Trước tiên phải nói tới nhân tố con người. Nhân tố này thể hiện ở đội ngũ giảng viên. Tên tuổi của các nhà khoa học danh tiếng thường gắn liền với danh tiếng và uy tín của các trường đại học. Vấn đề đặt ra ở đây là các trường đại học phải xây dựng một chiến lược đào tạo nguồn nhân lực cho chính mình. Trong xu thế hội nhập và hợp tác hiện nay các trường đại học có thể liên kết với các trường đại học khác ở trong nước và nước ngoài, mời các giảng viên ở các trường tham gia giảng dạy cho trường mình và qua đó học tập kinh nghiệm, phương pháp của các trường bạn, các trường danh tiếng.
Tổ chức đại học cũng là một yếu tố quan trọng tác động tới chất lượng đào tạo. Việc quản lý phải hướng tới mục tiêu động viên khai thác chất xám của các nhà khoa học phục vụ một cách tốt nhất cho hoạt động đào tạo, nghiên cứu khoa học và các hoạt động khác của nhà trường. Việc nghiên cứu đưa ra một mô hình quản lý tối ưu, giảm bớt sự cồng kềnh, sự chồng chéo trong đào tạo cũng như quản lý, sẽ góp phần đáng kể nâng cao chất lượng đào tạo (Thí dụ: không nên mở thêm nhiều khoa, nhiều bộ môn, nhiều chuyên ngành quá hẹp...).
Theo tôi, các trường, nhất là khối trường kinh tế, xã hội cần xem xét một cách tổng thể chương trình đào tạo của các chuyên ngành để loại bớt sự trùng lặp, và với quỹ thời gian đào tạo, cho phép đưa thêm những kiến thức mới cho người học.
Phần lớn các trường đại học hiện nay chưa áp dụng hình thức đào tạo theo tín chỉ, cho nên thường tổ chức các lớp theo khóa, theo chuyên ngành đào tạo, việc quản lý vẫn mang nặng tính hành chính, chưa khơi dậy được ý thức tự giác của sinh viên. Vì vậy, cần có những cải tiến cơ bản trong khâu quản lý sinh viên, trong kiểm tra định kỳ, kiểm tra hết môn với mục tiêu làm cho sinh viên tự giác trong học tập và nghiên cứu. Tránh hiện tượng chặt chẽ khâu tuyển chọn nhưng lại lỏng lẻo, dễ dãi trong quá trình học và thi tốt nghiệp.
Cơ sở vật chất của một trường đại học là một bộ phận quan trọng tạo ra môi trường sư phạm giúp cho người học có điều kiện học tập và nghiên cứu tốt hơn. Ðối với các trường kỹ thuật và công nghệ đó là các xưởng sản xuất, các phòng thí nghiệm giúp các sinh viên thực hành và thực hiện những ý tưởng sáng tạo. Thư viện trong các trường đại học không thể thiếu, với số lượng sách và tài liệu phong phú cũng như các phương tiện hỗ trợ như hệ thống tra cứu, internet sẽ giúp sinh viên tìm kiếm được nhiều tài liệu tham khảo tại thư viện và trên mạng dưới sự hướng dẫn của giảng viên. Nếu như sinh viên có sự say mê và có sự hướng dẫn của các giảng viên về khai thác sách báo tại thư viện thì sẽ thực hiện được ý tưởng: "Học một biết mười".
Bên cạnh đó, ký túc xá, nhà ăn, trung tâm văn hóa thể thao... cũng sẽ giúp sinh viên có cuộc sống vật chất và tinh thần hài hòa tạo điều kiện cho họ học tập và nghiên cứu tốt hơn. Trong quá trình đào tạo, xã hội có vai trò rất quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đào tạo nói chung và chất lượng đào tạo đại học nói riêng. Sinh viên học tập và nghiên cứu không bó hẹp trong không gian của một trường đại học mà họ là một thành viên trong cộng đồng xã hội.
Với nhiều luồng thông tin khác nhau, sinh viên có những nhận thức không hoàn toàn giống nhau, họ có thể nắm bắt được nhu cầu của xã hội, của nền kinh tế từ đó họ có những điều chỉnh trong học tập và nghiên cứu để sau khi ra trường được xã hội chấp nhận. Mặt khác, đứng trước những yêu cầu của xã hội, các trường đại học cũng phải có những điều chỉnh thích ứng về nội dung và chương trình giảng dạy. Ðiều quan trọng, các trường đại học cần giúp sinh viên hình thành phương pháp học tập, phương pháp nghiên cứu khoa học, phương pháp làm việc, để sau khi ra trường họ có khả năng sáng tạo, khả năng thích ứng và biết giải quyết vấn đề thực tiễn cuộc sống.
Hai yếu tố nêu trên (nhà trường và xã hội) là hai yếu tố bên ngoài tác động tới chất lượng đào tạo đại học thì động cơ, niềm say mê và ý thức học tập của mỗi sinh viên là yếu tố bên trong. Giả sử hệ số IQ của một nhóm sinh viên là bằng nhau và cùng được học một chuyên ngành tại một trường đại học được tiếp nhận như nhau các sản phẩm mà trường đại học cung cấp cho họ, được sống trong một môi trường xã hội như nhau, nhưng kết quả học tập lại khác nhau. Vậy nguyên nhân dẫn đến kết quả học tập khác nhau của các sinh viên đó là gì? Ðó là do ý thức học tập và việc xác định mục tiêu học tập của nhóm sinh viên đó khác nhau. Trong thực tế, đã có nhiều trường hợp người học chỉ cần có một tấm bằng, còn việc có việc làm trong tương lai do sự lo liệu của cha mẹ hoặc những người thân quen. Trong khi đó, những sinh viên xác định được rõ động cơ và mục tiêu học tập nghiên cứu học sẽ tận dụng cao nhất thời gian và tìm phương pháp học tập phù hợp để đạt kết quả cao. Những sinh viên có ý thức như thế cho dù họ có thể phải học tập trong một môi trường khó khăn hơn, nhưng với ý chí và quyết tâm, họ sẽ vươn lên trong học tập và nghiên cứu, không thua kém, thậm chí còn vượt trên các sinh viên có điều kiện học tập tốt.
Như vậy, ý thức, động cơ và thái độ học tập của sinh viên là một nhân tố quyết định tới chất lượng đào tạo, vì họ là người hoàn toàn chủ động trong việc tiếp nhận kiến thức từ nhà trường, từ xã hội và ngay cả từ truyền thống gia đình. Do đó, việc giáo dục sinh viên có ý thức và động cơ phấn đấu trong học tập, nghiên cứu, là trách nhiệm của gia đình, nhà trường và xã hội. Như vậy, để nâng cao chất lượng đào tạo đại học, Nhà nước cần đầu tư thích đáng cho đào tạo đại học cộng với sự đóng góp của nhân dân dưới những hình thức khác nhau. Ðồng thời, tạo điều kiện cho sinh viên được hòa nhập với cuộc sống thực tế. Mỗi trường đại học cần nghiên cứu đưa ra các chương trình học, đào tạo khoa học cho từng chuyên ngành, nghiên cứu nâng cao chất lượng giáo trình, gắn kết với các đơn vị trong quá trình đào tạo. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất. Mở rộng sự hợp tác giữa trường và mở rộng hợp tác quốc tế trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo.
