phương Nam đề nghị tuyển 200 công nhân. Những công nhân chưa biết may sẽ được đào tạo. Trong thời gian đào tạo vẫn được hưởng lương 1,3 triệu đồng/tháng. Xí nghiệp may Lega 4 thuộc Công ty Legamex tuyển 100 công nhân với mức lương thử việc 1,5 triệu đồng/tháng. Công ty cổ phần Việt Hưng quận 12 đồng ý tiếp nhận 500 công nhân với mức lương 1,5-1,8 triệu đồng/người/tháng. Công ty may Việt Tiến đưa ra đề nghị tiếp nhận khoảng 500 công nhân mất việc tại các DN giải thể và cam kết mức lương từ 1,6 triệu đồng trở lên.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, hiện có nhiều công ty dù đang trong tình trạng khó khăn nhưng vẫn thông báo tuyển công nhân như là một "chiêu ngầm" quảng cáo về tình trạng "sức khỏe" DN. Do tình trạng thiếu việc làm, thừa lao động nên các công ty đã "tương kế tựu kế", một mặt âm thầm cắt bớt lao động nhưng cũng đồng thời rầm rộ đưa ra thông báo tuyển dụng lao động mới. Như vậy họ dễ dàng tuyển được lao động tay nghề giỏi với tiền lương thấp hơn do phải ký hợp đồng từ khởi điểm.

Ðiều rất đáng quan tâm ở thành phố Hồ Chí Minh là quyền lợi của người lao động tại các DN đóng cửa, ngưng hoạt động chưa được giải quyết thỏa đáng, liên đoàn lao động các cấp chưa thật sự sâu sát nắm bắt tình hình để bảo vệ người lao động. Nhiều vụ tranh chấp lao động, đình công, bao vây trụ sở DN, chiếm giữ máy móc "làm tin" bắt DN trả nợ lương, bảo hiểm xã hội,... đã xảy ra tại các công ty Quang Sung Vina, Hoa, Biển Việt, Sunrising Kim, Vina Heang Woon Industry, Anjin,.... Trong năm 2008, có hơn 150 vụ tranh chấp lao động, chủ yếu xảy ra tại các DN có vốn đầu tư từ Hàn Quốc, Ðài Loan. Nguyên nhân chính xoay quanh vấn đề lương, đặc biệt gần đây là vấn đề nợ lương, nợ bảo hiểm xã hội do DN thua lỗ.

Trước nguy cơ  DN thua lỗ, nợ lương công nhân có thể tăng lên, một số ban, ngành chức năng của thành phố đã có buổi làm việc để tìm giải pháp tháo gỡ khó khăn, bảo đảm quyền lợi người lao động. Ông Lâm Văn Tiếp, Phó Ban Quản lý các khu chế xuất-khu công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh (Hepza) cho biết, Hepza sẽ tăng cường kiểm tra nắm bắt  tình hình hoạt động của các công ty để can thiệp kịp thời nhằm bảo đảm quyền lợi của người lao động. Một đại diện Liên đoàn lao động thành phố phát biểu, nếu phát hiện DN nợ lương, nợ bảo hiểm xã hội kéo dài, các công đoàn cơ sở phải chủ động phối hợp các cơ quan chức năng giải quyết và công đoàn cấp trên cử cán bộ giám sát chặt chẽ tình hình DN. Nếu phát hiện DN bỏ trốn hoặc tẩu tán tài sản, cần tập trung hướng dẫn tập thể công nhân kê khai các quyền lợi liên quan để có cơ sở can thiệp, giải quyết. Ðiều quan trọng nhất là, cần có những giải pháp mạnh kích cầu nền kinh tế, giải quyết việc làm cho công nhân, không để họ rơi vào tình trạng thất nghiệp.

ÐỨC CUNG và HỒNG NAM